Chưa thống nhất về quyền đặt tên, chuyển đổi giới tính
Sáng nay, 9.6, Quốc hội và Ủy ban Pháp luật đã cho ý kiến về nhiều quy định trong các bộ luật.
Lùi thời hạn thông qua Luật biểu tình sang năm 2016
Đầu giờ sáng 9.6, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh khóa XIII và năm 2015. 427/437 đại biểu có mặt tán thành, chiếm 86,26% tổng số đại biểu quốc hội (ĐBQH).
Báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến của ĐBQH về dự kiến điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII, năm 2015 và Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016, ông Phan Trung Lý, Chủ nhiệm Ủy ban pháp luật của Quốc hội cho biết, đa số ý kiến tán thành với đề nghị của Ủy ban thường vụ (UBTV) Quốc hội về việc điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII và năm 2015. Bên cạnh đó, cũng có ý kiến đề nghị xem xét, sớm thông qua các dự án Luật biểu tình, Luật về hội, Luật tín ngưỡng, tôn giáo trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII.
UBTV Quốc hội cho rằng, theo Chương trình đã được Quốc hội thông qua, dự án Luật biểu tình sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 9. Bên cạnh đó, căn cứ vào tình hình chuẩn bị của Chính phủ, đề nghị Quốc hội cho giữ thời gian trình Quốc hội cho ý kiến dự án Luật về hội, Luật tín ngưỡng, tôn giáo tại kỳ họp thứ 10 (tháng 10-2015) và đồng ý với đề nghị của Chính phủ là lùi thời gian cho ý kiến dự án Luật biểu tình sang kỳ họp thứ 11 (tháng 3-2016). Do đây là các dự án luật quan trọng nên để có thêm thời gian nghiên cứu, chuẩn bị, đề nghị Quốc hội cho được đưa vào Chương trình thông qua tại kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XIV.
Ngoài ra, có ý kiến đề nghị bổ sung vào Chương trình nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII các dự án Luật cảnh sát biển Việt Nam. Tuy nhiên, theo Ủy ban thường vụ Quốc hội, ngày 24.4.2015, Chính phủ đã có tờ trình chính thức đề nghị không đưa vào Chương trình năm 2016.
Về dự kiến chương trình xây dựng pháp luật năm 2016, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết, năm 2016 là năm chuyển giao giữa hai nhiệm kỳ Quốc hội, nên ngoài nhiệm vụ xây dựng pháp luật, còn một khối lượng lớn công việc liên quan đến tổng kết nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII và chuẩn bị, tổ chức bầu cử Quốc hội khóa mới. Với đặc điểm này, Ủy ban thường vụ Quốc hội đề nghị Quốc hội cho giữ số lượng các dự án luật sẽ trình Quốc hội cho ý kiến, thông qua tại kỳ họp thứ 11 Quốc hội khóa XIII. Đồng thời, tiếp thu ý kiến của ĐBQH, tại kỳ họp thứ nhất Quốc hội khóa XIV sẽ chỉ trình Quốc hội xem xét, thông qua Nghị quyết về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017 để dành nhiều thời gian hơn cho công tác nhân sự của kỳ họp đầu nhiệm kỳ.
Tiếp thu ý kiến ĐBQH, Nghị quyết về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh khóa XIII và năm 2015 nêu rõ, bổ sung vào Chương trình năm 2015 một số dự án, trong đó có Nghị quyết của Quốc hội về việc thực hiện chính sách hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với người lao động sau một năm nghỉ việc thông qua tại kỳ họp thứ 9 theo quy trình tại một kỳ họp Quốc hội; Pháp lệnh quản lý thị trường.
Cùng với đó, lùi thời gian trình dự án Luật biểu tình từ Chương trình cho ý kiến tại kỳ họp thứ 9 sang Chương trình cho ý kiến tại kỳ họp thứ 11; rút dự án Luật dân số ra khỏi Chương trình năm 2015.
Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016 gồm: trình Quốc hội thông qua 6 dự án, trong đó có Luật báo chí (sửa đổi), trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua Luật biểu tình, Luật về hội, Luật tín ngưỡng, tôn giáo.
Cũng trong sáng nay, 9.6, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ đã báo cáo Quốc hội kết quả lấy ý kiến nhân dân và dự kiến tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi).
Tính đến ngày 15 -5, theo số liệu được tổng hợp từ 42 báo cáo của bộ, ngành, tổ chức ở Trung ương, 58 báo cáo của UBND tỉnh, thành thì có khoảng 8,5 triệu lượt ý kiến. Kết quả cho thấy, đa số ý kiến cho rằng, dự thảo Bộ luật được xây dựng công phu, cơ bản đã thể chế hóa được đầy đủ, toàn diện các nghị quyết có liên quan của Đảng, cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp năm 2013 và nội luật hóa các cam kết quốc tế của Việt Nam về quyền dân sự của con người, công dân, về xây dựng thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa...
Có 3 hình thức sở hữu
Về quyền nhân thân của cá nhân, cơ bản có hai loại ý kiến, trong đó đa số ý kiến nhất trí với quy định như trong dự thảo Bộ luật là luật dân sự cần quy định đầy đủ, cụ thể tất cả các quyền nhân thân của cá nhân đã được ghi nhận trong Hiến pháp năm 2013, kể cả các quyền như tự do kinh doanh, tiếp cận thông tin, lập hội, tự do tín ngưỡng, tôn giáo... Loại ý kiến thứ hai không chiếm đa số, nhưng lại được nhiều chuyên gia luật ủng hộ, đó là chỉ nên quy định trong Bộ luật dân sự những quyền nhân thân nhằm xác định tư cách chủ thể pháp luật dân sự của cá nhân và những quyền nhân thân khác của cá nhân đặc trưng trong quan hệ dân sự mà chưa được quy định cụ thể trong Hiến pháp. Chính phủ nhất trí với ý kiến thứ hai.
Về bảo vệ người thứ ba ngay tình trong trường hợp giao dịch dân sự bị vô hiệu, đa số ý kiến nhất trí với quy định như trong dự thảo Bộ luật là khi có căn cứ để xác định người thứ ba là ngay tình thì quyền, lợi ích hợp pháp của họ được bảo vệ. Chính phủ nhất trí với ý kiến này.
Về hình thức sở hữu, cơ bản có hai loại ý kiến, trong đó đa số ý kiến nhất trí với quy định như trong dự thảo Bộ luật là có ba hình thức sở hữu là sở hữu toàn dân, sở hữu riêng và sở hữu chung. Loại ý kiến thứ hai đề nghị dự thảo Bộ luật chỉ ghi nhận hai hình thức sở hữu là sở hữu riêng và sở hữu chung. Chính phủ nhất trí với ý kiến đa số. Chính phủ đồng ý với loại ý kiến thứ 1.
Về vấn đề này, Ủy ban pháp luật tán thành với dự thảo và cho rằng, bên cạnh sở hữu riêng, sở hữu chung thì cần ghi nhận sở hữu toàn dân là một hình thức sở hữu độc lập để phù hợp với Hiến pháp và tính chất quan trọng của hình thức sở hữu này trong quan hệ dân sự. Tuy nhiên, đề nghị làm rõ quyền, trách nhiệm của các chủ thể trong việc quản lý, sử dụng tài sản thuộc sở hữu toàn dân trong quan hệ dân sự.
Về lãi suất trong hợp đồng vay tài sản, đa số ý kiến nhất trí với quy định như trong dự thảo Bộ luật. Theo đó, lãi suất trong hợp đồng vay tài sản do các bên thỏa thuận, nhưng không được vượt quá mức lãi suất trần dựa trên lãi suất tham chiếu là lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố, trừ trường hợp luật có liên quan quy định khác. Loại ý kiến thứ hai cho rằng, cần quy định một mức lãi suất cụ thể thay vì quy định lãi suất tham chiếu dựa trên lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố. Chính phủ nhất trí theo ý kiến đa số.
Xin ý kiến Quốc hội về quyền đặt tên
Ngoài ra, còn một số vấn đề mà Chính phủ xin ý kiến Quốc hội. Cụ thể, về quyền đối với họ, tên, có nhiều ý kiến đề nghị bổ sung nội dung tên của công dân Việt Nam và người không quốc tịch thường trú tại Việt Nam phải bằng tiếng Việt hoặc tiếng dân tộc khác của Việt Nam, không đặt tên bằng số, bằng một ký tự mà không phải là chữ và họ, tên của một người không được vượt quá số lượng chữ cái nhất định.
Chính phủ thấy rằng, ý kiến nêu trên là hợp lý, phù hợp với ý kiến của nhiều ĐBQH khi thảo luận về dự thảo Luật hộ tịch, nên đã chỉ đạo bổ sung nội dung nêu trên vào dự thảo Bộ luật. Tuy nhiên, cũng có nhiều ý kiến cho rằng, quyền đối với họ, tên là một trong những quyền nhân thân cơ bản của cá nhân, do đó, dự thảo Bộ luật không nên quy định quá nhiều hạn chế đối với việc thực hiện quyền này. Do đây là nội dung mới, hạn chế quyền nhân thân của cá nhân mà không dựa trên các lý do đã được quy định tại khoản 2 Điều 14 của Hiến pháp, do đó, Chính phủ xin trình Quốc hội xem xét, quyết định.
Tuy nhiên, Ủy ban Pháp luật không tán thành quy định “tên của công dân Việt Nam và người không quốc tịch thường trú tại Việt Nam phải bằng tiếng Việt hoặc tiếng dân tộc khác của Việt Nam; không đặt tên bằng số, bằng một ký tự mà không phải là chữ. Họ, tên của một người không được vượt quá hai mươi lăm chữ cái”, bởi quy định hạn chế về cách đặt tên, độ dài của tên là không cần thiết. Hơn nữa, việc đặt tên bằng số, bằng một ký tự hay quá dài cũng không ảnh hưởng tới quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng. Vì vậy, đề nghị Ban soạn thảo làm rõ những nội dung này để bảo đảm thể chế hóa quy định của Hiến pháp về tôn trọng quyền con người, quyền công dân.
Cùng với đó, các điều quy định quyền của cá nhân đối với hình ảnh, quyền bảo vệ đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình tại cần được làm rõ hơn nữa về nội hàm của từng loại quyền; trên cơ sở đó mới có thể phân định mức độ xâm phạm đến các quyền nhân thân này như thế nào thì phải áp dụng các chế tài dân sự, hành chính hoặc hình sự để bảo vệ quyền của cá nhân và gia đình.
Chưa quy định việc thừa nhận quyền chuyển đổi giới tính
Về việc chuyển đổi giới tính, có 2 loại ý kiến. Một là Bộ luật dân sự cần có quy định về việc chuyển đổi giới tính để làm cơ sở cho luật khác quy định cụ thể về điều kiện, trình tự, thủ tục chuyển đổi giới tính khi cần thiết. Hai là trong điều kiện kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay và để tránh những hệ lụy tiêu cực về nhiều mặt đối với chính bản thân người chuyển đổi giới tính và xã hội thì Nhà nước không nên thừa nhận quyền chuyển đổi giới tính.
Trên cơ sở ý kiến nhân dân, Chính phủ đã chỉ đạo xây dựng hai phương án để UBTV Quốc hội xem xét, quyết định. Cụ thể, phương án 1 quy định việc chuyển đổi giới tính được thực hiện theo quy định của Luật. Phương án 2, Nhà nước không thừa nhận việc chuyển đổi giới tính. Chính phủ đã nhất trí theo Phương án 1. Tuy nhiên, tiếp thu ý kiến của UBTV Quốc hội, Chính phủ đã chỉ đạo chỉnh lý dự thảo Bộ luật theo hướng, trong điều kiện hiện nay của nước ta, Bộ luật dân sự chưa nên quy định việc thừa nhận quyền chuyển đổi giới tính, nhưng cũng cần có quy định để giải quyết những hậu quả pháp lý liên quan, nhằm bảo đảm các quyền, lợi ích chính đáng của người đã chuyển đổi giới tính.
Ủy ban pháp luật cho rằng, vấn đề này cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, thận trọng. Dự thảo Bộ luật một mặt quy định Nhà nước không thừa nhận việc chuyển đổi giới tính, nhưng mặt khác lại quy định quyền của người đã chuyển đổi giới tính được yêu cầu cơ quan nhà nước thay đổi hộ tịch và có các quyền nhân thân khác có liên quan. Như vậy, nếu việc chuyển đổi giới tính đã được thực hiện thì các hệ quả phát sinh lại được pháp luật tôn trọng và bảo hộ. “Đây là vấn đề hết sức nhạy cảm trong xã hội, nếu đã không thừa nhận việc chuyển đổi giới tính thì cũng không cho phép được thay đổi hộ tịch và các quyền nhân thân khác theo giới tính mới. Vì vậy, đề nghị nghiên cứu, giải trình rõ quy định này”, Chủ nhiệm Ủy ban pháp luật của Quốc hội Phan Trung Lý nêu.
Về thời hiệu thừa kế, loại ý kiến thứ nhất đề nghị tiếp tục quy định thời hiệu yêu cầu chia di sản để kế thừa truyền thống pháp luật thừa kế ở nước ta; góp phần duy trì sự ổn định của các quan hệ tài sản trong lĩnh vực thừa kế, nâng cao hiệu quả của việc sử dụng di sản thừa kế; tránh làm phát sinh nhiều vấn đề phức tạp trong thực tiễn, nhất là cho Tòa án trong việc thụ lý, giải quyết tranh chấp về thừa kế. Loại ý kiến thứ hai đề nghị không quy định thời hiệu yêu cầu chia di sản nhằm thể hiện sự tôn trọng và bảo vệ của Nhà nước đối với quyền sở hữu của những người thừa kế di sản. Theo đó những người thừa kế có quyền sở hữu đối với di sản kể từ thời điểm mở thừa kế và có quyền yêu cầu chia di sản vào bất cứ thời điểm nào, không phụ thuộc vào thời hiệu. Chính phủ nhất trí với loại ý kiến thứ nhất. Tuy nhiên, đây là vấn đề phức tạp, Chính phủ chỉ đạo xây dựng hai phương án trình Quốc hội xem xét, quyết định.
Năm 2016: Quốc hội họp 3 kỳ
Cũng trong sáng 9.6, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự kiến Chương trình hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2016.
Trình bày tờ trình về dự kiến Chương trình hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2016, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc cho biết, bên cạnh việc đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên của mình, các cơ quan phải dành thời gian cho công tác tổ chức, nhân sự. Do vậy, việc dự kiến chương trình hoạt động giám sát năm 2016 của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội cũng phải được lựa chọn một cách phù hợp, đảm bảo tính khả thi của chương trình.
Năm 2016, Quốc hội sẽ tiến hành 3 kỳ họp. Trong đó, kỳ họp thứ 11, Quốc hội khoá XIII, diễn ra khoảng 10 ngày, vào cuối tháng 3-2016, tập trung vào việc tổng kết công tác cả nhiệm kỳ; thực hiện giám sát công tác bầu cử ĐBQH nhiệm kỳ khóa XIV và đại biểu HĐND nhiệm kỳ 2016-2021. Kỳ họp này dự kiến không tổ chức chất vấn và giám sát chuyên đề.
Kỳ họp này ngoài xem xét, thảo luận báo cáo bổ sung của Chính phủ về đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước năm 2015; tình hình thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2016 thì Quốc hội sẽ xem xét, thảo luận báo cáo công tác cả nhiệm kỳ khóa XIII của Quốc hội, Chủ tịch nước, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Kiểm toán nhà nước.
Kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khoá XIV, là kỳ họp đầu tiên của Quốc hội khóa mới, diễn ra khoảng 20 ngày, vào cuối tháng 7-2016, chủ yếu tập trung làm công tác tổ chức bộ máy và nhân sự cấp cao của các cơ quan Nhà nước; xem xét báo cáo về công tác bầu cử ĐBQH nhiệm kỳ khóa XIV và đại biểu HĐND nhiệm kỳ 2016-2021. Kỳ họp này, cũng dự kiến không tổ chức chất vấn và giám sát chuyên đề.
Kỳ họp thứ hai, Quốc hội khoá XIV, diễn ra vào cuối tháng 10-2016; hoạt động của Quốc hội đi vào ổn định, tập trung vào các nội dung chính là kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước, xây dựng pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng và hoạt động giám sát. Kỳ họp này, dự kiến có tiến hành hoạt động chất vấn và giám sát 1 chuyên đề. Theo đó, UBTV Quốc hội đề nghị Quốc hội xem xét, quyết định 1 trong 2 nội dung giám sát là: việc thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (giai đoạn 2010 -2015) gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp; hiệu quả thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển khoa học, công nghệ nhằm thúc đẩy Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa, giai đoạn 2005-2015; định hướng phát triển khoa học, công nghệ để đẩy mạnh công nghiệp hỗ trợ giai đoạn 2015-2025.
Vì hoàn toàn đồng tình với tờ trình nên sáng 9-6, không có ĐBQH nào đăng ký thảo luận ở hội trường về dự kiến Chương trình hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2016.
Theo PHAN THẢO (SGGP)