Người lính trở về từ đảo Gạc Ma
Nhận được thông tin về anh Lê Minh Thoa, người lính hải quân quê Bình Định, một trong 9 chiến sĩ còn sống trở về sau sự kiện hải quân Trung Quốc gây hấn tại đảo Gạc Ma (quần đảo Trường Sa) năm 1988, tôi mừng rỡ tức tốc phóng xe đi gặp. Bất ngờ, anh lính ấy lại là ông chủ quán phở gần nhà mà tôi vẫn thường ghé ăn.
Những tháng ngày bất tử
25 năm trôi qua, anh Lê Minh Thoa (SN 1968, ở phường Lê Lợi, TP Quy Nhơn), người may mắn sống sót trong Chiến dịch CQ 88 ngày 14.3.1988 ở Trường Sa, vẫn không nguôi nỗi nhớ về những ngày tháng tuổi trẻ của mình trên những hòn đảo nơi đầu sóng của Tổ quốc. 17 tuổi, anh Thoa đi bộ đội, sau đó được đi học cơ điện tại Trường dạy nghề hải quân. Tháng 11.1985, anh chính thức trở thành hạ sĩ quan thuộc Hải đội 1, Lữ đoàn 125 hải quân, đóng tại Tân Cảng, TP Hồ Chí Minh và được phân công làm nhiệm vụ sửa chữa máy móc trên tàu HQ 602, chuyên tiếp lương thực thực phẩm, nguyên vật liệu xây dựng các đảo ở quần đảo Trường Sa.
Câu chuyện bắt đầu từ sau Tết Mậu Thìn -1988. Lê Minh Thoa và một người bạn cùng đơn vị được tăng cường sang tàu HQ 604 làm nhiệm vụ tại quần đảo Trường Sa. Giọng anh Thoa trầm xuống khi tiếp chuyện chúng tôi: “Khi được điều sang tàu HQ 604, tôi biết trước sẽ có những ngày sóng gió, có thể sẽ không trở về. Hồi ấy, chúng tôi xem nhẹ chuyện sống - chết lắm. Biết là nguy hiểm, nhưng ai cũng tỏ rõ lòng quyết tâm”.
Sau khi được phía Trung Quốc trả về, anh Thoa đi điều dưỡng và chụp ảnh lưu niệm tại bãi biển Đồ Sơn trước khi về đơn vị.
Sau chuyến hải trình gần 2 ngày 3 đêm, tàu HQ 604 thả neo cách đảo chìm Gạc Ma khoảng 1km. Khoảng 30 phút sau, tàu hộ vệ của hải quân Trung Quốc cũng chạy về phía Gạc Ma. Anh Thoa nhớ rất rõ: Khoảng 17 giờ ngày 13.3.1988, tàu hải quân Trung Quốc áp sát tàu HQ 604 và dùng loa gọi sang khiêu khích. Cán bộ, chiến sĩ tàu HQ 604 động viên nhau giữ vững quyết tâm không để mắc mưu địch, kiên trì neo giữ quanh đảo. Thuyền trưởng Vũ Phi Trừ nhận được lệnh khẩn trương chuyển vật liệu xây dựng lên đảo Gạc Ma để đặt mốc chủ quyền đúng vào lúc 12 giờ đêm ngày 13.3. Sau khi đặt được mốc và cắm cờ Tổ quốc, một nhóm chiến sĩ được giao nhiệm vụ canh gác trên đảo. Những người khác tiếp tục vận chuyển vật liệu từ tàu vào đảo trên các xuồng nhỏ.
Thế rồi, khoảng 4 - 5 giờ sáng 14.3, Trung Quốc đưa 5 xuồng nhôm cùng vài chục lính thủy quây vòng tròn tiến lên đảo. Thuyền trưởng Vũ Phi Trừ ra lệnh sẵn sàng chiến đấu. Những chiến sĩ trên đảo lùi dần về phía lá cờ đỏ sao vàng khẳng định chủ quyền của Việt Nam trên đảo Gạc Ma và tạo thành một vòng tròn vây quanh lá cờ, quyết không để kẻ địch cướp cờ. Vòng tròn những người lính ấy, về sau được gọi là “vòng tròn bất tử”. Giằng co được một lúc thì lính Trung Quốc nổ súng vào quân ta làm nhiều người thương vong. Sau đó, tàu hải quân Trung Quốc đưa hàng trăm lính vũ trang tràn lên đảo Gạc Ma, rồi bắn pháo 100mm vào tàu của ta, làm tàu bị hỏng nặng.
Anh Thoa cố gắng chữa cháy cho tàu HQ 604 và bị thương do dầu máy văng vào. Những quả pháo tiếp theo của kẻ địch đã phá nát đuôi tàu. Thuyền trưởng Vũ Phi Trừ vẫn bình tĩnh chỉ huy bộ đội trên tàu đánh trả quyết liệt, buộc lính hải quân Trung Quốc phải nhảy xuống biển bơi trở về tàu họ. Tàu HQ 604 tiếp tục hứng chịu hàng loạt các đợt đạn của địch, bị thủng nhiều lỗ và hỏng nặng, rồi chìm dần xuống biển. Cán bộ, chiến sĩ trên tàu đã anh dũng hy sinh cùng tàu ở khu vực đảo Gạc Ma.
Tàu HQ 604 chìm, anh Thoa nhảy khỏi tàu và ôm được hai trái bí xanh (là lương thực của tàu) để bơi. Lênh đênh trên biển gần 1 ngày, anh Thoa bị tàu Trung Quốc bắt. Lên tàu, anh bị bịt mắt, bị đánh đập dã man, chết đi sống lại không biết bao nhiêu lần. Sau đòn tra tấn, chúng mới đưa anh vào giam cùng 8 đồng đội của anh đến từ các tàu HQ 605, HQ 505.
Sau đó, các anh được chuyển đến bán đảo Lôi Châu, Quảng Đông, Trung Quốc. Tại đây, trong hơn một năm đầu tiên, 9 chiến sĩ bị giam biệt lập. Thời gian đầu, các anh bị cai ngục đánh đập dã man, tiêu chuẩn ăn mỗi ngày chỉ được phát 3 cái bánh mì tròn nhỏ như bánh bao, rỗng ruột và 1 bát nước cháo lạt. “Thời gian đó, tôi không rõ đồng đội của mình thế nào, cũng không biết tình hình biển Đông ra sao. Chỉ biết nén nỗi căm thù vào trong tim”- anh Thoa nhớ lại.
Anh Thoa hạnh phúc bên người vợ mới và quán phở của mình.
Trong khi đó, ở quê hương, tất cả chiến sĩ tham gia trận chiến này đều được báo tin đã hy sinh và mất tích. Năm 1991, khi Việt Nam bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc, tháng 9.1991, Trung Quốc quyết định phóng thích tù binh cho Việt Nam. Rời nhà tù, các anh được đưa về an dưỡng tại Nhà khách Hải quân, được khám và điều trị vết thương, xác định thương tật. Sau thời gian an dưỡng, anh Thoa trở thành quân nhân chuyên nghiệp và tiếp tục phục vụ trong trạm sửa chữa của Phòng kỹ thuật, Lữ đoàn 125. Đến cuối năm 1996, anh Thoa xin xuất ngũ. Trong quá trình chiến đấu, công tác, anh Thoa được nhận Huân chương chiến công hạng Ba, Huân chương chiến sĩ vẻ vang hạng Ba, hạng Nhì.
Về với đời thường
Rời quân ngũ, anh Thoa lấy vợ, làm nghề xe ôm ở TP Nha Trang rồi TP Hồ Chí Minh. Người vợ của anh đã không chịu nổi cảnh khổ cực, dứt áo ra đi, bỏ lại cho anh 3 đứa con thơ, trong đó cậu con trai út vừa mới 4 tháng tuổi. Anh đành trở về lập nghiệp ở TP Quy Nhơn để nhờ cậy ông bà nội chăm sóc cháu giúp. Anh bôn ba với đủ công việc chân tay, hễ ai kêu gì thì làm nấy. Rồi cũng may mắn, đã có một người phụ nữ thương và hiểu hoàn cảnh của anh, thuận lòng về cùng anh gánh vác gia đình.
Trong trận hải chiến Trường Sa ngày 14.3.1988, phía Trung Quốc đã tiến chiếm đảo Gạc Ma mà phía Việt Nam luôn khẳng định chủ quyền. 64 chiến sĩ hải quân Việt Nam đã hy sinh trong trận chiến, trong đó chỉ tìm được xác 3 người. Ba tàu vận tải hải quân Việt Nam là HQ 604, HQ 605, HQ 505 bị bắn chìm. Anh Lê Minh Thoa là 1 trong 9 thủy thủ Việt Nam bị phía Trung Quốc bắt làm tù binh và được trao trả cho phía Việt Nam năm 1991, sau hơn 3 năm bị giam tại Trung Quốc.
Khi xem đoạn phim “Vòng tròn bất tử” trên mạng, tôi đã khâm phục ý chí kiên cường, lòng yêu nước nồng nàn của các chiến sĩ bao nhiêu, giờ biết anh, tôi lại càng ngưỡng mộ con người vững chãi với sóng gió cuộc đời, vươn lên trong cuộc sống hòa bình bấy nhiêu. Anh đang hạnh phúc với mái ấm nhỏ đã có bàn tay người vợ chăm sóc, vỗ về giấc ngủ cho các con. Hiện tại, anh mở quán phở bò ở số nhà 5D Tăng Bạt Hổ, TP Quy Nhơn để làm kế sinh nhai.
Đời thường, anh Thoa là người nghĩa tình và vẫn giữ được “chất lính” ngày xưa, bằng việc tham gia Hội Cựu chiến binh, dân quân tự vệ của KV8, phường Lê Lợi, TP Quy Nhơn một cách nhiệt tình. Mỗi khi khu phố có việc anh đều có mặt.
Tôi hỏi anh có ước mơ gì không, anh nói ngay, ước mơ của anh bây giờ là được một lần trở lại Trường Sa, nơi đồng đội của anh đã ngã xuống, nơi đã in dấu một quãng đời tuổi trẻ vinh quang và hào hùng của anh và bao người khác, cũng như bao thế hệ người Việt Nam hôm nay và mai sau nữa, để bảo vệ biên cương Tổ quốc.