Mô hình liên kết sản xuất nông sản theo chuỗi ở Phù Cát: Ðược và chưa được
Sở NN&PTNT vừa phối hợp với huyện Phù Cát tổ chức hội thảo mô hình (MH) trồng đậu phụng thâm canh sử dụng chế phẩm sinh học, liên kết sản xuất nông sản theo chuỗi, gắn với bao tiêu sản phẩm.
Hiệu quả bước đầu
Để góp phần ổn định diện tích sản xuất, nâng cao giá trị nông sản, tăng thu nhập cho nông dân, vụ Đông Xuân 2014 - 2015, Trung tâm Khuyến nông khuyến ngư tỉnh đã phối hợp với huyện Phù Cát tổ chức thực hiện MH sản xuất đậu phụng thâm canh sử dụng chế phẩm sinh học, đồng thời liên kết sản xuất nông sản theo chuỗi, gắn với bao tiêu sản phẩm, trên diện tích 50 ha, tại 3 xã Cát Hiệp, Cát Trinh và Cát Tài, có 241 hộ nông dân tham gia.
Tại MH, chương trình khuyến nông tỉnh hỗ trợ 50% tiền giống đậu L14 và 100% tiền mua vật tư, phân bón: gồm bộ chế phẩm sinh học Hợp Trí và chế phẩm Trichoderma. Công ty TNHH Công nghiệp Thực phẩm Tất Thắng ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm với giá sàn ngay từ đầu vụ; nông dân tiến hành sản xuất theo một quy trình, bán đậu tươi cho nhà máy để chế biến xuất khẩu. Công ty TNHH Hóa nông Hợp Trí, cơ sở sản xuất phân bón hữu cơ mụn dừa Thanh Thanh cung ứng vật tư, phân bón.
Nhờ thực hiện tốt quy trình kỹ thuật được hướng dẫn, nên cây đậu phụng trong MH phát triển tốt, năng suất bình quân đạt hơn 97,36 tạ đậu tươi/ha, cao hơn so với ruộng ngoài MH 20,66 tạ/ha; đạt chất lượng theo yêu cầu của doanh nghiệp (DN). Theo tính toán, bình quân thu nhập hơn 107 triệu đồng/ha, cao hơn 14,4 triệu đồng so với đối chứng. Tổng chi phí ở ruộng MH cao hơn ruộng đối chứng trên 2 triệu đồng/ha, nhưng sau khi trừ chi phí còn lãi gần 57 triệu đồng/ha, cao hơn 12,3 triệu đồng/ha so với đối chứng.
Điều ghi nhận trong việc thực hiện MH sản xuất nông sản theo chuỗi là: Nông dân tham gia MH được tiếp thu, áp dụng các tiến bộ KHKT mới trong thâm canh đậu phụng; nhận biết hiệu quả khi sử dụng các loại phân bón có nguồn gốc hữu cơ vi sinh, chế phẩm sinh học trong việc phòng trừ sâu bệnh hại, hạn chế lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật, giảm thiểu tác động đến môi trường. Bước đầu tạo được ý thức cho nông dân về trách nhiệm, quyền lợi trong việc tuân thủ theo đúng quy trình kỹ thuật, theo tiêu chuẩn, quy chuẩn sản xuất hàng hóa và làm quen với việc sản xuất theo hợp đồng.
Sản xuất đậu phụng thương phẩm tươi làm nguyên liệu chế biến sẽ rút ngắn được thời gian sản xuất từ 10-15 ngày, dễ làm, giảm được công lao động, giảm rủi ro ở giai đoạn cuối. MH bước đầu cho thấy hiệu quả của việc hình thành mối liên kết sản xuất - tiêu thụ giữa DN với nông dân; nếu thực hiện tốt sẽ giải quyết được vấn đề “được mùa mất giá” của nông sản, giúp nông dân yên tâm đầu tư sản xuất để tăng thu nhập, hướng đến hình thành vùng sản xuất nguyên liệu bền vững.
Những hạn chế
Việc bao tiêu sản phẩm của DN được thực hiện khá tốt, chủ yếu tại Cát Tài và Cát Trinh; song cũng còn những hạn chế cần khắc phục, nhất là ở xã Cát Hiệp. Tại hội nghị, các đại biểu cho rằng: Liên kết giữa DN và nông dân chưa chặt chẽ. DN không ký hợp đồng trực tiếp với từng hộ nông dân mà chỉ ký hợp đồng với UBND xã Cát Hiệp là đại diện cho các hộ ở Cát Hiệp tham gia MH. Vì thế tính pháp lý và ràng buộc giữa nông dân và DN không rõ ràng. DN bao tiêu sản phẩm đầu ra nhưng không đầu tư, không tham gia trực tiếp vào quá trình sản xuất. Hình thức này, thực chất chỉ là “ăn xổi”, chuỗi liên kết dễ bị bẻ gãy khi có sự chênh lệch giữa giá thu mua ngoài thị trường và giá của DN. Nếu DN mua thấp hơn giá thị trường, nông dân không bán sản phẩm cho DN.
Về phía nông dân, bà con chưa nhận thức đúng đắn về mục đích xây dựng MH, trách nhiệm, nghĩa vụ khi tham gia là phải tuân thủ quy trình kỹ thuật, đáp ứng tiêu chuẩn sản phẩm và nghĩa vụ phải bán sản phẩm cho DN; vì cái lợi trước mắt, nông dân vẫn bán sản phẩm cho thương lái. Không có sự tham gia của HTX, Tổ hợp tác trong chuỗi liên kết. DN ký hợp đồng với một “đầu nậu” tại địa phương, người này thu mua sản phẩm của nông dân thay cho DN và ăn hoa hồng từ DN. Do đó, vai trò chỉ đạo, điều hành, giám sát khâu thu mua của UBND xã Cát Hiệp có phần bị hạn chế. Chính quyền địa phương cũng ít quan tâm, thiếu kiểm tra, giám sát để kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc của DN và nông dân.
Từ kết quả đạt được của MH, Sở NN&PTNT tiếp tục nhân rộng trên toàn tỉnh trong các vụ tiếp theo. Riêng tại huyện Phù Cát có diện tích đậu phụng hàng năm lên đến hơn 4.000 ha, để sản xuất bền vững, huyện sẽ rút kinh nghiệm trong tất cả các khâu, từ sản xuất đến bao tiêu sản phẩm, khắc phục những vướng mắc, nhằm nhân rộng có hiệu quả MH liên kết sản xuất.
HOÀI TRUNG