Thực hiện Ðề án khai thác và tiêu thụ cá ngừ theo chuỗi:
Tiếp tục ổn định tổ chức, duy trì liên kết chuỗi
Ðó là chỉ đạo của Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Vũ Văn Tám tại Hội nghị sơ kết 6 tháng đầu năm 2016 (do Bộ NN&PTNT phối hợp với UBND tỉnh vừa tổ chức tại TP Quy Nhơn) về việc thực hiện Ðề án “Thí điểm tổ chức khai thác, thu mua chế biến và tiêu thụ cá ngừ theo chuỗi”.
Tàu cá tham gia đề án khai thác và tiêu thụ cá ngừ theo chuỗi của ngư dân tỉnh ta cập Cảng cá Quy Nhơn tiêu thụ sản phẩm.
Kết quả chưa như mong đợi
Theo ông Phạm Ngọc Tuấn, Phó Vụ trưởng Vụ Khai thác thủy sản, trên cơ sở định hướng và hướng dẫn của Bộ NN&PTNT, 3 tỉnh (Bình Định, Phú Yên và Khánh Hòa) thực hiện Đề án nói trên đã xây dựng và ban hành quy chế hoạt động, thực hiện các phương án tổ chức sản xuất, thu mua, chế biến và tiêu thụ sản phẩm cho ngư dân. Tuy vậy, do thời gian đầu ngư dân chưa quen với công nghệ, kỹ thuật khai thác và bảo quản mới, nên chưa có sự thay đổi lớn về chất lượng sản phẩm.
Riêng về công nghệ khai thác cá ngừ đại dương (CNĐD) của Nhật Bản vẫn còn một số điểm chưa phù hợp với thực tế ngành nghề của ngư dân. Thời gian một chuyến biển dài, đồng thời chưa tổ chức được việc liên kết luân phiên của các tàu khai thác hoặc liên kết tàu dịch vụ hậu cần để sớm đưa cá vào bờ nên chưa đáp ứng thời gian bảo quản và bị động trong xuất khẩu. Hơn nữa, giai đoạn này tỉnh Bình Định và Tập đoàn KATO (Nhật Bản) đang đẩy mạnh xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu cho cá ngừ Bình Định tại Nhật Bản, nên các chuyên gia thủy sản của Nhật Bản lựa chọn rất kỹ chất lượng cá ngừ để xuất khẩu. Do vậy, số lượng cá ngừ mỗi lần xuất khẩu không nhiều.
Tỉnh Phú Yên cũng đã hướng dẫn các doanh nghiệp (DN) và ngư dân thực hiện mô hình thí điểm liên kết khai thác, thu mua, chế biến, tiêu thụ sản phẩm cá ngừ. Tuy nhiên các DN không thực sự mặn mà trong việc tổ chức xây dựng mô hình liên kết chuỗi. Tình trạng ép cấp, ép giá, mua xô sản phẩm mà DN áp dụng không tạo động lực cho ngư dân đầu tư nâng cấp tàu cá và thực hiện các quy trình khai thác, xử lý, bảo quản sản phẩm như đã hướng dẫn.
Còn tại Khánh Hòa, mô hình thí điểm chuỗi giá trị CNĐD đông lạnh cũng chưa mang lại hiệu quả như mong muốn. Hiện 2 tàu cá tham gia mô hình của Công ty TNHH Hải Vương vẫn còn nằm bờ. 2 DN khác tham gia mô hình gặp khó khăn trong việc tuyển dụng thuyền trưởng, máy trưởng và cũng chưa tổ chức được liên kết chuỗi giữa các tổ đội khai thác thủy sản.
Phát biểu tại Hội nghị, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Châu cho rằng, để tiếp tục thực hiện thành công đề án, Bộ NN&PTNT cần hỗ trợ địa phương trong việc tổ chức phương án vận chuyển sản phẩm của ngư dân vào bờ, đảm bảo thời gian dưới 9 ngày, nhằm nâng cao chất lượng và tăng số lượng CNĐD xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản. Bộ NN&PTNT kiến nghị Bộ Quốc phòng sớm hoàn thiện cơ sở dịch vụ hậu cần nghề cá ở khu vực quần đảo Trường Sa để ngư dân có thể sử dụng dịch vụ tại đây, hỗ trợ ngư dân khai thác thủy sản trên biển, tăng hiệu quả sản xuất. Bên cạnh đó, Bộ cần chỉ đạo các đơn vị liên quan tìm hiểu, hỗ trợ địa phương trong việc nhập khẩu, chuyển giao công nghệ để bảo quản cá ngừ chất lượng cao nhưng không đủ điều kiện xuất nguyên con đi Nhật Bản. Mặt khác, hỗ trợ tỉnh xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu CNĐD Bình Định.
Đại diện các tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa, Vụ Khai thác Thủy sản… cũng kiến nghị Bộ NN&PTNT ban hành chính sách hỗ trợ cho các DN và ngư dân tham gia đề án; đầu tư xây dựng, nâng cấp cơ sở hạ tầng dịch vụ hậu cần nghề cá. Đề xuất Bộ KH&ĐT bố trí vốn xây dựng trung tâm nghề cá lớn tại Khánh Hòa và các cảng cá ngừ chuyên dụng tại Bình Định, Phú Yên.
Phát biểu chỉ đạo tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Vũ Văn Tám cho rằng, tổ chức khai thác, thu mua, chế biến, xuất khẩu CNĐD theo chuỗi là một trong những giải pháp quan trọng thực hiện tái cơ cấu ngành thủy sản theo hướng nâng cao giá trị và phát triển bền vững. Do vậy, các tỉnh cần phải tiếp tục củng cố tổ chức, tập trung chuyển giao công nghệ, kỹ thuật khai thác, xử lý, bảo quản sản phẩm cho ngư dân. Phối hợp với các đơn vị trực thuộc Bộ và các đối tác quốc tế để tranh thủ sự hỗ trợ về công nghệ, kỹ thuật, vận dụng sáng tạo vào điều kiện thực tế ở mỗi địa phương. Các địa phương khẩn trương đưa việc xây dựng cảng cá ngừ chuyên dụng vào kế hoạch 2016 và kế hoạch đầu tư trung hạn, trình Bộ xem xét.
Thứ trưởng Vũ Văn Tám cũng chỉ đạo Tổng cục Thủy sản bám sát thực tiễn thực hiện đề án tại các địa phương để cùng tháo gỡ những khó khăn vướng mắc; hỗ trợ các địa phương thiết kế cảng cá ngừ chuyên dụng, tham gia thẩm định; đồng thời cùng các địa phương nghiên cứu, đề xuất cơ chế chính sách hỗ trợ cho các đối tượng tham gia đề án, đảm bảo tính bền vững. Các đơn vị trực thuộc Bộ cần cải tiến công nghệ dự báo ngư trường, tăng cường hơn nữa công tác đào tạo, tập huấn cho ngư dân theo hướng thực hành trực tiếp trên tàu như tỉnh Bình Định đã thực hiện, và sớm triển khai xây dựng thương hiệu cho sản phẩm cá ngừ Việt Nam. Bộ NN&PTNT sẽ tiếp tục hỗ trợ và đồng hành cùng tỉnh thực hiện có hiệu quả đề án.
PHẠM TIẾN SỸ