“Nước rút” cho Tổ hợp Không gian khoa học đầu tiên của Việt Nam
Ý tưởng hình thành nhà mô hình vũ trụ và bảo tàng khoa học bên cạnh Trung tâm Quốc tế Khoa học và giáo dục liên ngành (ICISE) như một nhịp cầu giữa khoa học với thế hệ trẻ nói riêng, quần chúng tại địa phương nói chung. Hiện nay, các công việc đang được gấp rút hoàn thiện để dự án Tổ hợp Không gian khoa học khởi công vào tháng 6 tới và hoàn thành trong năm 2015.
Tháng 11.2014, Thủ tướng Chính phủ đồng ý chủ trương cho tỉnh Bình Định đầu tư xây dựng dự án Tổ hợp không gian khoa học có diện tích 3,8 ha, nằm trong khu vực ICISE tại khu vực 2, phường Ghềnh Ráng, TP Quy Nhơn. Tổ hợp này có thiết kế gồm 3 bộ phận: Nhà mô hình vũ trụ, Bảo tàng khoa học và Đài quan sát thiên văn phổ thông; với tổng kinh phí đầu tư ban đầu khoảng 110 tỉ đồng.
Tháng 1.2015, Chủ tịch UBND tỉnh Hồ Quốc Dũng cùng lãnh đạo các sở, ngành liên quan của tỉnh đã có buổi làm việc với giáo sư Trần Thanh Vân, Chủ tịch Hội Gặp gỡ Việt Nam, và kiến trúc sư Jean Francois Milou, Tổng Giám đốc Công ty Studio Milou (Singapore), từ đó đi đến quyết định chọn thiết kế một khối nhà tròn, hài hòa với cảnh quan xung quanh cho Tổ hợp không gian khoa học.
Mô hình thiết kế một khối nhà tròn, hài hòa với cảnh quan xung quanh của Tổ hợp Không gian khoa học tại Quy Nhơn.
Tăng tốc chuẩn bị
Để dự án sớm thành hiện thực, UBND tỉnh đã có nhiều chỉ đạo cho đồng chủ đầu tư dự án (Sở KH&CN và Tỉnh đoàn) phối hợp với Ban Quản lý Dự án các công trình trọng điểm tỉnh thống nhất cơ chế quản lý; khẩn trương phối hợp với các ngành chức năng liên quan bàn giao cọc mốc, ranh giới khu đất để triển khai giải phóng mặt bằng, thi công san nền, thoát nước… đảm bảo tiến độ theo quy định.
Tổ hợp không gian khoa học sẽ góp phần xây dựng Quy Nhơn thành khu đô thị khoa học và giáo dục, là điểm đến và cầu nối của khoa học và giáo dục Việt Nam với các nước. Quan trọng hơn, như Phó Bí thư Tỉnh đoàn Huỳnh Thị Anh Thảo chia sẻ: “Sự hiện diện của Tổ hợp không gian khoa học được kết nối với Trung tâm ICISE phục vụ công chúng ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là quan tâm khích lệ trải nghiệm khoa học, qua đó bồi đắp lòng say mê nghiên cứu, sáng tạo khoa học của thế hệ trẻ”.
Đến thời điểm này, các hoạt động tư vấn, lựa chọn nhà thầu xây dựng đang được gấp rút tiến hành. Hôm qua (27.5), Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Thị Thu Hà và Giám đốc Sở KH&CN Lê Công Nhường đã làm việc với Bộ KH&ĐT để xin điều chỉnh kinh phí dự toán xây dựng Tổ hợp không gian khoa học từ 110 tỉ đồng lên 170 tỉ đồng. Trong khi đó, số trang thiết bị để đưa vào phục vụ ngay khi dự án xây dựng xong cũng đã được giáo sư Trần Thanh Vân chuẩn bị sẵn sàng.
Trong tháng 5 vừa qua, Sở KH&CN đã cử hai cán bộ tham gia khóa học về cơ chế quản lý và cách thức vận hành nhà mô hình vũ trụ, bảo tàng khoa học tại một số viện bảo tàng khoa học và giải trí khoa học thuộc nước Cộng hòa Pháp. Theo kế hoạch, khóa học chỉ diễn ra trong tháng 5.2015; nhưng giáo sư Trần Thanh Vân đề nghị kéo dài đến 15.6.2015 để có thêm thời gian học hỏi và nghiên cứu.
Để phát huy vai trò “điểm đến” - “cầu nối”
Để chuẩn bị chặt chẽ cho dự án Tổ hợp không gian khoa học, đầu tháng 5 vừa qua, tỉnh đã bố trí đoàn công tác làm việc với một số đối tác tại Pháp. Đây là dịp để cán bộ tỉnh nhà được học hỏi kinh nghiệm tổ chức quản lý, vận hành cũng như mở ra các hướng hợp tác, giúp đỡ từ phía bạn cho dự án Tổ hợp Không gian khoa học tại Bình Định. Một trong những hoạt động quan trọng của chuyến đi là tìm hiểu thực tế các thí nghiệm khoa học tương tác để kích thích lòng yêu khoa học, tìm tòi, khám phá khoa học, khám phá tri thức mới đối với thanh thiếu niên và công chúng yêu khoa học.
Đoàn đã tìm hiểu Tổ hợp Không gian khoa học tại thành phố Rennes, thành phố khoa học và công nghiệp tại Paris, Công viên công nghệ 3D Futturoscope tại thành phố Poitiers… Tiến sĩ Lê Công Nhường cho biết: “Các bảo tàng tại Pháp luôn có mối liên kết với nhau rất chặt chẽ, chẳng hạn như một ý tưởng triển lãm về loài kiến của bảo tàng Cung điện các khám phá (Palais de la découverte) lại được hiện thực và trưng bày tại Không gian khoa học thành phố Rennes (Espace des Sciences de Rennes). Các bảo tàng có thể sản xuất ra các dụng cụ thí nghiệm phục vụ cho triển lãm của bảo tàng, hoặc bán hay cho các đơn vị khác như trường học, các phòng thí nghiệm… thuê lại”.
Trên cơ sở kết quả học tập kinh nghiệm, đoàn công tác đã đưa ra nhiều đề xuất cho việc xây dựng Tổ hợp Không gian khoa học tại Quy Nhơn. Cụ thể, xây dựng nhà mô hình vũ trụ với đường kính mái vòm 12 m, sức chứa 90 chỗ ngồi, sử dụng công nghệ trình chiếu kỹ thuật số giống như nhà mô hình vũ trụ tại Không gian Khoa học thành phố Rennes. Về bảo tàng khoa học, xây dựng các không gian triển lãm các thí nghiệm tương tác xoay quanh nhiều chủ đề như toán học, vật lý, thiên văn học, sinh học… bằng cách áp dụng có chọn lọc, cải tiến mô hình các thí nghiệm hiện được sử dụng tại các bảo tàng ở Pháp.
Về cơ chế hoạt động, cùng với Trung tâm ICISE của giáo sư Trần Thanh Vân, nhà mô hình vũ trụ và bảo tàng khoa học là tâm điểm của khu đô thị khoa học. Theo ông Nhường, Chính phủ và UBND tỉnh nên giao cho Sở KH&CN hoặc Tỉnh đoàn quản lý, vận hành với mục đích phục vụ cho giáo dục và khoa học trong khoảng 5-10 năm đầu để tạo tiếng vang, thu hút lượng khách nhất định. Sau khi xây xong Tổ hợp Không gian khoa học thì mời các nhà đầu tư có kinh nghiệm trong lĩnh vực công viên, giải trí bàn bạc việc hợp tác mở rộng thành khu vui chơi gắn với yếu tố khoa học. Mặt khác, chương trình vận hành nhà mô hình vũ trụ và bảo tàng khoa học đòi hỏi phải luôn được cập nhật, cải tiến, nên việc hợp tác trong và ngoài nước rất quan trọng. Vì vậy, việc hợp tác với Bảo tàng thiên nhiên học tại Hà Nội của Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam và các nhà mô hình vũ trụ, bảo tàng trên thế giới, nhất là các cơ sở vừa tham quan tại Pháp là cần thiết.
“Về chiến lược phát triển tầm nhìn cho tương lai, cần thiết dành quỹ đất đủ rộng để tính đến một công viên khoa học lớn hơn theo lộ trình phát triển từng giai đoạn khi chúng ta có đủ điều kiện về nguồn lực. Đây là điểm nhấn thu hút du khách và phát triển du lịch khoa học - một hướng đi độc đáo và không bị cạnh tranh” - ông Nhường đề xuất.
THU HIỀN