Một nghệ sĩ tuồng tâm huyết với nghề

Ðó là Kim Chung, một trong số ít nghệ sĩ tuồng không chuyên ở huyện Tuy Phước, được UBND tỉnh đề nghị Bộ VH-TT&DL xét tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể lần thứ nhất - năm 2015.

Nói về Kim Chung, Nghệ sĩ Hoàng Việt, cán bộ Trung tâm VH-TT-TT TP Quy Nhơn cho rằng đây là “viên ngọc sáng” của nghệ thuật tuồng không chuyên của tỉnh nhà. Bởi tài năng và tâm huyết của người nghệ sĩ nông dân này được gửi trọn vào nghề trong suốt những năm qua; nhận nhiều giải thưởng có giá trị của Bộ Văn hóa-Thông tin, UBND tỉnh, Sở VH-TT&DL, Nhà hát tuồng Đào Tấn... Đặc biệt, qua bao thăng trầm cuộc sống, nghiệp tuồng không chỉ duy trì ở người phụ nữ 48 tuổi đời, gần 35 tuổi nghề mà còn truyền đến các thế hệ học trò hôm nay.

Nghệ sĩ Kim Chung vào vai Hoàng hậu Ngọc Dung (Đợi nhau mùa sen nở).

“Bén duyên” và tỏa sáng

Sớm “bén duyên” với nghệ thuật tuồng, mới 13 tuổi, Kim Chung đã gia nhập Đoàn tuồng Đồng Ấu (thôn An Hòa 2, xã Phước An, huyện Tuy Phước) và theo thầy Cầm (NSƯT Ngọc Cầm) học hát. Thời bao cấp, chồng chất những khó khăn, nhưng chị vẫn đều đặn ngày 2 buổi, sáng đến trường học, chiều tập hát. Thế rồi, theo riết thành “mê”, Kim Chung mạnh dạn chuyển hẳn sang tuồng. Từ năm 1981, chị vừa theo thầy học nghề vừa biểu diễn ở Đoàn tuồng Đồng Ấu và sinh hoạt Câu lạc bộ tuồng truyền thống huyện Tuy Phước (từ những năm 1990 - 1999). Năm 2003 đến nay, Kim Chung tham gia Đoàn tuồng phường Trần Quang Diệu (trực thuộc Phòng VH-TT-TT TP Quy Nhơn).

Nếu Ngọc Cầm là người thầy đầu tiên có công ươm mầm và truyền dạy những “bài học vỡ lòng” thì thầy Hoàng Ngọc Đình là người có công dìu dắt, định hình những vai diễn và sau này là nghệ sĩ Hoàng Việt.

May mắn được học võ cổ truyền từ nhỏ, Kim Chung tỏ ra khá thành thục và có thế mạnh ở vai diễn giả trai, kép võ, kép rằn, kép xéo... Khán giả hâm mộ tuồng ấn tượng với Kim Chung qua những vai diễn mà chị thể hiện xuất sắc như Tiết Cương (Hộ Sanh Đàn), Trịnh Ân (Đào Tam Xuân loạn trào), Vạn Kim Anh (Triệu Bình Long cứu chúa), Lão Tạ (Ngọn lửa Hồng Sơn)... Từng điệu bộ, nét mặt, cử chỉ mạnh mẽ, dứt khoát, diễn tả đầy đủ cung bậc cảm xúc, làm toát lên thần thái của từng nhân vật.

Bằng tình yêu nghệ thuật tuồng, niềm đam mê và được nhiều nghệ sĩ tài danh giúp đỡ, Kim Chung tiến bộ nhanh và sớm thành danh. Từ những năm 90 của thế kỷ trước, cái tên Kim Chung đã quen thuộc với khán giả tuồng trên sàn diễn không chuyên. Với vai Trịnh Ân (Đào Tam Xuân loạn trào), lần đầu tiên chị đoạt Huy chương Bạc tại Liên hoan đàn hát dân ca khu vực miền Trung năm 1994. Đặc biệt, tại Liên hoan tuồng truyền thống không chuyên Bình Định - năm 2011, lần đầu tiên “thử sức” với vai đào chính Chung Vô Diệm (vở diễn cùng tên), chị đã đoạt giải A, khiến nhiều đồng nghiệp thán phục.

Kim Chung (bìa phải) tận tâm truyền dạy cho các thế hệ học trò, đến nay có những người đã thành danh trong nghệ thuật tuồng.

Trăn trở “giữ lửa”

Ở tuổi 48, tại quê nhà Phước An, Kim Chung vẫn cần mẫn, miệt mài trên bước đường nghệ thuật và “nặng lòng” với tuồng. Gần 35 năm sống với nghề, người nghệ sĩ nông dân tài hoa này vẫn đau đáu một niềm: Làm sao giữ mãi “ngọn lửa” tuồng?. Cách đây chừng mười năm, tuồng vẫn là “món ăn tinh thần” không thể thiếu với người dân Phước An. Bà con hăm hở rủ nhau xem tuồng, có người còn cho con “theo cô Chung học nghề”. “Chính nhiệt tình của bà con đã làm tui rất vui và nhiệt tình hướng dẫn các cháu tập hát tuồng”, nghệ sĩ Kim Chung nhớ lại.

Lớp học hồi ấy đủ mọi thành phần, lứa tuổi nhưng đông nhất vẫn là những thanh niên nông dân và trẻ nhỏ. Tranh thủ những lúc nông nhàn, học trò xúm xít, ngồi thành vòng tròn xem cô biểu diễn rồi ra sức tập luyện. Nghệ sĩ Hùng Cườm- người bạn đời, bạn diễn của Kim Chung, tâm sự: “Ngoài đời, Chung rất dịu dàng, chân phương và tình nghĩa, nên được nhiều học trò quý lắm! Nhiều người đã thành danh nhưng thỉnh thoảng vẫn ghé thăm hoặc gọi điện”. 

Trong số những học trò của mình, chị luôn nhắc đến cái tên Trần Ngọc Quý (sinh năm 1969), người địa phương. Hiện, Ngọc Quý đang sinh hoạt tại Đoàn nghệ thuật tuồng không chuyên Minh Châu (trực thuộc Trung tâm VH-TT-TT TP Châu Đốc, tỉnh An Giang). Anh đã đi lưu diễn nhiều nơi và gặt hái nhiều thành công tại các kỳ Liên hoan và tỉnh, thành miền Nam. “Niềm hạnh phúc của tôi là được làm bạn với ánh đèn sân khấu, được diễn, được hát và được truyền dạy môn nghệ thuật truyền thống này đến các thế hệ học trò. Những nghệ sĩ tuồng không chuyên như tôi, cùng lúc phải đảm đương hai nghề. “Nông là nghề, tuồng là nghiệp”. Nhưng tôi vẫn đam mê, theo đuổi tuồng. Bởi đó là một phần máu thịt của tôi”, Kim Chung chân thành bộc bạch.

KIM CƯƠNG