Can thiệp sớm cho trẻ khiếm thính:
Hành trình của nhẫn nại và hy vọng
Từ hỗ trợ ban đầu của một dự án hỗ trợ người khuyết tật do Cơ quan hỗ trợ phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tài trợ, với 10 máy trợ thính, Trung tâm BTXH Ðồng Tâm (ở phường Bùi Thị Xuân, TP Quy Nhơn) đã hình thành một lớp can thiệp sớm cho trẻ khiếm thính. Sau 1 năm triển khai, lớp học nghe đầu tiên này đã đem lại nhiều tín hiệu tích cực.
Bản chất của việc hình thành tiếng nói là sự lặp lại những gì trẻ đã được nghe. Với việc được trang bị máy trợ thính, những đứa trẻ điếc sâu còn sót lại một phần khả năng nghe quay trở lại với việc nghe và nói.
Trẻ khiếm thính phát âm lại mẫu câu hội thoại vừa được nghe.
Những niềm vui đầu tiên
Tháng 6.2016, Nguyễn Tuấn Bão (13 tuổi, quê ở thôn Tùng Chánh, xã Cát Hiệp, huyện Phù Cát) tròn một tuổi... nghe. Với em và gia đình, một năm ấy có ý nghĩa vô cùng lớn bởi thế giới tinh thần của em đã có thêm những âm thanh sống động.
Chị Trần Thị Lạt (42 tuổi), mẹ của Tuấn Bão kể về những tiến bộ của con trong niềm vui: “Không phải chỉ “A, U, I, E” như những ngày đầu vào lớp, bây giờ, Bão đã có thể nói được tên, tuổi của mình, gọi tên anh trai. Mẹ hỏi điều gì, Bão có thể trả lời “dạ”, “có”, “không”, “chưa”... Nghe mọi người nói chuyện, cháu tập nói theo và vui mừng khi được mọi người khen rằng nói đúng. Hôm rồi, cháu về nhà và nằng nặc bảo anh và em ngồi nghe cháu đếm từ 1 đến 100. Thấy cháu vui mừng, nét mặt đầy hãnh diện khi đếm đến con số 100 bằng giọng ngọng líu ngọng lo, tôi thương cháu lắm. Vậy là con tôi bây giờ không còn đau khổ vì muốn nói mà chỉ có thể ú ớ hoặc khua tay múa chân ra hiệu như trước”.
“Trẻ khiếm thính phần đông đều khỏe mạnh về trí tuệ lẫn cơ thể. Việc phát triển chức năng nghe, nói sẽ giúp trẻ được học tập, sinh hoạt như người bình thường. Hành trình can thiệp giúp trẻ khiếm thính nghe và nói thông qua máy trợ thính đòi hỏi sự nhẫn nại và quan tâm từ nhiều phía”
Không tham dự lớp can thiệp từ những ngày đầu tiên như Bão, “tuổi nghe” của em Võ Thái Bình (9 tuổi, ở xã Nhơn Hạnh, TX An Nhơn) mới chỉ được vài tháng. Dù vậy, khả năng nghe và phản hồi của Bình làm nhiều người ngạc nhiên. Từ việc lắng nghe và lặp lại các nguyên âm, nhận diện câu hội thoại, nhận diện loại âm thanh, Bình đều làm rất tốt.
Ba của Bình, anh Võ Hữu Thọ (45 tuổi) cho biết: con trai mình đang tiến bộ mỗi ngày trong việc nghe, nói. Bây giờ, anh có thể nói chuyện với cháu bằng những câu đơn giản chứ không cần ra hiệu hoặc cầm tay chỉ vào vật như trước.
“Từ sự tiến bộ của Bình, tôi mạnh dạn giới thiệu với 1 gia đình có trẻ khiếm thính khác trên địa bàn xã đi học tại Trung tâm. Kết quả, gia đình của cháu Võ Thành Huân (16 tuổi) đang cố gắng tìm mua máy trợ thính để giúp cháu được hòa nhập”, anh Thọ cho biết thêm.
Ghé thăm lớp thường xuyên, người viết cũng nhận thấy những tiến bộ trong lớp học khiếm thính. Để giao tiếp, không phải nhờ đến cô giáo phiên dịch ngôn ngữ nói thành ngôn ngữ ký hiệu và ngược lại như trước, tôi và các em khiếm thính đã có thể trao đổi trực tiếp những nội dung đơn giản như: xin chào, tạm biệt, hỏi thăm tên, tuổi...
Cô giáo Đào Thị Mộng Hằng, phụ trách lớp can thiệp sớm cho trẻ khiếm thính, cho biết: “Hiện lớp chỉ có 10 em có máy trợ thính, số còn lại chưa có điều kiện mua máy. Trừ những em vừa vào nhập học, số em đã theo lớp từ 4 đến 5 tháng trở đi đều nghe và có phản hồi tốt. Các em rất thích nghe người khác và bản thân mình nói, háo hức với số từ vựng mới, câu hội thoại mới”.
Cần được quan tâm hơn
Trẻ khiếm thính phần đông đều khỏe mạnh về trí tuệ lẫn cơ thể. Việc phát triển chức năng nghe, nói sẽ giúp trẻ được học tập, sinh hoạt như người bình thường. Hành trình can thiệp giúp trẻ khiếm thính nghe và nói thông qua máy trợ thính đòi hỏi sự nhẫn nại và quan tâm từ nhiều phía.
Dù là đơn vị đầu tiên mở lớp can thiệp sớm cho trẻ khiếm thính song Trung tâm BTXH Đồng Tâm vẫn chưa dành sự quan tâm đúng mức cho lớp. Hiện nay, Trung tâm vẫn phân loại lớp theo trình độ chứ chưa theo loại khuyết tật.
“Việc xếp hẳn một lớp can thiệp sớm dành riêng cho trẻ khiếm thính sẽ giúp tiết kiệm được thời gian của cả cô và trò, giúp cô dồn hết tâm sức vào một nhiệm vụ. Điều này cũng tránh được tình trạng như năm học vừa rồi, một số cháu khiếm thính mới nhập học được xếp vào lớp dự bị, học chung với các bạn có dạng khuyết tật khác nên không được hỗ trợ sâu về mặt can thiệp nghe, nói. Phụ huynh rất mong Trung tâm sắp xếp lại lớp học cho phù hợp trong năm học tới để việc phát triển kỹ năng nghe, nói của các cháu được tốt hơn”, anh Võ Hữu Thọ, đại diện phụ huynh của trẻ khiếm thính kiến nghị.
Bên cạnh đó, gia đình cũng cần quan hơn đến trẻ khiếm thính. Phần lớn các gia đình chưa có điều kiện kinh tế, trình độ để can thiệp sớm, hỗ trợ luyện tập cho con trong thời gian con về nhà. “Có những trường hợp đến Trung tâm khi trẻ đã lớn tuổi, thính lực đã bị suy giảm mạnh. Có trường hợp, gia đình mua máy trợ thính rồi nhưng không biết cách giúp trẻ phát triển kỹ năng, để máy hỏng mất mà con chưa thể nghe, nói được. Rất đáng tiếc! Phụ huynh khi có con bị khiếm thính cần có sự can thiệp sớm hơn, nhất là vào độ tuổi mầm non”, cô Mộng Hằng chia sẻ.
Ngoài ra, những thiếu thốn về cơ sở vật chất như phòng cách âm; kỹ thuật viên hỗ trợ bảo dưỡng, vệ sinh, chỉnh sửa máy trợ thính vẫn chưa có và tiếp tục trở thành khó khăn cho hoạt động dạy và học của cô, trò. Kết thúc năm học vừa qua, chỉ có 2 trong số 10 trẻ đang có máy trợ thính của lớp được gia đình đưa vào TP Hồ Chí Minh để bảo dưỡng, sửa chữa và thay núm tai cho máy hoạt động tốt hơn. Lớp can thiệp sớm cho trẻ khiếm thính tại Trung tâm BTXH Đồng Tâm rất cần sự hỗ trợ của các đơn vị có chức năng liên quan để hoạt động hiệu quả hơn nữa.
* Máy trợ thính là một dụng cụ đặc biệt dùng để khuếch đại cường độ âm thanh giúp trẻ có thể tiếp nhận thông tin và nghe được bình thường. Hiệu quả của việc mang máy sẽ được phát huy tối đa nếu trẻ được đeo sớm (ngay từ giai đoạn 0-3 tuổi), đeo suốt ngày và đeo hàng ngày (trừ lúc trẻ tắm hoặc ngủ) và máy phải luôn ở trong tình trạng hoạt động tốt. Một cặp máy trợ thính có giá từ 10 triệu đồng cho đến vài trăm triệu đồng.
* Vừa qua, đã có một trường hợp trẻ khiếm thính 3 tuổi (ở huyện Tuy Phước) được cấy ốc tai điện tử để giúp trẻ phát triển kỹ năng nghe và nói như người bình thường. Gia đình của trẻ đã liên hệ với Trung tâm BTXH Ðồng Tâm để hỗ trợ gia đình can thiệp nghe, nói.
NGUYỄN MUỘI