Trước khi FTA có hiệu lực, doanh nghiệp Việt có kịp nắm thời cơ
Việc ký kết Hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa Việt Nam với Hàn Quốc cuối tháng 5 và mới đây với Liên minh kinh tế Á - Âu (gồm Nga, Belarus, Kazakhstan, Armenia và Kyrgyzstan) mở ra nhiều cơ hội và cả thách thức cho các doanh nghiệp (DN) Việt Nam.
Lợi thế cho thủy sản
Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Hàn Quốc (VKFTA) ký kết vào đầu tháng 5 vừa qua là FTA thế hệ mới đầu tiên trong số 7 FTA Việt Nam đang đàm phán được chính thức ký kết. Là nước xuất khẩu lớn thứ 5, nhập khẩu lớn thứ 3 của Việt Nam trong năm 2014 và là nhà đầu tư lớn nhất tại Việt Nam trong nhiều năm qua, Hàn Quốc đang ngày càng trở thành đối tác thương mại quan trọng của Việt Nam. Do đó, việc ký kết FTA song phương với nước này mở thêm nhiều cơ hội về xuất nhập khẩu và hợp tác đầu tư cho các DN Việt Nam với thị trường Hàn Quốc.
Lắp ráp linh kiện điện tử tại một doanh nghiệp trong nước. Ảnh: Cao Thăng
Là một trong những nước tiêu thụ thủy sản nhiều nhất thế giới với doanh số nhập khẩu trên dưới 4 tỷ USD/năm, nhu cầu về thủy sản của người dân Hàn Quốc ngày càng tăng. Tiêu thụ thủy sản hàng năm của nước này trên 54kg/người. Cùng với Trung Quốc và Nga, Việt Nam là nước cung cấp thủy sản đứng thứ 3 của Hàn Quốc. Tốc độ tăng trưởng hàng thủy sản vào thị trường này tăng bình quân 19%/năm, là mức tăng trưởng bình quân cao nhất trong những thị trường tiêu thụ đáng kể thủy sản của Việt Nam. Với xu hướng tăng cường sản xuất sản phẩm chế biến sẵn và giá trị gia tăng, Việt Nam hy vọng việc ký kết FTA với Hàn Quốc tạo thêm điều kiện cho thủy sản Việt Nam tăng sức cạnh tranh. Bởi theo Bộ Công thương, thủy sản là một trong các mặt hàng ưu tiên trong đàm phán FTA để có thể được ưu đãi lớn hơn. Trước đây, nhiều mặt hàng thủy sản xuất sang Hàn Quốc với mức thuế 10% - 30%. Khi FTA có hiệu lực, Việt Nam được hưởng lộ trình cắt giảm thuế dài hơn 5 năm so với các đối tác và 6 nước ASEAN, cho phép nhiều hàng hóa Việt Nam được cắt giảm thuế sâu hơn và nhanh hơn so với FTA Hàn Quốc - ASEAN, đặc biệt là những dòng thuế thuộc hạng mục nhạy cảm và nhạy cảm cao như nông sản, thủy sản. Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) hy vọng nhiều mặt hàng thủy sản chế biến, nhất là tôm, khi Hàn Quốc chấp nhận hạn ngạch thuế quan (0%) khoảng 10.000 tấn/năm (ngay khi Hiệp định hiệu lực) sẽ có thêm nhiều thuận lợi. Các mặt hàng nhuyễn thể, hải sản khô và sản phẩm giá trị gia tăng sẽ được giảm thuế khi xuất vào thị trường này. Sau Mỹ, EU và Nhật Bản, Hàn Quốc là thị trường xuất khẩu thủy sản thứ 4 của Việt Nam.
Với mặt hàng gỗ chế biến, Hàn Quốc đứng thứ 5 nhập khẩu mặt hàng này của Việt Nam, sau Mỹ, EU, Nhật Bản và Trung Quốc, kim ngạch xuất khẩu năm 2014 hơn 300 triệu USD. FTA sẽ mở ra thêm cơ hội lớn cho các DN ngành chế biến gỗ. Về cà phê, trước đây sản phẩm G7 cà phê Trung Nguyên đã vào được thị trường này, với FTA lần này Hàn Quốc mở cửa nhiều hơn cho cà phê chế biến thay vì chỉ nhập cà phê nguyên liệu.
Những thách thức
Với các FTA, không chỉ có thuận lợi và cơ hội mà còn ẩn chứa nhiều thách thức, như với mặt hàng thủy sản nói riêng và cả ngành nông nghiệp. Trước hết, đó là các rào cản kỹ thuật sẽ nghiêm ngặt hơn, nhất là việc kiểm dịch đối với hàng hóa nông sản nhập khẩu. Hàn Quốc hiện đã có những động thái siết chặt khi đưa ra yêu cầu cao hơn về chất lượng. Nhiều động thái cho thấy Hàn Quốc có thể kiểm tra Ethoxyquin với mặt hàng tôm. Ngay cả cá bò khô tẩm gia vị, phía Hàn Quốc đã kiểm tra các cơ sở sản xuất năm 2012, chỉ cho phép 11/28 DN được phép xuất khẩu sang Hàn Quốc và tiếp tục xem xét. Người tiêu dùng Hàn Quốc ngày càng đòi hỏi sản phẩm chế biến sẵn có chất lượng như Nhật Bản, thế nhưng giá bán còn thấp so các thị trường lớn khác của Việt Nam. Như vậy, thuế suất thấp chưa đủ bù đắp các chi phí mà DN bỏ ra về chứng nhận xuất xứ, cũng như chi phí hải quan gia tăng lên. Hơn nữa, theo VASEP, việc xác định đúng mã HS cho sản phẩm cũng là một trở ngại lớn trong việc tính toán nội hàm giá trị khu vực.
Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam cho biết, về cơ bản 2 mặt hàng này không thay đổi nhiều khi có FTA với Hàn Quốc. Không loại trừ khả năng, DN các nước lợi dụng quy định này sẽ đầu tư vào Việt Nam để xuất khẩu trở lại, trong trường hợp này sẽ tạo thêm việc làm cho người lao động, nhưng cạnh tranh mạnh với DN Việt Nam. Đây cũng là điều mà ngành chế biến gỗ lo ngại. Ngay cả mặt hàng nhạy cảm là mật ong, dù mở cửa còn cần thời gian mới có hiệu lực, nhưng theo lãnh đạo Hiệp hội Nuôi ong Việt Nam thì họ không cảm thấy phấn khởi. Bởi như Nhật Bản, một khi mở cửa hàng rào thuế quan thì lại dựng lên hàng rào kỹ thuật kiểm soát nghiêm ngặt chất lượng, nên cuối cùng việc xuất khẩu không tăng đáng kể.
Mới nhất là Hiệp định thương mại tự do FTA với Liên minh kinh tế Á-Âu cũng vừa được ký kết và có hiệu lực ngay tức khắc (thuế suất giảm từ 10% - 20% trước đó xuống còn 0%) đối với các mặt hàng như thủy sản, đồ gỗ.., cũng mở ra nhiều cơ hội cho DN Việt Nam. Trước mắt, có thể vẫn còn gặp một số khó khăn, nhưng cơ bản về lâu dài là có lợi. Tuy nhiên, các DN cho rằng, cần có thêm nhiều thông tin từ các cơ quan nhà nước, giúp DN trong việc thương thảo, nhất là các chương trình xúc tiến thương mại. Ngược lại, từng DN phải chủ động nắm bắt thông tin về các FTA cũng như những chủ trương chính sách khác. Có như thế mới có thể khai thác tốt nhất những lợi thế trong quá trình hội nhập và cạnh tranh gay gắt như hiện nay.
Theo Đăng Lãm (SGGP)