Quy định mới của Dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) :

Pháp nhân sẽ bị xử lý hình sự những tội gì?

Theo Điều 76 của Dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) (gọi tắt là Dự thảo), pháp nhân phải chịu trách nhiệm hình sự về 32 tội danh, trong đó có các tội thuộc nhóm tội phạm môi trường, kinh tế, tham nhũng.

Cụ thể, trong nhóm tội phạm môi trường, pháp nhân sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự các tội gây ô nhiễm môi trường; tội vi phạm quy định về xử lý chất thải nguy hại; tội đưa chất thải vào lãnh thổ Việt Nam; tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản; tội hủy hoại rừng…Trong nhóm tội phạm kinh tế, sẽ bị truy cứu các tội buôn lậu; tội trốn thuế; tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động; tội cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu sự thật trong hoạt động chứng khoán… Trong nhóm tội phạm tham nhũng, bị truy cứu bởi hai tội danh đưa hối lộ và nhận hối lộ.

Dự thảo cũng quy định hệ thống chế tài hình sự đối với pháp nhân phạm tội.

Hình phạt chính bao gồm phạt tiền; tước quyền sử dụng giấy phép có thời hạn hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn; tước quyền sử dụng giấy phép vĩnh viễn hoặc đình chỉ hoạt động vĩnh viễn. Hình phạt bổ sung bao gồm cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định; cấm huy động vốn; phạt tiền (khi không áp dụng là hình phạt chính). Ngoài ra, các biện pháp tư pháp áp dụng với pháp nhân phạm tội theo dự thảo gồm tịch thu vật, tiền, hàng hóa, phương tiện trực tiếp liên quan đến tội phạm; trả lại tài sản, sửa chữa hoặc bồi thường thiệt hại; buộc công khai xin lỗi; khôi phục lại tình trạng ban đầu...

Về vấn đề xác định hành vi và lỗi khi truy cứu trách nhiệm hình sự của pháp nhân trong nhóm 32 tội danh mà pháp nhân phải chịu trách nhiệm hình sự theo Dự thảo thì phần lớn các tội phải được thực hiện với “lỗi cố ý”. Tuy nhiên, việc xác định hành vi và lỗi của pháp nhân sẽ như thế nào là hết sức quan trọng, phức tạp đòi hỏi Bộ luật Hình sự cần quy định cụ thể, chặt chẽ và khoa học.

Đây là lần đầu tiên, Việt Nam quy định về việc chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân, xuất phát từ tình hình vi phạm pháp luật do pháp nhân thực hiện ngày càng phức tạp và nghiêm trọng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự, an toàn xã hội, trong khi việc xử lý vi phạm hành chính chưa đủ sức răn đe.

Lê Kim Chinh