Củ lang xứ cát
Chẳng biết ở nơi khác thì sao, riêng Bình Định, cứ chừng mùa tháng hai, tháng ba âm lịch, một số chợ ở Quy Nhơn lại xuất hiện thứ củ lang mình tím sẫm, vỏ ngoài lấm tấm trắng, mặn mặn vị muối. Có hai loại: củ tròn, nhỏ và củ dài, to nhất chỉ nhỉnh hơn ngón chân cái người lớn là cùng. Thứ củ lang này khác hẳn với giống lang Lệ Cần trồng ở Gia Lai hay Đà Lạt vì ruột nó không vàng, mà có màu trắng đục, bở tơi nhưng ăn rất ngọt.
Tôi không biết tên chính xác của loại củ lang đó, chỉ biết mấy người bán hay gọi là củ lang dâu. Hỏi loại này trồng ở đâu, họ bảo trồng trên đất cát ở vùng biển, như Đề Gi (Cát Khánh, Phù Cát) hoặc một số xã vùng biển của Phù Mỹ, vậy thôi.
Thứ củ này, ngày tôi còn nhỏ mẹ vẫn hay mua về ăn, vì mẹ bảo lang này ăn bùi, ngọt đậm đà, một năm chỉ có bán vài tháng thôi. Quả thực, ăn riết rồi đâm nghiện hương vị loại củ lang này, đến giờ tôi thay mẹ đi chợ, nếu thấy lập tức mua liền vài cân. Lúc giữ lại ăn, lúc mang cho bạn bè, người thân với lời giới thiệu “ăn thử đi, vị khác hẳn lang loại khác”, và kèm theo lời dặn “luộc đừng để chín kỹ quá, củ không còn bùi nữa và sẽ rất dở đấy”.
Sát nách Quy Nhơn, ở xứ cát biển vùng Xuân Hải, thị xã Sông Cầu, Phú Yên, cũng có một giống khoai ngon đến lạ, thậm chí theo cảm nhận của riêng tôi, nó đậm đà hơn lang dâu của đất Bình Định. Cách đây vài năm, cô thợ hay gội đầu cho tôi ở tiệm uốn tóc quen quê Xuân Hải biếu tôi một ít củ lang, nói “của quê em đó chị, chị ăn cho biết”. Mẹ tôi, vốn nghiện lang dâu Bình Định, cũng tấm tắc: “Ngon thiệt đó con à”. Thế rồi, đến mùa (chừng này trong năm) nếu về quê, thể nào cô ấy cũng đem ra Quy Nhơn biếu tôi một ít vì biết tôi thích ăn. Hôm rồi tôi đến, cô chép miệng: “Em điện chị hoài không được, mấy đứa trong tiệm ghiền quá chừng nên luộc luôn phần quà em để dành cho chị mất rồi”. Đành hẹn mùa sau vậy.
Cái vị củ lang xứ cát thiệt khó quên. Phải chăng ở nơi cát biển nắng gió nên củ lang có vị ngọt, bùi lẫn vị mặn mòi của muối, của biển. Chẳng phải thế mà mảnh đất quanh năm gió Lào cát trắng Quảng Bình nổi tiếng với đặc sản khoai deo là gì.
HOÀNG LAN