Để thị trường thực phẩm được an toàn: Cần liên kết “4 nhà”
Cần thiết phải liên kết “4 nhà” (nhà quản lý, nhà khoa học, cơ sở sản xuất và người tiêu dùng), mới đảm bảo được một thị trường thực phẩm (TTTP) an toàn. Đó là một trong những vấn đề được Giáo sư - tiến sĩ Phan Thị Kim, Chủ tịch Hội KHKT An toàn thực phẩm Việt Nam, lưu ý tại buổi nói chuyện về “Lựa chọn thực phẩm an toàn cho phụ nữ và trẻ em”, được Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh tổ chức vào đầu tháng 7.2015.
• Từng là Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) - cơ quan thực hiện công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm - giáo sư có suy nghĩ gì khi TTTP đang ngổn ngang nhiều mối lo, khiến NTD bị bào mòn niềm tin?
+ Những năm gần đây, các cơ sở sản xuất và chế biến thực phẩm trong nước “mọc” lên rất nhiều. Bên cạnh đó, TTTP còn được “hâm nóng” bởi sự góp mặt đa dạng của sản phẩm nhập khẩu từ các nước như Thái Lan, Indonesia, Mỹ... trên quầy kệ siêu thị cũng như cửa hàng, chợ và các điểm bán lẻ.
Sự sôi động của TTTP giúp người tiêu dùng (NTD) có thêm nhiều lựa chọn; song cũng không tránh khỏi tình trạng hàng giả, nhái, kém chất lượng và không an toàn lưu thông trên thị trường. Thời gian qua, các cơ quan chức năng trong nước đã phát hiện và bắt giữ nhiều vụ sản xuất thực phẩm từ nguyên liệu kém chất lượng, phụ gia cấm, hàng kém chất lượng đóng gói bao bì, nhãn mác của các thương hiệu nổi tiếng, dùng nguyên liệu giả… NTD lo lắng, bởi ngay cả rau củ gọi là an toàn, có tem - nhãn trong siêu thị - được tiếng là những địa chỉ kinh doanh văn minh, có khả năng kiểm soát được nguồn gốc, chất lượng hàng hóa, vẫn còn bị “trộn”.
Tuy nhiên, nói như thế không có nghĩa là chúng ta bỏ lửng vấn đề thực phẩm an toàn. Nhà nước đã có Luật An toàn thực phẩm có hiệu lực từ năm 2010; các cơ quan chức năng như Y tế, Công Thương, NN&PTNT thường xuyên tổ chức các đợt giám sát, thanh tra, kiểm tra về thực phẩm. Những nỗ lực xây dựng và phát triển các vùng trồng rau an toàn, cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm an toàn, đảm bảo an toàn từ trang trại cho đến bàn ăn đã được các địa phương và các ngành quan tâm. Điều tôi muốn nói ở đây là bản thân NTD hơn ai hết cũng phải có kiến thức, biết cách lựa chọn thực phẩm an toàn và bảo vệ được mình cũng như gia đình.
NTD được giới thiệu các sản phẩm thực phẩm đặc trưng của địa phương tại siêu thị Co.opmart Quy Nhơn.
• Nhiều ý kiến kêu gọi NTD phải thông thái; nhưng không phải NTD nào cũng có khả năng “tự vệ” khi việc kiểm soát TTTP còn nhiều bất cập và hạn chế?
“NTD cần xem kỹ nhãn mác thực phẩm, với các tiêu chí: địa chỉ rõ ràng, hệ thống quản lý an toàn thực phẩm theo HACCP hoặc ISO 22000; thành phần các chất có trong thực phẩm; thời hạn sử dụng; hướng dẫn bảo quản. Từ nhãn mác, NTD có thể biết được một phần về sản phẩm có an toàn hay không. Đây cũng là cơ sở để NTD yêu cầu cơ quan chức năng can thiệp và bảo vệ khi quyền lợi tiêu dùng bị vi phạm”.
GS-TS PHAN THỊ KIM
+ Hiện nay, nhiều doanh nghiệp (DN) cũng đã nhận ra lợi ích từ việc thực hiện chuỗi thực phẩm an toàn. Mặt khác, xây dựng thương hiệu cũng là một yếu tố quan trọng được các ngành và địa phương quan tâm nhiều để thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của TTTP. Thực tế cho thấy, ví dụ ngay nông sản, địa phương nào xây dựng được thương hiệu cho sản phẩm nông sản của mình thì kinh tế của cả vùng sản xuất gắn với nông sản đó sẽ phát triển nổi bật. Ngược lại, cũng có rất nhiều những thương hiệu đã được đăng ký nhưng không thể phát triển. Điều đó cho thấy việc xây dựng thương hiệu không đơn thuần chỉ là đăng ký chứng nhận pháp lý mà quan trọng nhất của thương hiệu chính là niềm tin của NTD. Nói thế để thấy, NTD thông minh là quan trọng, song cũng không thể thiếu sự kết hợp của các yếu tố hình thành liên kết “4 nhà” góp phần làm cho TTTP sạch và an toàn hơn.
• Giáo sư đã đề cập đến sự cần thiết của liên kết “4 nhà” để hướng đến một TTTP an toàn. Vậy cụ thể của liên kết này là gì?
+ Sự liên kết này gồm nhà quản lý, nhà khoa học, DN và NTD. Nói về nhà quản lý, bất kỳ một quốc gia nào cũng có luật và các văn bản quy phạm pháp luật đảm bảo cho hàng hóa tiêu dùng lưu thông trên thị trường một cách lành mạnh và an toàn, trong đó có TTTP. Các luật và quy phạm pháp luật chi phối toàn bộ hoạt động của các DN và người sản xuất thực phẩm. Còn nhà khoa học phổ biến kiến thức lựa chọn an toàn cho DN và NTD; đồng thời đóng vai trò là người tư vấn, giúp cơ sở sản xuất ứng dụng tiến bộ KHKT, lựa chọn phương thức sản xuất phù hợp. Yếu tố liên kết còn lại là NTD rất cần thiết có kiến thức về lựa chọn thực phẩm an toàn, phải biết thị trường và sự phân phối về tiêu dùng thực phẩm…
Với sự liên kết chặt chẽ “4 nhà” như thế, dần dần TTTP sẽ an toàn hơn và niềm tin của NTD đối với DN, cơ sở sản xuất cũng tăng lên. Khi đó, tình trạng gian lận thương mại, thực phẩm giả, kém chất lượng không còn cơ hội để tồn tại.
• Xin cảm ơn bà!
THU HIỀN (Thực hiện)