Xuất khẩu lao động ở huyện nghèo: Vẫn còn nhiều trở ngại
Với nhiều chế độ ưu đãi, Ðề án hỗ trợ các huyện nghèo đẩy mạnh xuất khẩu lao động (XKLÐ) góp phần giảm nghèo nhanh và bền vững giai đoạn 2009 - 2020 theo Quyết định 71/QÐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ là cơ hội để cải thiện đời sống hộ nghèo, hộ đồng bào thiểu số. Tuy nhiên, sau 6 năm, việc thực hiện chính sách này vẫn hết sức gian nan.
Cán bộ Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh và chính quyền địa phương tuyên truyền về XKLĐ cho hộ gia đình ở huyện Vân Canh.
Nhiều khó khăn
Quyết định 71/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ quy định rõ: người lao động thuộc hộ nghèo, người dân tộc thiểu số tại các huyện nghèo khi có nguyện vọng XKLĐ sẽ được hỗ trợ toàn bộ học phí, tài liệu học tập nâng cao trình độ văn hóa; hỗ trợ 100% học phí học nghề, ngoại ngữ và bồi dưỡng kiến thức cần thiết; được vay vốn ưu đãi. Đối tượng khác đang cư trú dài hạn tại huyện nghèo cũng được hỗ trợ 50% phí học nghề, ngoại ngữ và bồi dưỡng kiến thức cần thiết. Dù vậy, giai đoạn 2011 - 2015, toàn tỉnh chỉ có 175 lao động tại 3 huyện nghèo An Lão, Vân Canh, Vĩnh Thạnh đi XKLĐ. Nguyên nhân nào khiến 3 huyện nghèo có số người XKLĐ thấp?
“Phần lớn con em người dân tộc thiểu số ở các xã vùng cao, vùng sâu của huyện nghèo mới học xong THCS, chưa được đào tạo nghề, không quen với môi trường sản xuất tập trung, chuyên nghiệp, hiện đại nên chưa thể đáp ứng yêu cầu phía sử dụng lao động ở nước ngoài, nhất là các thị trường như Hàn Quốc, Nhật Bản. Bản thân người miền núi ngại học tập, nhất là học ngoại ngữ. Chưa kể, lao động miền núi đa số mắc bệnh viêm gan B. Vì vậy, tỉ lệ lao động hội đủ điều kiện về văn hóa, kỹ năng nghề, kỷ luật lao động, sức khỏe để vượt qua xét tuyển của doanh nghiệp nước ngoài không cao”, ông Từ Xuân Mười, Trưởng Phòng LĐ-TB&XH huyện An Lão lý giải.
Thị trường XKLĐ được định hướng phù hợp cho người dân huyện nghèo tỉnh ta trong những năm đầu thực hiện Đề án là Malaysia. Năm 2011, số lao động tham gia thị trường này là 97 người, chiếm 51,8% tổng số người tham gia XKLĐ giai đoạn 2011 - 2015. Tuy nhiên, sang các năm tiếp theo, tỉ lệ lao động tham gia thị trường Malaysia giảm hẳn. Năm 2012 là 7 người. Năm 2013 không có người nào. Năm 2014 là 7 người và năm 2015 chỉ có 1 lao động.
“Do người lao động truyền tai nhau rằng Malaysia là thị trường thu nhập thấp, đi XKLĐ về không dư dả để cải thiện đời sống gia đình. Tuy nhiên, các thị trường thu nhập cao như Hàn Quốc, Nhật Bản, số lao động huyện nghèo đáp ứng được yêu cầu phía tuyển dụng chỉ đếm trên đầu ngón tay. Từ năm 2011 đến 3 tháng đầu năm 2016, cả 3 huyện nghèo chỉ có 50 người đi XKLĐ Hàn Quốc và 18 người đi Nhật Bản”, ông Huỳnh Ngọc Hải, Trưởng Phòng Lao động - Tiền lương - BHXH Sở LĐ-TB&XH phân tích.
Đổi mới hình thức vận động
Năm 2013 là năm chững lại của XKLĐ huyện nghèo khi số lao động xuất cảnh làm việc tại nước ngoài bằng không. Trước tình trạng này, ngành LĐ-TB&XH quyết định thay đổi hình thức tuyên truyền, vận động. Thay vì tuyên truyền theo hình thức phân cấp, năm 2014 trở đi, cán bộ Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh, đơn vị tuyển dụng phối hợp với chính quyền thôn về tận làng và hộ gia đình vận động.
“Với hình thức này, chính quyền thôn sẽ chọn vài hộ gia đình có con em trong độ tuổi lao động phối hợp với cán bộ Trung tâm tư vấn, giải đáp thắc mắc tại nhà. Cán bộ Trung tâm cũng giữ liên lạc với các trường hợp đã tư vấn tại nhà này, trao đổi, vận động thêm mỗi khi có đơn hàng để giúp người lao động tiếp cận được với các chương trình tuyển dụng. Ngoài ra, thông tin về các đơn hàng XKLĐ cũng đã được đưa về tận xã, dán tại bảng thông báo để nhiều người biết hơn”, ông Đỗ Thức, Phó Phòng Tư vấn, giới thiệu việc làm và cung ứng lao động Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh cho biết.
Năm 2014, tình hình XKLĐ huyện nghèo chuyển biến trở lại với 45 lao động đi làm việc tại nước ngoài. Đặc biệt, các thị trường khó tính như Nhật Bản có 11 lao động trúng tuyển; Hàn Quốc 26 lao động. Năm 2015, thị trường Hàn Quốc “đóng băng” với lao động Việt vì tình trạng bỏ trốn, cư trú bất hợp pháp sau khi hết hạn hợp đồng nên chỉ có 7 lao động huyện nghèo đang có hồ sơ trên mạng được xuất cảnh; thị trường Nhật Bản có 3 lao động xuất cảnh.
Theo kế hoạch của UBND tỉnh, giai đoạn 2016- 2020, XKLĐ ở các huyện An Lão, Vân Canh, Vĩnh Thạnh theo Quyết định 71/2009/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phải đạt 350 lao động (70 lao động/năm). Trong đó, tỉ lệ lao động thuộc hộ nghèo, hộ dân tộc thiểu số phải đạt từ 70-80%.
Thực tế giai đoạn 2011- 2015 cho thấy, công tác XKLĐ huyện nghèo 5 năm tới sẽ vẫn tiếp tục gian nan, nhất là đặt trong bối cảnh thị trường Malaysia không còn hấp dẫn người lao động, thị trường Hàn Quốc đang “đóng cửa”, thị trường Nhật Bản đòi hỏi cao về cả thể lực, trí lực. Hơn thế, lao động huyện nghèo vẫn “nặng” tâm lý không muốn xa quê hương, thôn làng đi nơi khác làm ăn.
“Song, ngành LĐ-TB&XH xác định nhiệm vụ chính trị này khó chứ không phải là không làm được. Bởi, hiện tại, ngành và các huyện nghèo đã tìm ra được cách thức tuyên truyền, vận động phù hợp với đối tượng là “bám địa bàn”. XKLĐ huyện nghèo cũng chuyển hướng sang các thị trường thu nhập cao là Hàn Quốc, Nhật Bản. Công tác XKLĐ giai đoạn tới sẽ tập trung vào chất hơn lượng. Để người dân huyện nghèo thay đổi nhận thức, mỗi trường hợp đi XKLĐ phải cải thiện rõ rệt về kinh tế gia đình, đổi mới cách làm ăn sau khi về nước”, ông Huỳnh Ngọc Hải nhấn mạnh.
NGUYỄN MUỘI