Nhà giáo Huỳnh Duy Thủy: Tâm và tài

Nhà giáo Huỳnh Duy Thủy. Ảnh: Trường Đăng

Ngành GD&ĐT cả nước tôn vinh anh là “Nhà giáo tiêu biểu”, là “tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo”... Anh xứng đáng với tất cả những danh hiệu đó. Riêng với tôi, anh đơn giản với hình ảnh một anh giáo trường huyện có tâm và có tài, chân chất, mộc mạc như những gì toát ra từ con người anh. Anh là Huỳnh Duy Thủy, giáo viên dạy Toán, Trường THPT Tăng Bạt Hổ, huyện Hoài Nhơn. 

Không ngừng tự học, sáng tạo

Dạy học từ năm 1984, đến nay anh đã có trên 30 năm gắn bó với những bài toán, những giờ lên lớp. Theo quy luật thông thường, thời gian, tuổi tác làm cho con người ta ngày càng ì ra, có tâm lý nghỉ ngơi nhưng với anh, càng có tuổi anh càng say Toán, mê nghề và dành hầu hết thời gian cho Toán, cho học sinh (HS).

 + Điều gì khiến anh đắm đuối với Toán theo một hành trình “ngược”như vậy?

Ở trường, tôi được giao nhiệm vụ bồi dưỡng HS giỏi. Mỗi lần có bài toán nào không giải quyết được, HS lại tìm đến tôi. Thời trẻ, có nhiều bài toán làm tôi mất ăn mất ngủ. Nhưng tôi xác định, đã chọn nghề phải đối diện với cái khuất lấp, phức tạp của công việc chứ không được dừng ở mức “được chăng hay chớ”. Từ đó, tôi “đi sâu” vào toán phổ thông, nhất là toán bồi dưỡng HS giỏi... Cách đây gần 20 năm, tôi nhận được một cuốn kỷ yếu của người bạn ở TP Hồ Chí Minh gởi tặng, trong đó có những bài viết phục vụ công tác bồi dưỡng HS giỏi ở TP Hồ Chí Minh. Tôi đọc, thấy mình có thể làm được và cứ bị cuốn dần, cuốn dần vào việc mổ xẻ, phân tích những đề toán. Rồi, tôi tham gia nghiên cứu các đề tài khoa học, viết bài cho các tạp chí toán học, đặc san toán; các bài viết được xuất bản thành tài liệu tham khảo cho học sinh giỏi toán. Tôi được mời đi báo cáo tại nhiều hội thảo khoa học bồi dưỡng HS giỏi Toán các khu vực trong cả nước tổ chức tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh, Gia Lai, Khánh Hòa, Quy Nhơn, Đồng Tháp… Đi hội thảo, là người học Toán được nói về Toán và được nói với góc nhìn của mình, có “dân toán” nghe, được “dân toán”phản biện, thẩm định tôi thấy thích lắm. Tôi còn có một cái “tật”, là thích lên mạng tìm những đề thi quốc gia, quốc tế, đáp án đã có sẵn rồi nhưng lại cứ muốn “xới” tung nó lên, tìm một cách giải khác, một cách tiếp cận mới, dù còn vụng về nhưng là của riêng mình.

Nhà giáo Huỳnh Duy Thủy đã kiên trì dẫn dắt HS chủ động tiếp cận tri thức từ những tiết học trên lớp. Ảnh: Trường Đăng

+ Bồi dưỡng HS giỏi là công việc rất khó khăn. Muốn thành công phải có những giáo viên thật giỏi và tận tụy…

Để hoàn thành một giờ dạy trên lớp, với yêu cầu truyền đạt những kiến thức cơ bản cho HS, một giáo viên thâm niên lên lớp đã trở thành kỹ năng, thì không phải đào sâu hay đầu tư gì nhiều; và đa số HS cũng chỉ cần những kiến thức nền tảng để hoàn thành chương trình. Thế nhưng, còn có những HS giỏi với mục tiêu đạt giải HS giỏi cấp tỉnh, cấp quốc gia; HS cần đạt điểm tuyệt đối trong kỳ thi đại học phải đối diện với 1-2 bài toán rất khó. Để dạy cho số ít HS đó, cần có những giáo viên đầu tư sâu, vừa dạy vừa học. Với “đầu vào” của một trường THPT công lập như Tăng Bạt Hổ, để đào tạo được một HS đạt điểm 7 trong kỳ thi đại học đã là một cố gắng rất lớn và đạt được điểm 8-10 như vượt qua đỉnh núi, là cả một vấn đề, phụ thuộc vào tố chất, đam mê của người học và sự tận tụy hết lòng của người dạy. Có những năm tôi có đến 5 học trò đạt điểm 10 môn Toán trong kỳ thi đại học. Đối với tôi đây là niềm vui rất lớn.

Đổi mới phương pháp dạy học như thế nào cho tốt, cho hiệu quả, luôn là vấn đề thời sự mà ngành GD&ĐT và toàn xã hội hướng đến và mong đợi. Không ồn ào, anh lặng lẽ hướng HS theo phương pháp học chủ động, tích cực. Với anh, để đổi mới phương pháp dạy học cần giải quyết hài hòa cả lý thuyết và thực tại. Lý thuyết, tựu trung là cái hay, cái mới mà nhà giáo cần hướng tới. Thực tại là cái mà nhà giáo đang chung sống với nó, đối diện với nó, trăn trở với nó hàng ngày, hàng giờ. Và anh đã luôn cố gắng tìm mọi cách có thể nhằm điều chỉnh, gọt giũa thực tại, nâng cao nó, làm trong sáng nó theo hướng dần tiệm cận với phần lý thuyết.

*Để đổi mới dạy và học còn có quá nhiều rào cản. Đó là thời lượng 1 tiết dạy còn ít so với khối lượng kiến thức cần cung cấp cho HS; số lượng HS trên lớp khá đông lại chưa có sự đồng đều về năng lực; cơ sở vật chất, thiết bị chưa tương xứng... Bởi vậy, không phải giáo viên nào cũng sẵn sàng và quyết tâm thực hiện?

Tôi đã kiên trì đổi mới từ trong tiết dạy. Những gì HS nghĩ được, nghĩ đúng, làm được, làm đúng, thầy cô chỉ cần hướng dẫn các em cô đọng, khắc sâu, khẳng định dứt điểm. Người dạy cần tạo niềm tin, sự hứng thú trong học tập, giúp HS coi học tập không chỉ là trách nhiệm, là nhu cầu mà còn là niềm vui nữa. Nói như nhà toán học nổi tiếng Pô Li a “dòng sông nào cũng bắt nguồn từ những con suối nhỏ”. Nhiệm vụ của người thầy là tìm ra con đường đi đến với những dòng suối nhỏ kia.

Hai là, tôi dạy cho HS cách tiếp cận tri thức. Nói một cách hình ảnh, từ tầng thứ nhất của một ngôi nhà, muốn lên đến tầng hai, tầng ba, ta cần phải qua giai đoạn trung gian là những bậc thang, chứ không thể kỳ vọng, huyễn hoặc bằng một động tác nhún người sẽ đưa ta lên đến tầng cao nhất. Tức là, để giải quyết một bài toán khó, ngoài việc nắm chắc kiến thức căn bản, nền tảng, cần rèn luyện cho HS kỹ năng giải quyết những bài toán đơn giản hơn, vừa sức hơn. Với cách tiếp cận này, HS sẽ tạo ra những ý nghĩ mới mang tính bước ngoặt, khác lạ, độc lập, tinh tế trong tư duy, qua đó hình thành phong cách, phương pháp nghiên cứu khoa học ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường phổ thông.

Đến trường THPT Tăng Bạt Hổ, nhiều người sẽ bắt gặp hình ảnh đang trở nên quen thuộc là những nhóm HS tụm năm, tụm ba trên ghế đá, dưới tán me xanh trong sân trường cùng nhau trao đổi, luận bàn, tìm hiểu những bài toán khó. Đó là cách tôi muốn hướng các em đến phương pháp học chủ động từ trong các hoạt động ngoài giờ.

Để có những điểm 9, điểm 10 trong các kỳ thi “đỉnh cao”, ngoài có tố chất tốt và đam mê việc học, HS rất cần những thầy, cô giáo giỏi và tận tụy. Ảnh: Trường Đăng

Tấm lòng một người thầy

Tạo một con đường, cách tiếp cận đúng hướng và hết lòng dẫn dắt HS đi theo con  đường gai góc, gian nan nhưng đầy hiệu quả, trong khi sự bù đắp công sức mà người giáo viên nhận được chẳng đáng là bao. Bởi vẫn còn nhiều nghịch lý trong giáo dục, chẳng hạn như chế độ bồi dưỡng 1 tiết dạy HS giỏi chỉ bằng 1/2 so với tiết dạy phụ đạo do nhà trường tổ chức ,trong khi công sức bỏ ra không thể đong đếm được. Tôi cho đó là sự thiệt thòi. Nhưng với anh, cái mà người ta đam mê thì không phải là áp lực và những điểm số tối đa của HS trong các kỳ thi “đỉnh cao” cho anh quá nhiều niềm vui và ý nghĩa trong cuộc sống. 

* Anh nghĩ gì về nghề giáo trong cơ chế thị trường?

Nhiều người thường nói nghề dạy học còn “bạc” hơn nghề đưa đò, nhưng tôi cho rằng, đừng đổ lỗi cho những cái xung quanh, mình tận tâm, tận lực với học trò thì những điều tốt đẹp, ân nghĩa thầy trò vẫn còn mãi mãi. Hơn 20 năm trước, tôi đã từng bạt tai một cậu HS mang tài liệu vào phòng thi. Sau này có dịp về quê, cậu HS ngày ấy nay đã thành đạt, đến thăm tôi có nói rằng “điều con nhớ nhất ở thầy là sự nghiêm khắc; chính thầy đã dạy cho con sống trung thực và vươn tới thành công bằng khả năng của chính mình”.

Người ta nói, dân toán thường hay khô khan. Anh lại là ngoại lệ. Anh mê vọng cổ và ca vọng cổ cũng thật “mùi”. Nói đến thành tích đào tạo HS giỏi, anh tỏ ra rất kiệm lời và liên tục nhắc tôi, đừng viết gì “quá”, anh chỉ đóng góp một phần vô cùng bé nhỏ. Nhưng khi nói về vọng cổ, anh như người “nhập đồng”, khe khẽ hát tôi nghe mấy câu vọng cổ tự sáng tác trong lúc chờ xe đi Cao Lãnh (Đồng Tháp) tham dự Hội thảo khoa học bồi dưỡng HS giỏi Toán các tỉnh đồng bằng Sông Cửu Long và miền Đông Nam bộ. Anh nói, ở trên lớp anh cũng hay dạy học trò hát và khi được hát anh thấy cuộc sống nhẹ nhõm, đáng yêu và… càng giải được nhiều Toán hơn. Ngoài ra, anh còn dành thời gian lên mạng “chat” với cậu con trai Huỳnh Anh Vũ, nhà vô địch “Đường lên đỉnh Olympia” năm thứ 8. Hiện Vũ đang giảng dạy và là nghiên cứu sinh ngành Tài chính - Kinh tế tại Đại học Swinburne (Australia).Bên cạnh tình cha con, anh là người thầy có công đầu trong việc dẫn dắt Vũ chinh phục những đỉnh cao kiến thức với lòng quyết tâm và say mê. Và, cha con họ vẫn thường xuyên trao đổi với nhau về phong cách lên lớp, về phương pháp dạy học khi giờ đây Vũ đang tiếp nối con đường anh đã chọn. 

QUỲNH HOA

(Thực hiện)