“Hậu” cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước: Gian nan bài toán thoái vốn
Ðến cuối năm 2014, Bình Ðịnh đã về đích cổ phần hóa (CPH) các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) với 44 đơn vị trong phương án tổng thể về sắp xếp DNNN giai đoạn 2012-2015 được Chính phủ phê duyệt. Tuy nhiên, chặng đường tái cơ cấu, đổi mới DN vẫn còn lắm gian nan, bởi thoái vốn - khâu “hậu” CPH - vẫn là một thách thức không nhỏ khi số lượng cổ phần bán cho nhà đầu tư bên ngoài không đạt theo phương án được duyệt.
Cuối năm 2014, thực hiện chủ trương đẩy mạnh CPH, thoái vốn nhà nước tại DN, UBND tỉnh đã chỉ đạo DN có vốn nhà nước xây dựng phương án thoái vốn và phê duyệt phương án thoái vốn tại 7 DN; trong đó, có 5 DN thực hiện thoái vốn theo phương thức bán đấu giá công khai qua tổ chức tài chính trung gian trên thị trường giao dịch chứng khoán TP Hồ Chí Minh, gồm Công ty cổ phần (CTCP) Khoáng sản Bình Định, CTCP Vật tư kỹ thuật nông nghiệp Bình Định, CTCP Cảng Thị Nại, CTCP Đầu tư và xây dựng Bình Định, Tổng Công ty PISICO Bình Định - CTCP; 2 DN thực hiện theo phương thức thoái vốn riêng, gồm CTCP Xuất nhập khẩu Bình Định và CTCP Tổng hợp An Lão.
“Cung” vượt “cầu”
Theo Sở Tài chính, kết quả thực hiện phương án thoái vốn nhà nước tính đến hết tháng 4.2015 còn chậm so với tiến độ đề ra. Trong đó, nguyên nhân chậm trễ đối với CTCP Cảng Thị Nại là hồ sơ tài liệu công bố thông tin về việc thoái vốn của DN chậm được Ủy ban Chứng khoán xem xét cấp phép. Bên cạnh đó, việc thoái vốn nhà nước của Tổng Công ty PISICO Bình Định - CTCP, cũng gặp khó khăn...
Ông Nguyễn Văn Hưng, Phó Giám đốc Sở Tài chính, Phó trưởng Ban Đổi mới và Phát triển DN tỉnh, cho biết: “Giá khởi điểm cổ phiếu PISICO được đăng công khai trên sàn giao dịch chứng khoán TP Hồ Chí Minh 20 ngày, nhưng không có nhà đầu tư nào đăng ký. Mới đây, UBND tỉnh phải thay đơn vị tư vấn khác để tính toán thực hiện thành công phương án thoái vốn tại PISICO. Năm nay, cả nước còn nhiều DN nhà nước bán cổ phần, “cung” thì nhiều mà “cầu” không theo kịp, nên tình hình dự báo sẽ còn căng thẳng”. Theo kế hoạch, năm 2015, cả nước cần phải hoàn thành CPH 289 DNNN, chưa kể rất nhiều DN trong diện nhà nước thoái bớt vốn, không cần nắm giữ vốn.
Thực tế cho thấy, với các ngành có sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các thành phần kinh tế khác, hiệu quả kinh doanh của DNNN rất thấp (chẳng hạn các ngành chế biến, chế tạo, giao thông, xây dựng…). Còn các DN cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích chủ yếu là hòa vốn hoặc có lãi không đáng kể, càng không phải đối tượng quan tâm của các nhà đầu tư. Sự khó khăn này còn tăng gấp nhiều lần khi trong thời gian tới phải tiến hành thoái vốn đối với 6 DN hoạt động công ích và hoạt động trên địa bàn miền núi - là những đơn vị cuối cùng trong tỉnh được CPH vào cuối năm 2014.
Phải “thoái” triệt để!
Theo nhiều nhà nghiên cứu, ý nghĩa quan trọng nhất của việc CPH DNNN là phải cải thiện được quản trị DN, thu hút được các nhà đầu tư chiến lược tham gia vào DN. Nếu số cổ phần bán ra cho các nhà đầu tư là quá nhỏ, sẽ không ai muốn mua. Điều mà nhà đầu tư muốn là việc mua cổ phần sẽ đi kèm với sự đại diện của họ và có sự cải cách mạnh mẽ về mặt nhân sự cũng như quản trị DN. Với số cổ phần được mua quá thấp, nhà đầu tư chỉ có thể “gửi” tiền của mình vào DN và để cho nhân sự cũ kinh doanh bằng đồng tiền của họ.
“Khi bỏ tiền ra để mua cổ phần, nhà đầu tư nào cũng muốn có sự thay đổi triệt để. Muốn thu hút nguồn lực đầu tư thì phải thoái vốn hết, Nhà nước không cần nắm giữ công tác quản lý nữa. Để tránh tình trạng “tranh tối tranh sáng”, Nhà nước chỉ nên quản lý về cơ chế chính sách, chứ không phải cứ “cầm đồng tiền” là quản được DN” - ông Nguyễn Văn Hưng nhận định.
Đây cũng là quan điểm của Giám đốc CTCP Tổng hợp An Lão Nguyễn Hùng Tuấn. Ông Tuấn cho rằng, trong tương lai, Nhà nước không nên nắm giữ cổ phần trong các đơn vị nhà nước. Và, động lực chính của CPH chính là người lao động được làm chủ công ty của họ.
“Khi đó họ có trách nhiệm hơn, chứ công ty vốn nhà nước thì nói thật là “cha chung không ai khóc”. Với cổ phần của CTCP Tổng hợp An Lão, Nhà nước bán bao nhiêu thì anh em trong công ty mua hết. Lương công nhân hiện không cao lắm, nhưng ổn định và có đóng bảo hiểm cho công nhân - ông Tuấn cho hay.
Ngoài ra, để đẩy nhanh tiến độ tái cơ cấu DNNN, cần phải khắc phục những rào cản từ cách thức triển khai quá trình thoái vốn. Tại hội thảo mới đây về DNNN do Đảng ủy khối Doanh nghiệp Trung ương tổ chức, đại diện của Vụ Quản lý phát hành, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho rằng, thời gian công bố thông tin chỉ có 20 ngày trước thời điểm đấu giá là quá ngắn để nhà đầu tư tiếp cận đầy đủ thông tin và chuẩn bị nguồn vốn để tham gia đấu giá.
Trong khi đó, không ít DNNN cũng chưa thật sự chú trọng khâu “chào hàng”. Hồ sơ công bố thông tin của DN quá “mỏng”, chỉ có những thông tin cơ bản nhất, thiếu rất nhiều thông tin quan trọng làm cơ sở để nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư, đặc biệt là về kết quả sản xuất kinh doanh, triển vọng phát triển. Trong khi đó, nhà đầu tư muốn tìm hiểu kỹ hơn về DN thì hầu như không có kênh tiếp cận.
Theo quy định, cơ quan có thẩm quyền phê duyệt phương án CPH có trách nhiệm phê duyệt phương án CPH bao gồm cả nội dung đưa cổ phiếu vào đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán, nhưng các DN của Bình Ðịnh chưa tổ chức triển khai thực hiện. Ðể tăng cường tính công khai, minh bạch, tiếp tục đẩy nhanh quá trình thoái vốn tại các DNNN, Sở Tài chính đã đề xuất về việc niêm yết cổ phiếu của 6 CTCP có vốn nhà nước: CTCP Dược - Trang thiết bị y tế Bình Ðịnh; Tổng Công ty PISICO Bình Ðịnh - CTCP; CTCP Cấp thoát nước Bình Ðịnh (niêm yết tại Sở Giao dịch chứng khoán TP Hồ Chí Minh), CTCP Cảng Thị Nại; CTCP Ðầu tư và xây dựng Bình Ðịnh; CTCP Môi trường đô thị Quy Nhơn (niêm yết tại Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội).
THU HIỀN