Mô hình cánh đồng mẫu lớn ở Phù Cát: 3 năm nhìn lại
Năm 2015, huyện Phù Cát thực hiện 59 cánh đồng mẫu lớn (CÐML), diện tích 2.890 ha; trong đó có 39 CÐML sản xuất lúa, 6 CÐML đậu phụng, 11 CÐML đậu phụng xen mì, 2 CÐML mì và 1 CÐML sản xuất bắp lai. Như vậy qua 3 năm (2013-2015), huyện Phù Cát thực hiện 116 CÐML với tổng diện tích trên 6.190 ha. Hiệu quả sản xuất từ CÐML rất khả quan, góp phần tăng thu nhập cho nông dân.
Thu hoạch đậu phụng vụ Hè tại CĐML thôn Phú Kim, xã Cát Trinh, Phù Cát. Ảnh: THẾ HÀ
Hiệu quả nhiều mặt
Theo đánh giá của Phòng NN&PTNT huyện Phù Cát, sản xuất CĐML đã góp phần thay đổi tập quán canh tác cũ của nông dân để chuyển sang áp dụng các tiến bộ KHKT, biện pháp canh tác mới có hiệu quả hơn. Nông dân được tổ chức liên kết theo phương thức hợp tác, mang lại nhiều lợi ích trong sản xuất, hạn chế rủi ro, giảm chi phí đầu tư về giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật. Trong sản xuất, bà con được hướng dẫn cụ thể từ khâu xuống giống, bón phân cân đối, chăm sóc và phòng trừ dịch hại tổng hợp IPM trên ruộng lúa, cho đến việc hạn chế tối đa thất thoát sau thu hoạch.
Điều đa số nông dân hài lòng nhất chính là tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái khi sản xuất chung trong cánh đồng, tránh được những mâu thuẫn không đáng có do sự tính toán lợi ích cục bộ về mương dẫn nước, bờ vùng, bờ thửa…; tình làng nghĩa xóm ngày càng được củng cố.
Sản xuất cùng loại giống, cùng cánh đồng, cùng thời gian, việc điều tiết nước và chăm sóc thuận lợi hơn; lúa chín tập trung nên có thể ứng dụng cơ giới hóa trong thu hoạch, giảm chi phí nhân công, tăng hiệu quả sản xuất. Bà con áp dụng đúng quy trình 3 giảm - 3 tăng, nên lúa sinh trưởng đồng đều, sâu bệnh được khống chế. Nhờ đó, hiệu quả kinh tế trong sản xuất CĐML tăng 14 - 19%; giảm 20 - 25% lượng giống, giảm 15 - 20% phân bón, giảm 25% lượng nước tưới; năng suất cao hơn ruộng ngoài mô hình (đối với cây lúa) tăng từ 4 - 9 tạ/ha; cây mì tăng từ 1 - 1,5 tấn/ha; đậu phụng tăng 2 - 3 tạ/ha, bắp lai tăng 4,4 tạ - 13 tạ/ha.
Sản xuất CĐML hình thành vùng sản xuất chuyên canh, tạo ra sản phẩm hàng hóa tập trung với sản lượng lớn và gắn kết 4 nhà (Nhà nước, nhà khoa học, nhà nông và doanh nghiệp) từ khâu sản xuất đến tiêu thụ. Hiệu quả rõ rệt nhất của CĐML là giúp nông dân tiếp cận và áp dụng tiến bộ KHKT vào sản xuất, chuyển từ thói quen canh tác theo kiểu truyền thống sang sản xuất theo quy trình khoa học, tạo ra sản phẩm chất lượng cao.
Ông Phan Sĩ Hùng, Phó Phòng NN&PTNT huyện Phù Cát, cho biết: “Qua đánh giá kết quả chung cho thấy triển khai CĐML ở Phù Cát bảo đảm các tiêu chí: Năng suất tăng, chi phí giảm, hiệu quả kinh tế đem lại cao hơn, chú trọng sử dụng các loại phân hữu cơ, chế phẩm vi sinh, chế phẩm sinh học đã giảm được chi phí và tổ chức sản xuất bền vững”.
Khó khăn cần tháo gỡ
Bên cạnh những thành tựu, trong quá trình thực hiện CĐML cũng gặp những khó khăn, nhất là đầu ra sản phẩm còn thiếu ổn định, giá cả bấp bênh. Quy mô và hiệu quả của CĐML chưa tương xứng so với mục tiêu đề ra. Hầu hết ruộng đồng trên địa bàn huyện đều nhỏ, nông dân canh tác theo kiểu manh mún, tự phát; thửa ruộng lớn nhất cũng chỉ có 3 sào, nhỏ nhất 1 sào; địa hình không bằng phẳng, khó dồn điền đổi thửa... gây khó khăn trong việc sản xuất đồng loạt, tập trung, cũng như áp dụng cơ giới hóa vào canh tác. Mối liên kết giữa 4 nhà còn thiếu bền vững, chưa đồng bộ; vai trò của doanh nghiệp trong việc gắn nông dân với thị trường, cung cấp đầu vào, tiêu thụ đầu ra đến nay chưa có giải pháp gắn kết hữu hiệu. Chưa có doanh nghiệp nào đủ mạnh để có thể ký kết hợp đồng ràng buộc trách nhiệm thu mua sản phẩm cho nông dân; còn thu mua qua thương lái...
Trước mắt, các ngành, các cấp cần quy hoạch theo từng vùng, trồng loại cây gì, diện tích bao nhiêu, theo hướng chuyển đổi cây trồng tăng năng suất, nâng cao hiệu quả kinh tế; tránh tình trạng sản xuất tràn lan dẫn đến điệp khúc “được mùa mất giá, mất mùa được giá”, gây thất thu cho nông dân. Tổ chức tập huấn chuyển giao KHKT cho nông dân, bằng cách “cầm tay chỉ việc”, từ lý thuyết đến thực tế trên đồng ruộng, không chỉ dừng lại ở việc triển khai tập huấn tại hội trường, mang tính hình thức, hiệu quả thấp. Các doanh nghiệp cần có chính sách hỗ trợ vật tư nông nghiệp cho nông dân và thu mua hết sản phẩm của nông dân theo giá thỏa thuận.
Mặc dù còn những khó khăn nhất định, nhưng không thể phủ nhận mô hình CĐML đã và đang góp phần đắc lực vào việc nâng cao hiệu quả sản xuất, cải thiện đời sống của nông dân Phù Cát.
THẾ HÀ