Nghệ thuật sân khấu chuyên nghiệp Bình Ðịnh:
Nhìn từ cuộc thi tài toàn quốc
Cuộc thi Nghệ thuật Sân khấu Tuồng và Dân ca kịch chuyên nghiệp toàn quốc năm 2013 là dịp để 2 đơn vị nghệ thuật sân khấu chuyên nghiệp của Bình Ðịnh đánh giá thực trạng phát triển trong mặt bằng chung. Kết quả tại cuộc thi đã đặt ra nhiều vấn đề trong quá trình phát triển nghệ thuật sân khấu chuyên nghiệp tỉnh nhà.
Trông người ngẫm ta
Trong số các giải thưởng của Cuộc thi Nghệ thuật Sân khấu Tuồng và Dân ca kịch chuyên nghiệp toàn quốc năm 2013, giải thưởng cho vở diễn được đánh giá cao nhất. Trong số 9 vở tuồng tham gia cuộc thi, đã có đến 8 vở về đề tài lịch sử. Các vở diễn “Nguyễn Tri Phương” của Nhà hát tuồng Việt Nam, “Nỗi niềm đấng quân vương” của Nhà hát nghệ thuật truyền thống Cung đình Huế, “Hoàng Diệu” của Nhà hát tuồng Nguyễn Hiển Dĩnh (Đà Nẵng) cùng đoạt huy chương Bạc vở diễn.
Tuy không đoạt được huy chương vở diễn, nhưng vở “Hai người mẹ” của Đoàn nghệ thuật tuồng Thanh Hóa đã mạnh dạn chọn đề tài hiện đại, được đánh giá tốt nhờ sự trưởng thành rõ nét của dàn diễn viên trẻ, trong đó có 3 diễn viên trong độ tuổi 32-36 đoạt 1 huy chương Vàng, 2 huy chương Bạc. NSƯT Ngọc Quyền, Trưởng đoàn tuồng Thanh Hóa, cho biết: “Trong 10 năm qua, chúng tôi luôn cố gắng vượt khó để xây dựng lực lượng kế thừa bằng cách gắn bó, hỗ trợ cho các CLB nghệ thuật truyền thống để tìm kiếm, nuôi dưỡng tạo nguồn các hạt nhân năng khiếu. Đồng thời, có chế độ bồi dưỡng hợp lý để khuyến khích các nghệ sĩ giỏi chuyên tâm “rút gan rút ruột” truyền nghề. Chúng tôi cũng xây dựng nhiều chương trình biểu diễn khác để tạo thu nhập cho diễn viên trẻ”.
Vở “Đêm sáng phương Nam” của Nhà hát tuồng Đào Tấn (tác giả: Văn Trọng Hùng - Đoàn Thanh Tâm, đạo diễn: NSƯT Hoàng Ngọc Đình) đem về 2 huy chương Vàng cho NSND Minh Ngọc (vai Nguyễn Huệ) và NSƯT Thanh Sử (vai Ngọc Mai). NSND Xuân Hợi (vai Lưu Phước Trung), NSƯT Tuyết Mai (vai Bùi Thị Xuân), Đoàn Thanh Tâm (vai Tổng Ngưu) và Thanh Bình (vai Bảo Trân) cùng đoạt huy chương Bạc.
Trong 6 vở dân ca kịch tham gia cuộc thi, chỉ có “Khúc ca bi tráng” của Đoàn Ca kịch Bài chòi Bình Định (đạo diễn: NSND Hoài Huệ, tác giả: Văn Trọng Hùng, chuyển thể: Đoàn Thanh Tâm) chọn đề tài lịch sử. Vở diễn đã đoạt được huy chương Vàng đầu bảng (huy chương Vàng còn lại thuộc về vở “Đường đua trong bóng tối” của Trung tâm Bảo tồn và Phát huy di sản Dân ca xứ Nghệ); cùng giải tác giả xuất sắc nhất cho tác giả Văn Trọng Hùng. Các nghệ sĩ Đoàn Ca kịch Bài chòi Bình Định cũng đoạt nhiều thứ hạng cao ở giải thưởng cho vai diễn. NSND Hoài Huệ (vai Võ Tánh) và NSƯT Hồ Thu (vai Ngọc Du) cùng đoạt huy chương Vàng; NSƯT Tấn Hào (vai Ngô Tùng Châu), NSƯT Băng Châu (vai Bùi Thị Xuân), Hoài Tâm (vai Trần Quang Diệu) cùng đoạt huy chương Bạc.
Ngay sau lễ trao giải Cuộc thi vào tối 26.5, NSND Hoài Huệ cho biết: “PGS Tất Thắng, Chủ tịch Hội đồng Giám khảo của Cuộc thi, đã nhận xét “Khúc ca bi tráng” là một vở diễn lịch sử được dàn dựng sáng tạo, hiện đại nhưng vẫn đậm chất truyền thống, nhìn nhận lịch sử một cách khách quan và đa chiều, đậm tính nhân văn. Sau 18 năm, Đoàn chúng tôi mới có vở diễn đoạt huy chương cao nhất ở một cuộc thi mang tính cạnh tranh rất cao”.
Không tiến sẽ lùi
Tại Hội diễn sân khấu Tuồng và Dân ca kịch chuyên nghiệp toàn quốc năm 2010, đạo diễn Hoài Huệ đã được Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam trao tặng danh hiệu Đạo diễn trẻ xuất sắc nhất Hội diễn, với sự tìm tòi, sáng tạo mới trong vở diễn “Thời con gái đã xa” đoạt huy chương Bạc. Tại Cuộc thi năm nay, NSND Hoài Huệ tiếp tục được giới chuyên môn đánh giá cao qua những đóng góp lớn cho thành công của vở diễn “Khúc ca bi tráng”.
Đoàn Ca kịch Bài chòi Bình Định cũng đã xây dựng lực lượng diễn viên trẻ, trong đó có gương mặt tiêu biểu là diễn viên Hoài Tâm (32 tuổi) đã được “thử lửa” thành công, tạo dấu ấn rõ nét trong Cuộc thi. “Về Đoàn đã 8 năm, tôi đã được các nghệ sĩ đi trước tận tình dìu dắt. Đây là lần đầu tiên tôi được đóng vai chính trong một cuộc thi tài cấp quốc gia mang đẳng cấp cao”, Hoài Tâm bộc bạch.
Vở diễn “Đêm sáng phương Nam” không đoạt được huy chương vở diễn là do một số nguyên nhân, trong đó có khâu dàn dựng. NSƯT Hoàng Ngọc Đình là Đạo diễn xuất sắc nhất tại Hội diễn sân khấu Tuồng và Dân ca kịch chuyên nghiệp toàn quốc năm 2010, nhờ thành công với vở diễn “Hồn Việt” đoạt huy chương Vàng. Tại Cuộc thi năm nay, ông không gây được ấn tượng, còn một vài hạn chế trong dàn dựng và bị đánh giá là “không có gì mới”. Nhà hát tuồng Đào Tấn cũng có dàn diễn viên chính thuộc loại “cao tuổi” trong số các đơn vị tham gia Cuộc thi năm nay. Trước đó, tại Liên hoan tuồng truyền thống toàn quốc 2011 tổ chức tại TP Quy Nhơn, lực lượng diễn viên trẻ đóng vai chính, thứ chính (quy định không quá 40 tuổi) của Nhà hát cũng không thành công, là báo động cho công tác đào tạo lực lượng kế cận của Nhà hát tuồng Đào Tấn.
HOÀI THU