“Tiếp sức” cho các làng nghề tiểu thủ công nghiệp
Làng nghề (LN) tiểu thủ công nghiệp (TTCN) là một bộ phận quan trọng trong cơ cấu kinh tế ở khu vực nông thôn, góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho nông dân. Tuy nhiên, hiện hoạt động sản xuất, kinh doanh của các LN TTCN trong tỉnh vẫn còn nhiều khó khăn, cần được tháo gỡ, “tiếp sức” để phát triển bền vững hơn.
Thực trạng các làng nghề TTCN
Theo Sở Công Thương, trên địa bàn tỉnh hiện có 51 LN TTCN; trong đó có 14 LN chế biến nông sản, thực phẩm; 3 LN chế biến hải sản; 7 LN sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ, 27 LN sản xuất công cụ, dụng cụ và hàng tiêu dùng khác. Hầu hết các LN được phân bố trên địa bàn 10 huyện, thị xã, gồm: An Nhơn có 21 LN (chiếm 41,1%), Phù Mỹ: 9 LN (chiếm 17,6%), Phù Cát: 9 LN (17,6%), Hoài Nhơn: 4 LN (7,8%), Tuy Phước: 3 LN (5,9%); các huyện Vân Canh, Vĩnh Thạnh, An Lão, Hoài Ân, Tây Sơn: mỗi huyện có 1 LN.
Đoàn giám sát của Ban Kinh tế - Ngân sách, HĐND tỉnh, khảo sát làng nghề tiện gỗ mỹ nghệ Nhơn Hậu (TX An Nhơn).
Các LN nông thôn hiện thu hút 7.300 hộ gia đình trực tiếp tham gia sản xuất, giải quyết việc làm cho trên 16.000 lao động. Sản phẩm LN ở tỉnh ta khá đa dạng, với các sản phẩm chủ yếu gồm: bún, bánh, gốm mỹ nghệ, dệt thổ cẩm, đan lát, mộc dân dụng, chiếu cói, hải sản khô… Sản phẩm LN chủ yếu phục vụ nhu cầu sử dụng trong tỉnh và các tỉnh lân cận (chiếm 90%); khoảng 10% còn lại được xuất khẩu ra nước ngoài. Hàng năm, các LN tạo ra giá trị sản xuất công nghiệp 450 - 500 tỉ đồng, chiếm khoảng 5% giá trị sản xuất công nghiệp toàn tỉnh; tốc độ tăng trưởng bình quân từ 5-7%/năm; thu nhập của lao động LN bình quân từ 14,4 - 21,6 triệu đồng/người/năm.
Theo ông Man Ngọc Lý, Giám đốc Sở Công Thương, trong 3 năm trở lại đây, tỉnh đã hỗ trợ 2,4 tỉ đồng để xây dựng đường bê tông xi măng và một số công trình nước sạch tại các LN. Trung tâm Khuyến công tỉnh cũng đã tổ chức một số chương trình khuyến công cho các LN như: Hỗ trợ máy móc thiết bị sấy nguyên liệu gỗ để sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ tại LN gỗ mỹ nghệ Nhơn Hậu; hỗ trợ xây dựng, đăng ký nhãn hiệu nón lá Thuận Hạnh; hỗ trợ đào tạo cho 300 lao động nghề gỗ mỹ nghệ cho 5 cơ sở LN… Nhờ vậy, nhiều LN trên địa bàn tỉnh đã vượt qua khó khăn, ổn định sản xuất như: Tiện gỗ mỹ nghệ Nhơn Hậu, rượu Bàu Đá Nhơn Lộc, bún tươi Ngãi Chánh - Nhơn Hậu, nước mắm Tam Quan, chiếu cói Hoài Châu Bắc…
Ông Nguyễn Văn Đẹp, Phó Chủ tịch UBND huyện Hoài Nhơn, cho biết: “Hiện nay, trên địa bàn huyện có 4 LN được UBND tỉnh công nhận gồm LN chiếu cói Hoài Châu Bắc, thảm xơ dừa Tam Quan Nam, chiếu cói Tam Quan Bắc, sản xuất bún, bánh Tăng Long - xã Tam Quan Nam. Các LN trên địa bàn huyện đã góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động trong khu vực nông thôn theo hướng giảm nhanh tỉ trọng giá trị sản xuất nông nghiệp, tăng giá trị sản xuất công nghiệp và dịch vụ, tận dụng được lao động nông nhàn”.
Cần được “tiếp sức”
Từ ngày 4 - 15.10, đoàn giám sát của Ban Kinh tế - Ngân sách, HĐND tỉnh, do ông Võ Thăng Long, Trưởng Ban Kinh tế - Ngân sách dẫn đầu, đã có buổi làm việc với lãnh đạo Sở Công Thương và một số địa phương trong tỉnh về tình hình thực hiện Nghị quyết số 20/2013/NQ-HĐND ngày 11.12.2013 của HĐND tỉnh về thực hiện một số chính sách khuyến khích phát triển LN TTCN giai đoạn 2013 - 2015.
Qua giám sát tại Sở Công Thương và thực tế tại các LN TTCN ở TX An Nhơn và các huyện Phù Cát, Phù Mỹ, Hoài Nhơn, các thành viên trong đoàn đánh giá, nhờ các chính sách khuyến khích phát triển LN như hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng, xúc tiến xây dựng thương hiệu, các chương trình khuyến công; các LN đã có sự chuyển biến tích cực, góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho lao động nông thôn.
Bên cạnh những kết quả đạt được, các LN trên địa bàn tỉnh ta vẫn còn bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập. Đáng chú ý là việc tổ chức sản xuất ở một số LN còn phân tán, quy mô nhỏ, khép kín trong gia đình; trình độ tay nghề của lao động LN còn yếu. Các cơ sở sản xuất ở LN có vốn đầu tư nhỏ, công nghệ, kỹ thuật còn thấp; trình độ quản lý, chuyên môn kỹ thuật của các chủ hộ, chủ cơ sở LN nông thôn còn thấp; việc phân công, hợp tác, liên kết sản xuất, kinh doanh chưa mạnh. Hệ thống cơ sở hạ tầng ở các LN nông thôn tuy đã được quan tâm đầu tư nhưng chưa hoàn thiện; các chính sách khuyến khích phát triển ngành nghề, LN nông thôn chưa được các địa phương thực thi đồng bộ, cũng làm cho LN chậm phát triển.
Ông Võ Thăng Long cho rằng, để hỗ trợ các LN TTCN phát triển, Sở Công Thương và chính quyền các địa phương cần tích cực triển khai các chương trình khuyến công, xúc tiến thương mại; tạo điều kiện để các cơ sở LN đầu tư máy móc, thiết bị, ứng dụng công nghệ tiên tiến để nâng cao năng lực sản xuất, chất lượng sản phẩm. Đồng thời, hỗ trợ các cơ sở LN về thông tin thị trường, đăng ký, bảo hộ và phát triển thương hiệu, áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn. Bên cạnh đó, tập trung đầu tư hệ thống kết cấu hạ tầng và cơ sở vật chất - kỹ thuật nhằm phát triển các LN theo hướng ưu tiên phát triển các LN có lợi thế so sánh, các LN được quy hoạch gắn với du lịch.
Trên địa bàn tỉnh có 5 LN được quy hoạch và đầu tư phát triển để khai thác du lịch LN, gồm: LN rượu Bàu Đá Nhơn Lộc, LN tiện gỗ mỹ nghệ Nhơn Hậu, LN rèn Tây Phương Danh, phường Đập Đá (TX An Nhơn); LN nón lá Thuận Hạnh (xã Bình Thuận, huyện Tây Sơn) và LN nón ngựa Phú Gia (huyện Phù Cát).
Đối với những LN truyền thống gây ô nhiễm môi trường, cần có biện pháp hỗ trợ xây dựng các công trình xử lý ô nhiễm; hình thành các cụm công nghiệp tập trung để bố trí di dời các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm. Với các LN được quy hoạch gắn với du lịch, chính quyền địa phương cần quy hoạch chi tiết trên cơ sở lập phương án đầu tư tập trung, nhằm góp phần bảo tồn và phát triển LN bền vững.
Đoàn giám sát cũng đề nghị Sở Công Thương có giải pháp tìm hiểu, cập nhật thông tin thị trường, tạo điều kiện cho các LN định hướng, thay đổi hợp lý trong sản xuất, kinh doanh, tăng sức cạnh tranh sản phẩm; hỗ trợ và tạo điều kiện cho các LN tham gia các hội chợ, triển lãm, hội thảo để quảng bá sản phẩm. Đồng thời, giúp đỡ các LN hình thành kênh tiêu thụ dưới hình thức đặt hàng, thu mua, bao tiêu sản phẩm; xây dựng mạng lưới các đại lý, các nhà phân phối tiêu thụ sản phẩm LN trên địa bàn tỉnh.
NGUYỄN HÂN