Khoai lang hầm
Đó là thứ món ăn dân dã, rất phổ biến vào thời bao cấp làm no lòng, nuôi lớn nhiều thế hệ, trong đó có cả tôi, thế hệ 7X đời giữa. Thời đó, nhớ mỗi lần về quê nội, nội làm món này ra đãi thường xuyên đến mức chị em tôi nhìn thấy là ngán ngay, hỏi vặn: “Hổng còn món nào khác hả nội?”. Nội cười hiền hậu: “Có chớ. Bây ngán khoai lang hầm thì ăn khoai lang chà nghen”.
Khoai lang hầm hay khoai lang chà cũng đều là từ khoai lang cả. Khác chăng, khoai lang hầm xắt lát mỏng phơi khô, còn khoai lang chà luộc lên chà cho tơi nhỏ ra rồi mới mang phơi. Khoai lang khô rửa sạch hầm với nước cho chín rồi mới cho đường đen hay đường hẩm hầm tiếp, rồi sau đó dằm nhỏ ra.
Lại kể chuyện ngày xưa, quà quê của nội gửi vào thường là khoai lang khô. Tối tối, bà ngoại tôi vẫn hầm trên bếp mùn cưa, hoặc vần ra bếp gần đó, để sáng sớm mai có thứ lót dạ. Bởi ngoại là dân “không chuyên” nên món khoai hầm không được mềm, ngon như ở ngoài quán, nhứt là chẳng có dừa nạo rắc lên nên đã ít nhiều giảm bớt độ ngon. Thời đó, người ta làm bán món này khá nhiều, gói trong lá chuối sạch. Là món ăn sáng hoặc buổi xế, là món thèm thuồng của tụi học sinh sau mỗi giờ tan học bụng đã đói mềm.
Giờ thì khoai lang hầm gói trong bao nylon nên người mua cứ cảm giác thiêu thiếu, nhơ nhớ cái hương vị mà lá chuối mang lại. Ở Quy Nhơn, tôi để ý chỉ còn có vài người bán món này vào buổi xế (ở gần ngã ba Nguyễn Công Trứ - Trần Quang Diệu) hay buổi tối (gần ngã ba Nguyễn Tất Thành - Trần Thị Kỷ). Thi thoảng, tôi ghé đến chiếc xe đẩy trên đường Nguyễn Tất Thành gần góc cua Trần Thị Kỷ mua dăm mười ngàn khoai hầm. Chị chủ quán trạc tuổi tôi bảo, chị làm nghề này hơn 15 năm rồi. Món khoai của chị làm khô ráo, không nhão, lại có vị gừng đặc trưng khó quên. Đặc biệt, chị khá hào phóng thêm dừa nạo chứ không quá “tiết kiệm” như hàng khác nên khách rất ưng bụng. Vị bùi, ngọt của khoai quyện với vị beo béo thơm thơm mùi dừa, mới ngửi là đã thấy thèm rồi.
Mấy hổm rày trời hay đổ cơn mưa tối, món khoai hầm của chị lại khá đắt hàng. Trời như thế này mà có món khoai nóng hẩm hẩm ăn là hết sẩy. Đêm trước, tôi mang bì khoai về đưa cho mẹ, mẹ nếm thử rồi tấm tắc: “Ngon đấy con ạ. Mẹ thích nhất cái vị gừng. Mấy năm nay mới ăn được bữa khoai hầm ngon đến vậy”.
Người ăn bây giờ không cốt lấy no, mà lấy vị là chính, đổi món lạ miệng. Món ăn dân dã, truyền thống cũng như bao nét văn hóa dân gian khác, qua bao biến cố, thăng trầm không thể mất đi được, vẫn là thứ không thể biến mất hoàn toàn trong cuộc sống dẫu hiện đại cách mấy.
NGUYỄN NAM