Cảnh giác những biến tướng của bán hàng đa cấp
Ông Man Ngọc Lý.
Thời gian qua, biến tướng của hoạt động bán hàng đa cấp (BHÐC) đã gây nhiều hệ lụy, làm xáo trộn đời sống xã hội. Dù chưa thật rầm rộ, nhưng BHÐC cũng đã “bén rễ”, để lại “tai tiếng” ở Bình Ðịnh. PV Báo Bình Ðịnh đã phỏng vấn ông Man Ngọc Lý, Giám đốc Sở Công Thương, xung quanh vấn đề này.
Diễn biến phức tạp, tiềm ẩn rủi ro
* Tại Bình Định, hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp diễn ra như thế nào, thưa ông?
- BHĐC là mô hình kinh doanh hiện đại, phát triển tại Mỹ và các nước phát triển. Hình thức kinh doanh này được pháp luật Việt Nam công nhận. Theo điều 3 Luật Cạnh tranh, kinh doanh đa cấp, hay còn gọi là kinh doanh đa tầng, kinh doanh theo mạng, là việc bán lẻ hàng hóa thông qua mạng lưới người tham gia gồm nhiều cấp, nhiều nhánh khác nhau. Tuy nhiên, quá trình kinh doanh, các công ty đa cấp vẫn dễ dàng lách luật với nhiều hành vi lừa đảo tinh vi để trục lợi bất chính. Và chỉ đến khi cơ quan chức năng mạnh tay xử lý, các mánh lới kinh doanh vi phạm pháp luật của họ mới dần lộ rõ.
Hiện nay, trên địa bàn tỉnh đã có 24 DN thông báo hoạt động tổ chức BHĐC tới Sở Công Thương theo quy định. Các DN hoạt động mạnh, có lượng người tham gia BHĐC rộng khắp cả tỉnh như Công ty TNHH Thiên Ngọc Minh Uy, Công ty TNHH Amway Việt Nam, Công ty TNHH MTV Herbalife Việt Nam, Công ty TNHH Thương mại Vision Việt Nam… Các DN này chủ yếu kinh doanh các mặt hàng thực phẩm chức năng, mỹ phẩm và đồ gia dụng, trong đó thực phẩm chức năng chiếm tỉ lệ cao nhất.
* Như ông nói, dù là hình thức bán hàng tương đối phổ biến trên thế giới, nhưng vì sao khi vào Việt Nam thì BCĐC lại có nhiều “biến tướng”?
- Khi vào Việt Nam, BHĐC đa phần bị biến tướng, hầu hết các công ty đều bỏ qua câu chuyện đạo đức kinh doanh, tung mọi chiêu trò hòng thu lợi nhuận nhanh nhất; tiếp theo đó là các nhánh bên dưới nở rộ và cùng ảnh hưởng tư tưởng làm nhanh, thu nhanh...
Các vi phạm liên quan đến BHĐC rất đa dạng, chủ yếu tập trung vào hình thức lợi dụng việc bán hàng để lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Các công ty BHĐC thường dùng chiêu lừa đưa ra phương thức mua bán hàng giá tốt, rồi yêu cầu khách lôi kéo những người khác tham gia để được hưởng hoa hồng. Bỏ ra khoảng chục triệu mà chẳng phải lao tâm khổ tứ gì, chỉ trong một thời gian ngắn sẽ thu về hàng trăm triệu lợi nhuận - một chiếc “bánh vẽ” hoàn hảo khiến nhiều người lao vào như thiêu thân.
Một “mánh lới” khác có thể kể đến là công ty kinh doanh theo phương thức đa cấp, nhưng không đăng ký với cơ quan có thẩm quyền, sau đó lôi kéo khách hàng thu lợi bất chính. Một số khác có đăng ký, nhưng hoạt động không đúng nội dung, vi phạm quy định về quản lý BHĐC... Nhiều công ty khác lại quá tinh vi khi không đưa ra hợp đồng, giao kèo với người tham gia. Vì thế, khi người tham gia muốn kiện đòi lại tiền, đương nhiên sẽ không có bằng chứng.
Gần đây, BHĐC có xu hướng mở rộng về địa bàn vùng sâu, vùng xa và nông thôn. Các biến tướng gây nên những bất ổn, xáo trộn trong đời sống nhân dân. Qua theo dõi và phản ánh của địa phương, Công ty TNHH Thiên Ngọc Minh Uy có những hoạt động gây phức tạp tại huyện Hoài Nhơn. Sở Công Thương sẽ triển khai kiểm tra tổng thể để nắm đầy đủ hơn hoạt động BHĐC trên địa bàn.
* Để xảy ra tình trạng này, không thể nói cơ quan quản lý vô can?
- Không thể phủ nhận thực tế đó. Chế tài xử lý vi phạm trên lĩnh vực BHĐC còn chưa mạnh tay. Những án phạt hành chính hay rút giấy phép kinh doanh khi bị phát hiện vi phạm chưa đủ sức răn đe. Có thể thấy, Bộ Công Thương cũng chưa hình dung hết những phức tạp, biến tướng của loại hình BHĐC khi du nhập vào Việt Nam, vì vậy khâu hình thành cơ chế quản lý, công tác kiểm tra, kiểm soát cũng còn buông lỏng sau khi cấp phép nên dẫn đến nhiều hệ lụy.
Tuy nhiên, đó chỉ là một trong những yếu tố dẫn đến biến tướng của BHĐC. Lợi dụng sự thiếu hiểu biết của người dân, các DN BHĐC thoải mái lừa đảo, trục lợi bất chính, không chỉ những người dân trí thấp mà cả những tầng lớp có trình độ hiểu biết.
Về phía người dân, đa phần là những người kém hiểu biết về pháp luật, hạn chế về nhận thức, không có ý thức tự chịu trách nhiệm, chỉ quen đổ lỗi cho người khác nên dễ bị lừa. Cùng với đó là sự cả tin và “lòng tham” của người dân vào lời mời gọi “không làm gì cũng có tiền” một cách dễ dàng của các nhân viên đa cấp. Hiện tượng nhờn luật tại Việt Nam đã quá phổ biến dẫn tới việc người dân biết sai nhưng vẫn làm và sẵn sàng làm trái để hưởng lợi.
Mô hình bán hàng đa cấp. Ảnh minh họa (Internet)
Về khách quan, cho dù là mô hình kinh doanh tiên tiến, hiện đại và được “cóp” nguyên về Việt Nam thì những khập khiễng từ cơ chế, nền tảng xã hội vẫn khó có thể đáp ứng cho BHĐC mà không xuất hiện sự méo mó.
Giám sát chặt, xử lý nghiêm vi phạm
* Gần đây, liên tục xuất hiện thông tin các công ty BHĐC trong nước lừa người tiêu dùng với mạng lưới “chân rết” dày đặc. Ngành Công Thương đã và sẽ làm gì để ngăn chặn những “biến tướng” của hoạt động BHĐC trên địa bàn tỉnh?
- Nhiều vụ việc lừa đảo trong BHĐC lộ ra cho thấy dù là một mô hình kinh doanh “hút” khách kỷ lục, nhưng cũng chứa đựng đầy cạm bẫy, rủi ro. Thực hiện chỉ đạo của Bộ Công Thương và UBND tỉnh, Sở Công Thương đã chỉ đạo Chi cục Quản lý thị trường tăng cường kiểm tra, giám sát đối với hoạt động BHĐC của các DN và người tham gia trên địa bàn tỉnh; kiên quyết xử lý các hành vi vi phạm… Vừa qua, Chi cục phối hợp với các cơ quan liên quan kiểm tra 2 DN được phản ánh là kinh doanh theo hình thức đa cấp và xử phạt hành chính về vi phạm trong kinh doanh 130 triệu đồng.
Sở Công Thương công bố điện thoại đường dây nóng phản ánh vi phạm BHÐC: 056.3821298, 0914.035104 (Chi cục Quản lý thị trường) tiếp nhận thông tin các thời điểm trong ngày. 056.3825203, 0903.395.337 (Phòng Quản lý Thương mại); 056.3820191, 0903.531.134 (Thanh tra), tiếp nhận thông tin trong giờ hành chính.
Về lâu dài, Sở Công Thương sẽ phối hợp với các cơ quan truyền thông để tuyên truyền, nâng cao nhận thức và tinh thần cảnh giác cho người tiêu dùng đối với các hoạt động BHĐC mang tính lừa đảo.
* Và, yêu cầu cấp thiết khi các vụ vi phạm BHĐC đang “nóng” hơn bao giờ hết là việc “siết chặt” quản lý hoạt động này?
- Trước mắt, cuối tháng 5.2016, ngành Công Thương phối hợp các ngành: Công an, Y tế, VH-TT&DL tiến hành thanh tra, kiểm tra các đơn vị BHĐC trên địa bàn tỉnh. Đồng thời, xây dựng kế hoạch kiểm tra đột xuất các DN, người tham gia BHĐC; chỉ đạo các đội Quản lý thị trường tăng cường kiểm tra các DN, cá nhân kinh doanh đa cấp; giám sát việc tổ chức hội thảo, hội nghị, đào tạo của các DN BHĐC. Phối hợp tuyên truyền để DN cùng người tham gia BHĐC thực hiện đúng pháp luật, tránh bị lôi kéo vào các hoạt động BHĐC bất chính…
* Xin cảm ơn ông!
THU HIỀN (Thực hiện)