Hội thảo chuyên đề về ngành công nghiệp chế biến gỗ:
Tìm hướng phát triển ổn định, bền vững
Trong khuôn khổ Hội chợ Triển lãm đồ gỗ và lâm sản Việt Nam lần thứ II-2013 tại TP Quy Nhơn, đã diễn ra Hội thảo chuyên đề “Ngành công nghiệp chế biến gỗ Việt Nam - Thực trạng và giải pháp phát triển theo hướng bền vững”. Tại Hội thảo, nhiều giải pháp phát triển ngành công nghiệp chế biến gỗ (CN CBG) đã được đề xuất, trao đổi, thảo luận.
Phát triển thiếu ổn định
Theo ông Nguyễn Tôn Quyền, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VFA): Những năm gần đây, số lượng doanh nghiệp (DN) CBG của Việt Nam ngày càng phát triển và quy mô cũng tăng mạnh. Cả nước hiện có khoảng 3.900 DN và hàng ngàn cơ sở CBG. Sản phẩm đồ gỗ của Việt Nam được tiêu thụ ở 120 quốc gia, vùng lãnh thổ, trong đó có nhiều thị trường lớn như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản… Năm 2012, giá trị kim ngạch xuất khẩu (KNXK) của ngành CN CBG Việt Nam đạt 4,67 tỉ USD.
Theo Tiến sĩ (TS) Cao Vĩnh Hải - ủy viên BCH VFA, Giám đốc Tư vấn môi trường tài nguyên và giảm nghèo nông thôn (CERPA): Hoạt động của ngành CN CBG trong nước đã tạo công ăn việc làm cho khoảng 250.000 lao động trực tiếp và gián tiếp. Đặc biệt, ngành CN CBG Việt Nam hiện đứng thứ 6 thế giới, thứ hai châu Á và đứng đầu Đông Nam Á.
Riêng Bình Định được xem là 1 trong 4 trung tâm CBG của cả nước, là ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh, giá trị KNXK có lúc chiếm tới 60% tổng giá trị KNXK toàn tỉnh.
Tuy có nhiều đóng góp cho nền kinh tế, song sự phát triển của ngành CBG Việt Nam nói chung và Bình Định nói riêng thời gian qua thiếu bền vững, tiềm ẩn nhiều rủi ro, nhiều DN CBG lâm vào cảnh khó khăn. TS Cao Vĩnh Hải cho rằng, hạn chế lớn nhất của ngành CBG Việt Nam là thiếu một hệ thống chính sách đồng bộ về CBG nhằm tạo ra sức bật cho ngành. Các DN CBG thiếu vốn đầu tư chiều sâu để nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm gỗ chế biến; thiếu cơ sở nghiên cứu, đào tạo để nâng cao năng lực cạnh tranh.
TS Tô Xuân Phúc, chuyên gia thuộc Tổ chức Forest Trends, xác định ngành CBG và dăm gỗ Việt Nam hiện đang phát triển theo kiểu tự phát, thiếu quy hoạch, kế hoạch cụ thể để đảm bảo tính bền vững. Các DN CBG trong nước còn phải đối diện với 4 nguy cơ rủi ro: nhu cầu thị trường, giá cả, thiên tai và chính sách.
Còn theo ông Đỗ Xuân Lập, Phó Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Bình Định (FPA): Hạn chế lớn nhất của các DN CBG Việt Nam và Bình Định nói riêng là lâu nay vẫn tồn tại một quy trình sản xuất, CBG thiếu khoa học, làm tăng chi phí nhân công, chi phí vật tư, nguyên liệu… nên giá thành sản phẩm cao, chất lượng sản phẩm không cao, thời gian giao hàng chậm. Trong khi đó, một số DN còn có biểu hiện thiếu tinh thần đoàn kết, hỗ trợ lẫn nhau, thậm chí chèo kéo khách hàng, bán phá giá.
Cần có giải pháp vững bền
Tại Hội thảo, các chuyên gia và các DN trong lĩnh vực CBG đã đề xuất những giải pháp khá cụ thể, thiết thực, hướng đến phát triển bền vững ngành CN CBG Việt Nam.
Theo TS Cao Vĩnh Hải, để ngành CN CBG Việt Nam phát triển bền vững, cần chú trọng đến việc định hướng đổi mới hệ thống chính sách cho ngành CBG. Hệ thống chính sách cho ngành này cần được xây dựng với những thiết chế chủ yếu, như: Chính sách phát triển vùng nguyên liệu rừng trồng; chính sách xây dựng ngành công nghiệp phụ trợ; chính sách KH-CN gắn với đào tạo, bồi dưỡng chuyên gia và công nhân tay nghề bậc cao; chính sách xúc tiến thương mại (XTTM) nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường; chính sách tín dụng và thuế ưu đãi đối với DN nhỏ và làng nghề; chính sách xây dựng chiến lược CBG XK thành ngành kinh tế mũi nhọn.
Ông Huỳnh Văn Hạnh, Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và CBG TP Hồ Chí Minh, đề nghị ngành CBG cần có tầm nhìn chiến lược đến năm 2020 và những năm tiếp theo, đồng thời đề xuất 6 chính sách cơ bản: về tạo nguồn nguyên liệu, nguồn nhân lực; về công nghệ sản xuất, công nghiệp phụ trợ; về XTTM để phát triển thị trường; các chính sách khuyến khích… Cần lấy CBG là trung tâm để phát triển các ngành phụ trợ và kinh tế lâm nghiệp, gắn với mục tiêu phát triển nông thôn. Các cơ quan XTTM của Trung ương và địa phương nên có chương trình XTTM gắn liền với các biện pháp quảng bá thương hiệu “Việt Nam là nhà máy sản xuất đồ gỗ cho thế giới bằng nguồn gỗ hợp pháp”.
TS Tô Xuân Phúc cho rằng, để ngành CN CBG phát triển bền vững cần phải có một quy hoạch cụ thể, đặt trong mối quan hệ cụ thể giữa CBG với các ngành khác có liên quan, trong đó có ngành CBG gia dụng, ngành ván ép, giấy và bột giấy, ngành xây dựng… Bài toán quy hoạch cũng cần phải tính toán đến sự liên kết đảm bảo bền vững giữa các bên tham gia vào chuỗi cung ứng; phải quan tâm đến việc chia sẻ hài hòa lợi ích và rủi ro giữa các bên liên quan trong cùng chuỗi cung ứng và giữa các ngành; hình thành mạng lưới liên kết “4 nhà”, gồm nhà quản lý, nhà khoa học, doanh nghiệp và người trồng rừng, tạo nền tảng phát triển bền vững trong tương lai.
Với tư cách Phó Chủ tịch FPA Bình Định, đồng thời là lãnh đạo một DN CBG lớn của Bình Định, ông Đỗ Xuân Lập đã đề xuất các giải pháp cơ bản: Giảm chi phí (nhân công, nguyên liệu, vật tư, chi phí phụ). Sản xuất nhanh, giao hàng đúng lịch. Kiểm soát chất lượng tốt. Xây dựng kênh thông tin mở. Phát triển thị trường theo hướng bền vững, hiệu quả. Nâng cao năng lực cạnh tranh để ổn định, phát triển sản xuất kinh doanh. Trước mắt, cần tập trung thực hiện 3 vấn đề: Giới thiệu khách hàng và liên kết sản xuất; quan tâm đến các nhà cung cấp hỗ trợ DN sản xuất; thực hiện các cam kết trong hợp tác kinh doanh.
Không chỉ riêng Hội thảo này, với sự nỗ lực về nhiều mặt của các ngành chức năng và các DN CBG, có thể hy vọng trong một tương lai gần, hoạt động của ngành CN CBG Việt Nam nói chung, Bình Định nói riêng, sẽ vượt qua khó khăn, phát triển bền vững, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của đất nước.
VIẾT HIỀN