Kỷ vật của những Bà mẹ Việt Nam anh hùng
Có dịp tham quan Bảo tàng Tổng hợp Bình Định (26 Nguyễn Huệ, TP Quy Nhơn) du khách không thể không xúc động trước những hiện vật về một thời chiến tranh gian khổ, ác liệt của vùng đất này. Đặc biệt, là với những kỷ vật của các Bà mẹ Việt Nam anh hùng (VNAH) được Bảo tàng lưu giữ, trưng bày.
1.
Do có vị trí chiến lược quân sự quan trọng, nên trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, tỉnh Bình Định là một trong những chiến trường trọng điểm và ác liệt của Liên khu V. Theo tiếng gọi của Đảng, đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, có nhiều người con ưu tú của quê hương lên đường nhập ngũ. Và rất nhiều người trong số họ đã ngã xuống để có được ngày quê hương hoàn toàn giải phóng. Sự ra đi của họ để lại khoảng trống vắng lớn lao cho những người vợ, người mẹ. Đã có rất nhiều người mẹ vừa mất đi người chồng và cả những người con trong hai cuộc chiến tranh, điều mẹ còn giữ lại được là nỗi nhớ thương và những kỷ vật của chồng, con tưởng như vô giá.
Hình ảnh và những hiện vật của các Bà mẹ VNAH trưng bày tại Bảo tàng Tổng hợp tỉnh. Ảnh: TRỌNG LỢI
Dù mất mát hy sinh là vậy nhưng các mẹ luôn tự hào về chồng và những người con của mình đã hy sinh vì quê hương, đất nước, vì độc lập tự do của dân tộc. Có thể kể ra đây rất nhiều những người mẹ như vậy: Mẹ Nguyễn Thị Thìn (xã Mỹ Thành, huyện Phù Mỹ) có chồng và 5 con liệt sĩ; mẹ Đặng Thị Ruộng (xã Hoài Hương, huyện Hoài Nhơn) có 6 con là liệt sĩ; mẹ Thái Thị Nhữ (phường Ngô Mây, TP Quy Nhơn) có 6 con là liệt sĩ; mẹ Trần Thị Bâu (xã Mỹ Đức, huyện Phù Mỹ) có 5 con là liệt sĩ; mẹ Lê Thị Lén (xã Mỹ Lợi, huyện Phù Mỹ) có 5 con là liệt sĩ; mẹ Phạm Thị Mười, phường Đống Đa, TP Quy Nhơn có 4 con là liệt sĩ… Sự hy sinh của các mẹ là rất lớn lao không gì có thể bù đắp nổi. Để phần nào xoa dịu nỗi đau và thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc, Đảng và Nhà nước đã có những chính sách ghi nhận công lao và sự hy sinh to lớn của các mẹ; việc phong danh hiệu Bà mẹ VNAH cũng không nằm ngoài mục đích đó.
2.
Cùng với sự ghi nhận của Đảng và Nhà nước, nhiều năm qua Bảo tàng Tổng hợp tỉnh đã nỗ lực sưu tầm, trưng bày hình ảnh và hiện vật về các Bà mẹ VNAH trong hệ thống bảo tàng. Đến nay Bảo tàng đã có hẳn một mảng trưng bày về Bà mẹ VNAH với khá nhiều hình ảnh và hiện vật có giá trị. Đây được xem là một mảng trưng bày có giá trị giáo dục rất lớn đối với thế hệ trẻ khi tham quan Bảo tàng. Những hiện vật sưu tầm về các mẹ là những vật dụng rất đỗi giản dị và thân thuộc, hầu hết đó là những kỷ vật đã gắn bó với các mẹ trong suốt một quãng thời gian dài của cuộc chiến tranh khốc liệt.
Đó có thể là một chiếc áo đơn sơ mẹ đã sử dụng từ thời hoạt động cách mạng; đó là một cái niêu đất, nồi đồng mẹ sử dụng để nấu cơm, nuôi giấu cán bộ từ thời kháng chiến, hay đơn giản là một lưỡi cuốc mẹ đào hầm nuôi giấu cán bộ cách mạng… Rất nhiều kỷ vật đơn sơ về các mẹ, nhưng có lẽ phổ biến nhất vẫn là các kỷ vật về chồng và các con đã hy sinh mà mẹ vẫn giữ, trân trọng như những bảo vật của đời mình. Có thể kể ra rất nhiều hiện vật, như: Bà mẹ Nguyễn Thị Hòa ở thôn Xuân An, xã Cát Minh, huyện Phù Cát có 3 con hy sinh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Người con đầu của mẹ là Lê Trịnh Đình Thuấn tham gia cách mạng từ năm 1959, đến khoảng năm 1962 - 1964 thì bị địch bắt và giam giữ tại nhà tù Quy Nhơn. Khi vừa ra tù, anh đã mua tặng mẹ một chiếc áo ấm nỉ màu đỏ để mẹ mặc trong những lúc đông giá lạnh lẽo. Sau đó anh hy sinh nên mẹ Hòa vừa mặc vừa giữ làm kỷ niệm cho đến mãi sau này. Tháng 9.1995, trong đợt sưu tầm hiện vật về Bà mẹ VNAH trong tỉnh của Bảo tàng Tổng hợp, mẹ đã hiến tặng kỷ vật này cho Bảo tàng tỉnh lưu giữ và trưng bày.
Một kỷ vật khác cũng có rất nhiều ý nghĩa đó là chiếc ba lô của anh Nguyễn Hải, lúc đó là xã đội trưởng, con trai của mẹ Mai Thị Cứ, dùng để đựng tài liệu trong quá trình hoạt động những năm 1966 - 1967. Cuối năm 1967 anh hy sinh, chiếc ba lô này là vật kỷ niệm của mẹ Cứ và nó luôn luôn bên cạnh mẹ. Tháng 8.1995, mẹ Cứ đã hiến tặng kỷ vật này cho Bảo tàng tỉnh lưu giữ và trưng bày.
NGUYỄN THỤC NƯƠNG
(Bảo tàng Tổng hợp Bình Định)