Xuất khẩu đồ gỗ và lâm sản: Tìm giải pháp phát triển bền vững
Tuy đứng vị trí thứ 2 châu Á, thứ 6 thế giới về xuất khẩu (XK) gỗ và các sản phẩm từ gỗ, song ngành Chế biến gỗ và lâm sản (CBG-LS) Việt Nam cũng gặp không ít khó khăn, thử thách. Làm thế nào để “Phát triển bền vững thị trường XK đồ gỗ lâm sản Việt Nam” là chủ đề Hội thảo do Cục Xúc tiến thương mại (XTTM - Bộ Công Thương) và Sở Công Thương vừa tổ chức tại TP Quy Nhơn.
Phân xưởng sản xuất của một DN CBG XK ở Phù Cát.
Dấu ấn thương hiệu gỗ Việt
Ông Nguyễn Tôn Quyền, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ-Lâm sản Việt Nam (VFA), cho biết, năm 2000, cả nước mới có 741 doanh nghiệp (DN) CBG-LS thì hiện đã tăng lên 3.934 DN. Trong số này, các DN tư nhân chiếm gần 82%, DN nước ngoài (FDI) chiếm 14%, còn lại là DN nhà nước (4,3%).
Theo ông Bùi Xuân Lịch, đại diện Cục XTTM, hiện tại, các DN CBG-LS Việt Nam đang sử dụng khoảng 300 ngàn lao động và hình thành 5 trung tâm CBG lớn, trong đó có TP Hồ Chí Minh, Bình Dương, Bình Định, Đồng Nai… Đồng thời, cả nước hiện có 340 làng nghề với hàng vạn hộ gia đình và cơ sở CBG. Ngành CBG-LS hiện là 1 trong 5 ngành có giá trị XK hàng đầu Việt Nam. Hiện đã có 26 nước và vùng lãnh thổ đầu tư vào ngành CBG-LS tại Việt Nam, trong đó mạnh nhất là Nhật Bản, Đài Loan, Hàn Quốc, Anh, Trung Quốc. Đồ gỗ Việt Nam hiện có mặt tại 163 quốc gia và vùng lãnh thổ, với tổng giá trị XK gỗ và sản phẩm gỗ năm 2014 đạt 6,23 tỉ USD, tăng 11,5%. Trong năm 2015, giá trị kim ngạch XK đồ gỗ của Việt Nam đạt khoảng 7/40 tỉ USD đồ gỗ XK của thế giới.
Theo ông Man Ngọc Lý, Giám đốc Sở Công Thương, trên địa bàn tỉnh hiện có khoảng 170 DN hoạt động CBG-LS, năng lực sản xuất hằng năm khoảng 350 ngàn m3 gỗ tinh chế và gần 1,5 triệu tấn gỗ dăm khô. Ngành CBG-LS Bình Định hiện XK tới hơn 70 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó, châu Âu chiếm 85%, châu Đại Dương 7%, Bắc Mỹ 5%, châu Á 3%. Năm 2015, giá trị kim ngạch XK của sản phẩm bằng gỗ đạt gần 196 triệu USD, tăng gần 20% so với cùng kỳ năm 2014.
Giải pháp phát triển bền vững
Bên cạnh những thành tựu, ngành CBG-LS Việt Nam cũng đang đối diện với những khó khăn, thử thách. Theo ông Bùi Xuân Lịch, các DN CBG-LS Việt Nam hiện đang phải nhập khẩu gỗ nguyên liệu khoảng 4 triệu m3, chiếm trên 80% tổng nguyên liệu sử dụng của toàn ngành cho XK với chi phí ngày càng tăng và nguồn cung giảm dần. Đồng thời, năng lực tổ chức làm ăn kiểu công nghiệp và tính liên kết của DN gỗ còn yếu, thiếu vắng những mạng phân phối chuyên nghiệp đồ gỗ ở thị trường trong và ngoài nước; trong khi phải đối phó với các rào cản kỹ thuật và hành vi bảo hộ thương mại của các nước nhập khẩu.
Ông Trần Lê Huy, Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ -Lâm sản Bình Định (FPA), cho biết: Các DN CBG-LS trên địa bàn còn phải chịu khá nhiều áp lực về chính sách thuế và thủ tục hành chính của các lĩnh vực khác. Quỹ hoàn thuế VAT của Bộ Tài chính không đáp ứng đủ và kịp thời nguồn tiền; các cơ quan trên địa bàn thực hiện thủ tục hoàn thuế VAT chậm trễ với thời gian trung bình trên 3 tháng, trong khi DN chậm nộp thuế một tuần đã bị phạt.
Cục XTTM, VFA, Sở Công Thương, FPA… đã đề ra một số giải pháp nhằm phát triển bền vững thị trường gỗ - lâm sản. Theo Cục XTTM, các DN CBG-LS Việt Nam cần chủ động tìm hiểu thông tin, nghiên cứu thị hiếu, nhu cầu và triển vọng thị trường, phát triển các mẫu mã phù hợp, tích cực quảng bá thương hiệu, tham gia các kỳ hội chợ chuyên ngành, coi trọng thị trường nội địa… Trước mắt, DN nên đẩy mạnh XK sản phẩm tinh, tập trung phát triển sản phẩm có ưu thế cạnh tranh cao, như: đồ gỗ nội thất, đồ gỗ ngoài trời, đồ mộc mỹ nghệ; đồng thời cần nâng cao chất lượng và tổ chức nguồn nhân lực thích nghi với tác phong làm việc hiện đại.
Còn VFA đề ra các giải pháp cơ bản, như: Tầm nhìn chiến lược đến năm 2020; chính sách tạo nguồn nguyên liệu, nguồn nhân lực, công nghệ sản xuất, công nghệ phụ trợ; chính sách XTTM để phát triển thị trường. VFA xác định mục tiêu đến năm 2020 Việt Nam sẽ là nơi sản xuất đồ gỗ từ nguồn gỗ hợp pháp và bền vững; phấn đấu đạt giá trị kim ngạch XK 15 tỉ USD và đưa CBG vào danh mục “ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam”.
Riêng FPA đề xuất: Cơ quan chức năng cần giảm thủ tục thanh tra, kiểm tra và đảm bảo hoàn thuế VAT cho các yếu tố sản xuất đầu vào một cách kịp thời, nhanh chóng cho DN XK sản phẩm gỗ. Có chính sách ưu đãi đặc biệt cho các DN sản xuất đồ nội thất sử dụng vật liệu mới; hỗ trợ XTTM cho các hiệp hội, DN tham gia tiếp cận và mở rộng thị trường XK mới.
VIẾT HIỀN