Tạo cơ sở cho việc cụ thể hóa quy định của Hiến pháp về hoạt động của tòa án
Ở Chương VIII “Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân”, về cơ bản tôi hoàn toàn nhất trí với việc sửa đổi, bổ sung các quy định về Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, vì nó thể chế hóa các chủ trương, quan điểm của Đảng về đổi mới tổ chức bộ máy nhà nước và cải cách tư pháp, trong đó có việc khẳng định Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước CHXHCN Việt Nam và thực hiện quyền tư pháp; bổ sung và khẳng định nhiệm vụ quan trọng của Tòa án nhân dân là bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ lợi ích của nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân. Tuy nhiên, để tạo cơ sở cho việc cụ thể hóa quy định của Hiến pháp vào các luật, pháp lệnh liên quan đến tổ chức các hoạt động của tòa án, tôi xin đề nghị bổ sung những vấn đề sau:
Tại Khoản 2 Điều 107 Dự thảo sửa đổi Hiến pháp có ghi: “Tòa án nhân dân tối cao và tòa án khác do luật định”. Tôi đề nghị Dự thảo nên làm rõ chế định của “tòa án khác”. Theo Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp, tòa án được chia thành 4 cấp: Tòa án sơ thẩm khu vực, tòa phúc thẩm, tòa thượng thẩm, tòa án nhân dân tối cao, và cũng quy định việc quản lý, bầu, miễn nhiệm thẩm phán và hội thẩm nhân dân làm cơ sở cho việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật và triển khai thực hiện chế độ đề án tòa sơ thẩm khu vực theo chỉ đạo của Trung ương.
Theo Khoản 3 Điều 109 sửa đổi, bổ sung Điều 134 quy định Tòa án nhân dân tối cao thực hiện việc tổng kết thực tiễn xét xử, bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử. Theo quy định này, Tòa án tối cao có chức năng thực hiện việc tổng kết thực tiễn xét xử và đảm bảo thống nhất pháp luật trong công tác xét xử. Việc đảm bảo áp dụng thống nhất pháp luật trong công tác xét xử theo quy định hiện hành được thực hiện bằng hình thức ban hành các nghị quyết của Hội đồng thẩm phán hoặc phối hợp các cơ quan hữu quan ban hành các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn áp dụng pháp luật khác. Thực tiễn cho thấy các hình thức này chưa đầy đủ, chưa đáp ứng được yêu cầu, kịp thời giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong công tác xét xử. Cho nên tôi đề nghị Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 cần bổ sung thêm ở Điều 109 nội dung: Tòa án nhân dân tối cao thực hiện giải thích và ban hành án lệ.
(Trích ý kiến của ĐB Đặng Công Lý, Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Định, tại kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XIII về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992)