Hoài Nhơn phát triển TTCN-LN truyền thống: Lợi thế và trở ngại
Phát triển tiểu thủ công nghiệp - làng nghề (TTCN-LN) trên địa bàn huyện Hoài Nhơn những năm qua đã mở ra nhiều cơ hội để khai thác tiềm năng, thế mạnh của các địa phương; vừa góp phần thúc đẩy nhanh chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa vừa góp phần giải quyết việc làm cho nhiều lao động.
Mở lối đi
Lập nghiệp ở đất Sài thành được 15 năm, tin Phạm Quốc Bảo về quê mở công ty sản xuất bánh tráng khiến nhiều người “bán tín bán nghi”. Năm 2009, Công ty TNHH Nhân Hòa (xã Hoài Xuân) chính thức ra lò mẻ bánh tráng DALOP đầu tiên làm bằng máy, nhưng ý tưởng về dây chuyền sản xuất bánh tráng bán tự động đã xuất hiện trong Bảo từ năm 2005. “Bánh tráng Hoài Nhơn, nhất là bánh tráng dừa đã có mặt khắp trong Nam ngoài Bắc, nhưng vẫn chưa có một “thương hiệu” riêng. Vừa muốn sản phẩm truyền thống quê mình được “thừa nhận” trên thị trường, vừa để tạo việc làm cho nhiều chị em, ý tưởng sản xuất bánh tráng bằng máy được hình thành” - anh Phạm Quốc Bảo, Giám đốc Công ty TNHH Nhân Hòa, chia sẻ.
Phạm Quốc Bảo và những người cùng chí hướng góp vốn, mua thiết bị rồi “độ” thêm cho hoàn chỉnh thiết bị để cho ra lò loạt sản phẩm công nghiệp bánh tráng đa lớp đầu tiên tại quê nhà. Ngoài bánh tráng mỏng 1 lớp, loại 2 lớp được nướng thủ công, sau đó cho vào bao bì, hút chân không. Bánh tráng sản xuất công nghiệp nhưng vẫn giữ hương vị truyền thống. Có sản phẩm, lại phải nghĩ đến chuyện làm thị trường, rồi cải tiến máy móc cho ra máy cắt bánh, thiết kế dàn băng tải nhằm tăng năng suất, giảm chi phí nhân lực… Đến nay, sản phẩm bánh tráng DALOP của Nhân Hòa đã có mặt ở nhiều tỉnh, thành.
Năm 2012, HTXNN Ngọc An (xã Hoài Thanh Tây) trình làng sản phẩm dầu dừa tinh khiết sản xuất bằng công nghệ ép lạnh. Phó Chủ nhiệm HTXNN Ngọc An Nguyễn Thông, cho biết, Hoài Nhơn là xứ dừa, nhưng chỉ phát triển mạnh về chế biến cước chỉ xơ dừa, hoạt động chế biến các phần còn lại của trái dừa hầu như không có. Sản xuất dầu dừa tinh khiết là một bước đi quan trọng trong hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững ngành dừa.
HTXNN Ngọc An bắt tay vào sản xuất dầu dừa tinh khiết với sự tài trợ một phần vốn và kết nối thị trường đầu ra của Dự án Sinh kế nông thôn bền vững và hợp tác với Công ty TNHH Dầu dừa Pha Lê (TP Hồ Chí Minh). Đến nay, sản phẩm dầu dừa tinh khiết được tiêu thụ mạnh ở Quy Nhơn, Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Bà Rịa - Vũng Tàu, Quảng Ngãi. “Nhiều cơ sở ở Hà Nội biết, chủ động đề nghị làm nhà phân phối dầu dừa tinh khiết, nhưng chúng tôi không dám “gật” vì sợ không làm xuể!” - ông Nguyễn Thông vui vẻ nói.
Khi đề cập đến hiệu quả sản xuất của khu vực TTCN-LN, ông Phạm Chí Công, Trưởng phòng Kinh tế huyện Hoài Nhơn, minh họa bằng những con số: Tính đến năm 2014, doanh thu từ khu vực TTCN và LN toàn huyện đạt 1.350 tỉ đồng, tăng 250 tỉ đồng so với năm 2010. Thu nhập từ lao động hoạt động TTCN-LN hằng năm cao hơn nhiều so với lao động sản xuất thuần nông, bình quân 3-4 triệu đồng/người/tháng. TTCN-LN đã góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động theo hướng tăng giá trị sản xuất công nghiệp và dịch vụ, giải quyết lao động nông nhàn.
Quy mô nhỏ, cạnh tranh yếu
Khu vực TTCN-LN trên địa bàn Hoài Nhơn hiện có 3 HTX, 6 doanh nghiệp và hơn 2.300 cơ sở sản xuất cá thể, hộ gia đình, thu hút hàng ngàn lao động. Nhiều cơ sở đã phát huy được những tiềm năng, lợi thế địa phương về sản xuất sản phẩm từ dừa, bánh tráng, chiếu cói, chế biến thủy sản, nông sản, thủ công mỹ nghệ, đá xây dựng, gạch không nung… Tuy nhiên, những ý tưởng năng động, mở lối đi riêng để phát triển của các cơ sở TTCN-LN như trên ở địa bàn vốn nhiều tiềm năng và lợi thế này vẫn chưa nhiều. Quy mô phát triển sản xuất nhỏ lẻ, khả năng cạnh tranh yếu… vẫn là những trở ngại đáng kể của sản xuất TTCN-LN ở Hoài Nhơn.
Xã Tam Quan Nam sở hữu nhiều LN như thảm xơ dừa, bánh tráng, bún số 8; trong đó, riêng bánh tráng và bún số 8 ở thôn Tăng Long có 82 hộ sản xuất/385 hộ dân của thôn (chiếm 21,3%), hàng năm giải quyết 450-470 lao động. Đáng nói, từ chỗ chỉ làm bằng thủ công, số lượng sản phẩm không nhiều, đến nay Tăng Long đã có khoảng 20 hộ làm bún số 8 đầu tư máy móc. Đó là một sự chuyển biến rất đáng kể.
Ông Lý Văn Tài, cán bộ kế hoạch UBND xã Tam Quan Nam, cho rằng, khâu xử lý nước thải chưa đảm bảo, hay hệ thống đường giao thông ở LN bánh tráng và bún số 8 chưa được thông suốt ảnh hưởng không nhỏ tới sự phát triển của LN. Xã đã lên kế hoạch trong năm 2015 đầu tư xây dựng 3,5km đường bê tông giao thông LN, với kinh phí khoảng 3,5 tỉ đồng.
Đó cũng là hạn chế của nhiều cơ sở sản xuất TTCN-LN ở Hoài Nhơn. Ở khía cạnh quy mô và sức cạnh tranh của khu vực này, ông Phạm Trương, Phó Chủ tịch UBND huyện, cho rằng, đến nay một số ngành nghề đã ứng dụng, đưa các thiết bị, máy móc giản đơn thay thế một số khâu, công đoạn trong quy trình sản xuất. Nhưng, việc chọn lọc, so sánh hiệu quả để đầu tư khoa học kỹ thuật, cải tiến công nghệ nhằm nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm chưa được quan tâm đúng mức. Huyện chưa hình thành các mô hình sản xuất phát triển bền vững. Công tác đăng ký thương hiệu cho các sản phẩm LN truyền thống còn hạn chế. Đến nay, Hoài Nhơn mới có nước mắm Tam Quan Bắc được xây dựng nhãn hiệu tập thể, còn lại cũng chỉ có bánh tráng Tam Quan đang xúc tiến làm “thương hiệu”.
Trong mục tiêu đến năm 2020, Hoài Nhơn sẽ hình thành mới 3-5 LN, xây dựng 5-7 thương hiệu sản phẩm đặc thù; đến năm 2030 hình thành, phát triển 5-7 LN và xây dựng 7-10 thương hiệu sản phẩm đặc thù. Ông Phạm Trương khẳng định, huyện tiếp tục “trợ lực” để phát triển các LN hiện có và du nhập xây dựng, phát triển LN mới; phát huy lợi thế, tiềm năng của từng địa phương để xây dựng dự án đầu tư phát triển sản phẩm đặc trưng và phát triển thành LN; quy hoạch 2-4 điểm TTCN sạch, thân thiện môi trường, phát triển LN gắn với xây dựng nông thôn mới và du lịch…
THU HIỀN