Nhân Ngày Dân số thế giới (11.7)
Dân số “vàng” nhưng chưa… khỏe
Với tỷ suất sinh giảm nhanh trong các năm qua, Việt Nam đã bước vào giai đoạn có cơ cấu dân số “vàng” với tỷ lệ người trong độ tuổi lao động lớn, tỷ lệ người phụ thuộc thấp. Đây là lợi thế về nguồn nhân lực lao động dồi dào để phát triển kinh tế - xã hội nhưng cũng là thách thức lớn bởi chất lượng dân số chưa cao.
Giảm sinh, tăng chênh lệch giới tính
Là một trong những thành phố có số dân đông nhất nước, ước khoảng 8 triệu dân, TPHCM đang thực sự có một nguồn lao động dồi dào. Theo Chi cục Dân số Kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) thành phố, tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động (từ 15 - 59 tuổi) có xu hướng tăng nhanh trong những năm gần đây. Nếu như năm 2005 có gần 3 triệu người ở độ tuổi lao động thì đến nay đã tăng lên hơn 4 triệu người. Bà Tô Thị Kim Hoa, Phó Giám đốc Sở Y tế TPHCM, cho biết hiện dân số thành phố đang ở giai đoạn cơ cấu dân số “vàng”.
Thực hiện Pháp lệnh Dân số từ 10 năm qua, TPHCM được xem là một trong những địa phương triển khai tích cực và hiệu quả. Trong đó, mức sinh liên tục giảm. Đồng thời, tỷ lệ sinh con thứ 3 cũng giảm thấp từ 5,65% năm 2003 còn 3,71% năm 2012. Tỷ lệ các cặp vợ chồng sử dụng các biện pháp tránh thai hiện đại khoảng 70%. Gần 5 triệu lượt người trong độ tuổi sinh đẻ, thanh niên, vị thành niên được tư vấn và cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản; hơn 70.000 bà mẹ mang thai được cung cấp dịch vụ sàng lọc trước sinh (chiếm 52%) và hơn 62.000 bé được cung cấp dịch vụ sàng lọc sơ sinh (45%)…
Tuy nhiên, vấn đề nhiều địa phương đang phải đối mặt là tỷ lệ chênh lệch giới tính đang có xu hướng ngày càng giãn cách. Nếu những năm trước, tỷ lệ chênh lệch giới tính vào khoảng 110 bé trai/100 bé gái thì hiện đã xấp xỉ 123 bé trai/100 bé gái (năm 2012).
Theo Tổng cục DS-KHHGĐ, mức sinh trong những năm qua đã giảm rõ rệt nhưng tỷ lệ mất cân bằng giới tính của trẻ đang ở mức báo động. Tính trung bình, hiện mức chênh lệch giới tính ở nước ta vào khoảng 113 bé trai/100 bé gái. Để phần nào khắc phục tình trạng này, mới đây Chính phủ đã định hướng chính sách hỗ trợ tiền mặt cho gia đình sinh con gái một bề theo đúng KHHGĐ. Theo đó, bé gái thứ hai khi lớn sẽ được ưu tiên về chế độ bảo hiểm y tế, học phí, ngoài ra những người cao tuổi sinh con gái một bề cũng sẽ được hưởng chế độ an sinh xã hội ưu tiên hơn.
Chất lượng lao động giảm
Theo bà Tô Thị Kim Hoa, mặc dù cơ cấu dân số “vàng” nhưng tỷ lệ lao động thất nghiệp của TPHCM vẫn còn cao (3,2%). Hơn nữa, quy mô dân số của thành phố còn quá lớn, mật độ dân số cao (hơn 3.700 người/km², gấp 13 lần so với bình quân cả nước - 260 người/km²), dân số cơ học tăng hàng năm 2,5%, dẫn tới quá tải dân số và môi trường sống. Trong khi, là một trung tâm kinh tế lớn, TPHCM đang hút mạnh lực lượng lao động ngoại tỉnh.
Theo quy hoạch được Chính phủ phê duyệt đến năm 2020, TPHCM sẽ có 23 KCX-KCN nên nhu cầu về nguồn lao động và nguồn nhân lực rất lớn nhưng hầu hết lao động có chất lượng không cao. Trong khi đó, theo Tổng cục DS-KHHGĐ, trong các năm qua, tỷ lệ những người trong độ tuổi lao động cả nước tăng thêm 16%, trẻ em dưới 15 tuổi đã giảm hơn một nửa, số người già từ 65 tuổi trở lên đã tăng gấp rưỡi. Tỷ lệ số người trong nhóm từ 30 - 54 tuổi tăng cao đã tạo lợi thế lớn về nguồn cung lao động.
Thực tế, theo các chuyên gia dân số học, Việt Nam đã bước vào giai đoạn cơ cấu dân số “vàng” từ năm 2006 và có thể kéo dài 40 - 50 năm sau. Ước tính, với khoảng 60% dân số trong độ tuổi lao động đang thực sự là sức ép rất lớn về việc làm cho xã hội. Ngược lại, chất lượng lao động chưa cao, số lao động được đào tạo còn thấp, trình độ tay nghề chưa cao so với nhiều nước trong khu vực cũng tạo ra sức ép cho giáo dục - đào tạo. Thêm nữa, đối tượng nữ giới trong tuổi sinh sản cũng rất lớn nên mặc dù mức sinh đã giảm, song sức ép về dịch vụ KHHGĐ cũng vì thế mà tăng lên.
Về thể chất, tỷ lệ tảo hôn, sinh đẻ sớm, nạo phá thai, quan hệ trước hôn nhân không an toàn… cũng đang khiến chất lượng dân số có xu hướng giảm sút. Theo Chi cục DS-KHHGĐ TPHCM, qua tầm soát sức khỏe tiền hôn nhân được thực hiện miễn phí trong thời gian qua, cho thấy 20% - 30% đôi vợ chồng bị mắc một số bệnh. Đó là chưa kể môi trường lao động ô nhiễm đang khiến chất lượng lao động giảm sút…
Do đó, theo ông Dương Quốc Trọng, Tổng cục trưởng Tổng cục DS-KHHGĐ, nhiệm vụ bức bách số một hiện nay là giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, nâng cao chất lượng dân số, chất lượng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp CNH-HĐH của đất nước. Đồng thời, cần sớm thông qua dự án Luật Dân số để có chiến lược tổng thể cho vấn đề dân số hiện nay cũng như dự báo trong tương lai.
Theo Tổng cục DS-KHHGĐ, 6 tháng đầu năm 2013, tổng số trẻ sinh ra hơn 581.000 trẻ, trong đó số trẻ là con thứ 3 trở lên chiếm 10,9%... Hiện Tổng cục DS-KHHGĐ đang thực hiện Đề án Can thiệp giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh giai đoạn 2013 - 2020; Đề án Phát triển dân số, lao động, đào tạo, gia đình và chính sách xã hội phục vụ sự phát triển bền vững của đất nước…
. Theo TƯỜNG LÂM (SGGP)