Khi bác sĩ là “gu-gồ”
Thời mà trăm thứ “không biết thì tra gu-gồ” (Google), nhiều người đã tìm và tin vào các thông tin hướng dẫn chẩn đoán, điều trị bệnh trên mạng; để rồi mang họa vào thân từ những lời mách vô căn vô cứ, thậm chí phản khoa học ở các phòng mạch online.
Mọi loại thuốc đều có thể là thuốc độc. Nó là thuốc chữa bệnh với người này, nhưng là thuốc độc với người khác. Trên cùng một cơ thể, ở thời điểm này thì nó là thuốc chữa bệnh nhưng lúc khác nó lại gây bệnh. Một loại thuốc có thể chữa được bệnh này song gây ra bệnh khác. Đó là một thực tế mà không phải bệnh nhân nào cũng biết, nên cứ nhắm mắt tin tưởng vào những bài thuốc do “bác sĩ gu-gồ” đưa ra.
Có bệnh vái… internet
Cách đây 3 năm, bệnh nhân Đ. (64 tuổi, ở TP Quy Nhơn), bị đái tháo đường kèm viêm gan C lẫn viêm gan B, tìm đến phòng tư vấn của Trung tâm Truyền thông - Giáo dục sức khỏe tỉnh. “Ông ấy bảo chỉ nhờ bác sĩ hướng dẫn cách điều trị sao cho đường huyết trở về bình thường, còn các bệnh kia thì ông đã tự biết cách chữa trị rồi, dựa vào các bài báo rất đặc sắc về sử dụng thuốc nam để điều trị viêm gan B và C mà ông đã may mắn đọc được trên mạng. Ông ấy nói với một nỗi tự tin rất mực”, Giám đốc Trung tâm Trần Như Luận nhớ lại.
Bác sĩ Luận lý giải rất thấu đáo, và cảnh báo ông Đ. đừng nên chủ quan, bởi bệnh đái tháo đường đòi hỏi sự chăm sóc toàn diện cả về chuyện ăn uống, ngủ nghỉ, thể dục, rồi cuối cùng mới nói đến chuyện thuốc men, chứ phải đâu chỉ là vấn đề số đo đường huyết như ông nghĩ. Vả lại, nếu vừa bị viêm gan B vừa bị viêm gan C thì ông nên đem đầy đủ các kết quả xét nghiệm đến, bác sĩ sẽ xác định mức độ bệnh và bày cách chữa trị cụ thể bằng y học hiện đại. “Tuy nhiên, ông ấy chỉ cười, tiếp tục đem mình ra làm thí nghiệm với vốn kiến thức ít ỏi của bản thân. Mấy tháng sau vợ ông ấy báo tin là chồng đã qua đời vì suy gan”, bác sĩ Luận trầm ngâm.
Không chỉ chữa bệnh theo những bài thuốc nhan nhản trên mạng, nhiều người còn tin vào các lời đồn thổi ở nhiều diễn đàn xã hội. Những lời chia sẻ kiểu “các mẹ biết gì không”, “mọi người phải tin chuyện này”, “những bí quyết không phải ai cũng biết”… không có căn cứ khoa học vẫn khiến nhiều người tin “sái cổ”. Bác sĩ Phan Nam Hùng, Phó Trưởng khoa Nội Tim mạch (BVĐK tỉnh) từng phát bực vì phải điều trị cho những bệnh nhân có biến chứng nặng vì bỏ thuốc “ngang xương”.
“Đang uống thuốc đều đặn, cơ thể đáp ứng tốt, lại nghe “mách lẻo” trên mạng rằng thuốc điều trị tăng huyết áp dễ làm nóng gan, nóng phổi. Vậy là ngưng thuốc, huyết áp tăng vùn vụt, nguy cơ đột tử do tai biến rõ mồn một. Đó là chưa kể nhiều người chuyển sang uống thuốc nam kiểu “truyền miệng”, hậu quả là phù toàn thân, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng thận”, bác sĩ Hùng kể.
Nhiều bài thuốc trôi nổi trên mạng lại được người bệnh tin và làm theo.
- Trong ảnh: Cây nở ngày đất từng “làm mưa làm gió” trên thị trường được bày bán ở TP Quy Nhơn.
Chân dung các “bác sĩ ảo”
Theo bác sĩ Trần Như Luận, không thể phủ nhận hoàn toàn vai trò của chữa trị dựa vào thông tin trên mạng (internet-based therapy). Nếu người bệnh vừa có trình độ nhận thức cao, vừa biết tôn trọng người chủ trì trang web, và thường xuyên liên lạc, trao đổi, tâm sự thẳng thắn, đầy hiểu biết với vị bác sĩ ấy, thì rất có thể thông tin nhận được là có lợi, đặc biệt là đối với một số bệnh như trầm cảm, chứng sợ tiếp xúc, chứng ruột bị kích thích… Ông chia sẻ: “Một công trình nghiên cứu của Thụy Điển được công bố năm 2005 cho thấy, nếu có sự hợp tác tốt giữa bác sĩ và người bệnh thì bệnh trầm cảm được chữa lành cho nhóm có trao đổi trên mạng (và lâu lâu gặp bác sĩ 1 lần) là tốt hơn so với nhóm chỉ tập trung trò chuyện với nhau mà không sử dụng mạng”.
Thực tế cho thấy, những trang web chính thống của hệ thống y tế nhà nước và hầu hết các trang web do một số bác sĩ vì lý tưởng phục vụ người bệnh lập ra đều có chứa đựng những thông tin đáng tin cậy. Tuy nhiên, phân biệt trắng đen, thật giả cũng không hề dễ dàng. Rất nhiều trang web có liên quan đến sử dụng thuốc đang bị giới thương mại xâm nhập. Đằng sau những bài “đọc lên nghe có vẻ bác học” là ý đồ bán buôn thuốc nọ phương kia.
Bác sĩ Võ Xuân Sơn, làm việc ở phòng khám Exson (TP Hồ Chí Minh), là một người nổi tiếng trên thế giới mạng với những bài viết chuyên sâu về y học. Trên trang facebook cá nhân, bác sĩ Sơn cho biết phần lớn những người sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc, những toa thuốc, bài thuốc truyền tay nhau hoặc lấy về từ trên mạng thường bị suy tuyến thượng thận, dẫn đến hội chứng Cushing và hàng loạt bệnh lý khác như loãng xương, thoái hóa khớp, viêm da, xuất huyết dưới da… Nhiều người được chữa hết bệnh muốn giúp những người cùng cảnh ngộ nên mới phổ biến cách chữa của mình cho cộng đồng, nhưng việc áp dụng một toa thuốc chung cho mọi người là điều hết sức phản khoa học và nguy hiểm vì cơ thể mỗi người không ai giống ai, về bệnh lý cũng vậy.
Tuy phổ biến nhiều kiến thức y học bổ ích trên mạng, nhưng bác sĩ Võ Xuân Sơn vẫn khẳng định: “Một thầy thuốc có trình độ chuyên môn cao, có trách nhiệm với xã hội không bao giờ cho toa thuốc trên mạng cho mọi đối tượng. Những thầy thuốc thực sự có trách nhiệm với người bệnh, với cộng đồng sẽ luôn cân nhắc tất cả các yếu tố liên quan để có một chẩn đoán đúng và liệu pháp điều trị đúng đối với từng cá thể. Hãy là một người tiêu dùng thông minh để nhận biết điều ấy”.
MAI LÂM