Xông đất làng nghề làm trống Mỹ Yên
Tiếng trống có một chỗ đứng khá vững vàng trong đời sống văn hóa Bình Định. Người ta sẽ nhắc, nhớ đến ngay nhạc võ Tây Sơn với dàn trống trận nổi tiếng hay tiếng trống chầu giục giã của những đêm hát bội. Đầu xuân Bính Thân, chúng tôi tìm đến thôn Mỹ Yên, xã Tây An, nơi có một dòng họ góp phần làm nên một làng nghề làm trống của đất Võ Bình Định.
Tiếp tôi là hai anh Trần Văn Oanh và Trần Văn Hùng, hậu duệ của dòng họ Trần chuyên làm trống tại Mỹ Yên. Lục lại ký ức xưa, hai anh cho tôi biết dòng họ Trần của anh gốc từ Quảng Nam. Theo tiếng gọi của nhà Tây Sơn, dòng họ Trần vào Tây Sơn tụ nghĩa. Những chiếc trống do dòng họ Trần đã làm tăng nhuệ khí của nghĩa quân Tây Sơn trong những năm còn mải miết thao luyện võ nghệ...
Anh Oanh và anh Hùng cạnh chiếc trống có tang trống bằng gỗ nguyên khối.
Hơn 200 năm đã trôi qua, trải nhiều thăng trầm lịch sử, nghề trống của Mỹ Yên đã mai một nhiều. Song dòng họ Trần ở đây vẫn quyết duy trì nghề làm trống cho đến ngày nay. Những bộ trống trận tại Bảo tàng Quang Trung được đem đi biểu diễn khắp nơi, đều do ông Trần Bác làm nên. Anh Trần Văn Oanh, con trai thứ hai của ông Trần Bác, quyết tâm theo nghề mở mang nghề trống tại thôn Thượng Giang 1, xã Tây Giang. Anh Trần Văn Hùng, con trai thứ ba của ông Trần Bác, hiện làm trong ngành Giáo dục nhưng vẫn tâm huyết và duy trì nghề làm trống của cha ông. Không chạy theo số lượng, trống do hai anh Oanh và Hùng làm ra thường có chất lượng cao. Những chiếc trống sấm có đường kính từ 1,2m đến 1,4m trong các đình, chùa, sở, trung tâm văn hóa trong và ngoài tỉnh đều do các anh làm.
Hai anh Trần Văn Oanh và Trần Văn Hùng cho biết, điểm đặc biệt của trống trận Quang Trung là tang trống làm bằng “dăm nguyên”, tức bằng gỗ nguyên khối, bởi tang trống là thành phần tạo ra âm thanh trong bài trống trận. Gỗ để làm trống tốt nhất là gỗ mít phơi khô ít nhất một năm và nhất thiết phải để qua mùa gió Nam. Da bịt trống phải là da trâu cái, bởi chỉ có da trâu cái khỏe mạnh mới làm cho tiếng trống vang xa, giòn giã, thúc giục lòng người. Thợ trống Mỹ Yên không bịt da đã thuộc, bởi da thuộc tiếng không ấm, mà dùng da tươi phơi khô. Da trâu mua về, luộc rồi vớt ra thuộc mỏng, phơi khô, sau đó, đặt lên bịt vào làm mặt và đóng nêm theo đúng kiểu Bình Định.
Trong các khâu làm trống, kỹ thuật tạo ra âm thanh của trống trận Quang Trung mới là bí quyết của nghề làm trống trận của dòng họ Trần ở Mỹ Yên. Để tạo ra những khoảng cách âm vực của 12 chiếc trống trận là một việc cần có trình độ thẩm âm cao. Theo nhạc sĩ Bạch Mai, giảng viên Trường Đại học Quy Nhơn, 12 chiếc trống trong bộ trống trận Quang Trung có độ chênh lệch từ nửa cung đến một cung rưỡi. Sự chênh lệch cao độ này tạo nên những giai điệu, tiết tấu độc đáo của trống trận, có thể trình tấu bất kỳ bản nhạc nào ở điệu thức 5 âm.Với cách làm đặc biệt ấy, trống trận ở Mỹ Yên ngày nay vẫn chất lượng như trống trận Quang Trung huyền thoại năm nào…
NGUYỄN TIẾN DŨNG