Xây dựng cánh đồng lớn trong sản xuất nông nghiệp: Vì sao ít doanh nghiệp tham gia?
Năm 2016, Sở NN&PTNT đã tổ chức họp, đi đến thống nhất với các doanh nghiệp (DN) và các địa phương lập kế hoạch xây dựng 3 dự án cánh đồng lớn (DA CĐL). Vậy nhưng, đến nay mới chỉ có 1 DA hoàn thiện trình UBND tỉnh xem xét. Vì sao như vậy?
Hỗ trợ tổ chức sản xuất theo chuỗi
Tỉnh ta xác định xây dựng CĐL có sự tham gia của 4 nhà (Nhà nước, nhà khoa học, nhà nông và nhà doanh nghiệp), nhằm tạo vùng sản xuất sản phẩm hàng hóa tập trung, tăng giá trị sản xuất theo hướng bền vững là một trong những giải pháp quan trọng nhằm tái cơ cấu ngành nông nghiệp.
Để tạo điều kiện cho các bên tham gia thực hiện có hiệu quả CĐL, ngày 6.8.2015, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 20/2015/QĐ-UBND quy định mức hỗ trợ khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản, xây dựng CĐL trên địa bàn tỉnh.
Sau thành công trong liên kết thực hiện cánh đồng mẫu lớn sản xuất lúa trên địa bàn tỉnh, Tổng Công ty Giống cây trồng Thái Bình tiếp tục xây dựng dự án cánh đồng lớn sản xuất lúa giống.
- Trong ảnh: Tham quan cánh đồng mẫu lớn do Công ty Giống cây trồng Thái Bình tham gia thực hiện tại xã Phước Thắng (Tuy Phước).
Theo quyết định này, DN tham gia CĐL được Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí thực hiện quy hoạch, cải tạo đồng ruộng, hoàn thiện hệ thống giao thông, thủy lợi nội đồng, hệ thống điện phục vụ sản xuất nông nghiệp trong DA CĐL. DN cũng được hỗ trợ kinh phí để tổ chức đào tạo và hướng dẫn kỹ thuật cho nông dân sản xuất và tiêu thụ nông sản theo hợp đồng (hỗ trợ DN 50% chi phí thực tế nhưng không quá 50% mức chi đào tạo và hướng dẫn kỹ thuật).
Bên cạnh đó, tổ chức đại diện của nông dân được hỗ trợ chi phí về thuốc bảo vệ thực vật, công lao động, thuê máy để thực hiện dịch vụ bảo vệ thực vật chung cho các thành viên (năm thứ nhất hỗ trợ 600 ngàn đồng/ha/vụ tương đương 30% chi phí thực tế; năm thứ hai hỗ trợ 400 ngàn đồng/ha/vụ); hỗ trợ 50% chi phí tập huấn một lần cho cán bộ HTX, Liên hiệp HTX về quản lý, hợp đồng kinh tế, kỹ thuật sản xuất.
Nông dân tham gia CĐL được hỗ trợ một lần chi phí mua giống cây trồng có phẩm cấp chất lượng từ giống xác nhận trở lên để gieo trồng vụ đầu tiên trong DA CĐL (định mức hỗ trợ giống: Lúa thuần 120 kg/ha; lúa lai 45 kg/ha; bắp 20 kg/ha; đậu phụng 200kg/ha). Ngoài ra, nông dân còn được hỗ trợ 100% kinh phí lưu kho tại DN trong trường hợp Chính phủ thực hiện chủ trương tạm trữ nông sản, thời hạn hỗ trợ tối đa là 3 tháng...
Vì sao ít DN tham gia?
Trên cơ sở chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản, xây dựng CĐL trên địa bàn tỉnh, năm 2015 và 2016 Sở NN&PTNT đã kêu gọi các DN tham gia xây dựng CĐL, nhất là các DN đã liên kết xây dựng thành công nhiều cánh đồng mẫu lớn tại tỉnh ta thời gian qua. Tuy nhiên, chỉ có 3 DN (Tổng Công ty Giống cây trồng Thái Bình, Công ty Giống cây trồng Ninh Bình và Công ty TNHH Tất Thắng) đăng ký tham gia xây dựng CĐL. Đầu năm 2016, Sở NN&PTNT đã tổ chức họp, đi đến thống nhất với các DN và các địa phương lập kế hoạch xây dựng 3 DA CĐL. Trong đó, có 2 DA CĐL sản xuất lúa ở xã Phước Hưng (huyện Tuy Phước) và xã Hoài Mỹ (huyện Hoài Nhơn) do Công ty Giống cây trồng Thái Bình và Công ty Giống cây trồng Ninh Bình thống nhất thực hiện; 1 DA sản xuất đậu phụng tại xã Cát Tài (huyện Phù Cát) do Công ty TNHH Tất Thắng thực hiện.
Tuy nhiên, đến nay mới chỉ có DA CĐL liên kết sản xuất lúa giống, quy mô diện tích 100 ha, của HTXNN Phước Hưng với Tổng Công ty Giống cây trồng Thái Bình đã hoàn thiện trình Sở NN&PTNT thẩm định và UBND tỉnh phê duyệt. Nếu được UBND tỉnh phê duyệt, DA này có thể được thực hiện trong vụ Đông Xuân 2016 - 2017. 2 DA liên kết sản xuất đậu phụng tại Cát Tài và liên kết sản xuất lúa giống tại Hoài Mỹ không hoàn thiện do các DN không muốn thực hiện.
Trao đổi với P.V báo Bình Định về vấn đề trên, ông Phan Trọng Hổ, Giám đốc Sở NN&PTNT, cho biết: Để được thụ hưởng chính sách hỗ trợ của tỉnh, các DN phải xây dựng DA CĐL theo quy định; trong đó, phải xác định được diện tích đầu tư sản xuất, loại sản phẩm cụ thể, hợp đồng với tổ chức đại diện của nông dân sản xuất, tiêu thụ sản phẩm ít nhất từ 5 năm trở lên, đảm bảo liên kết chuỗi bền vững. Qua làm việc với các DN, hầu hết DN đều cho rằng, chính sách hỗ trợ của tỉnh rất hấp dẫn, nhưng họ lại không muốn ký hợp đồng sản xuất và tiêu thụ sản phẩm dài hạn với nông dân bởi điều kiện thời tiết, khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp, sẽ ảnh hưởng đến chuỗi sản xuất, tiêu thụ sản phẩm giữa DN và nông dân. Hơn nữa, diện tích đất sản xuất tại các địa phương manh mún, số nông hộ tham gia CĐL quá nhiều, nên rất khó vận động và thống nhất triển khai DA. Bên cạnh đó, DN còn lo ngại giá và đầu ra sản phẩm trên thị trường biến động, sẽ tác động xấu đến hoạt động sản xuất kinh doanh. Do vậy, nhiều DN xin rút không tham gia xây dựng CĐL mà muốn liên kết sản xuất với nông dân xây dựng cánh đồng mẫu lớn hoặc cánh đồng tiên tiến.
Cũng theo ông Phan Trọng Hổ, mục đích xây dựng CĐL là duy trì và phát triển chuỗi liên kết bền vững. Và để đảm bảo tính bền vững, DN cần phải liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm trong thời gian dài, chứ không thể làm theo cách “ăn xổi, ở thì” như lâu nay. Bộ NN&PTNT cũng có chủ trương và quy định như vậy. Quan điểm của tỉnh ta là DN nào đủ năng lực, đảm bảo các quy định trong thực hiện xây dựng CĐL, tỉnh sẽ tạo mọi điều kiện thuận lợi để DN đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh; thà có ít DN tham gia xây dựng CĐL nhưng hiệu quả, bền vững, còn hơn nhiều DN tham gia nhưng làm ăn không uy tín.
PHẠM TIẾN SỸ
CĐL, cánh đồng mẫu lớn và cánh đồng tiên tiến là những cánh đồng có thể một hoặc nhiều chủ nhưng có cùng quy trình sản xuất, cùng kế hoạch tiêu thụ sản phẩm, ổn định về số lượng và chất lượng theo yêu cầu thị trường dưới một thương hiệu nhất định. Về quy mô, theo quy định của tỉnh, diện tích CĐL sản xuất lúa giống tại các huyện An Lão, Vân Canh, Vĩnh Thạnh ít nhất là 20 ha/cánh đồng, lúa thương phẩm 30 ha, bắp 10 ha, đậu phụng 10 ha, mì 20 ha, mía 20 ha, rau các loại 2 ha. Diện tích CĐL sản xuất lúa giống tại các huyện, thị xã còn lại ít nhất là 30 ha/cánh đồng, lúa thương phẩm 50 ha, bắp 20 ha, đậu phụng 20 ha, mì 30 ha, mía 30 ha, rau các loại 5 ha.
Diện tích cánh đồng mẫu lớn sản xuất lúa, bắp, đậu phụng, mía tại các huyện An Lão, Vĩnh Thạnh, Vân Canh từ 10ha trở lên/cánh đồng; các huyện, thị xã, thành phố còn lại phải có quy mô ít nhất từ 30 ha trở lên/cánh đồng. Có DN tham gia phối hợp xây dựng mô hình, hướng dẫn kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm.
Cánh đồng tiên tiến diện tích từ 5-10 ha tùy thuộc vào các địa phương. DN tham gia hỗ trợ nông dân sản xuất thông qua việc nông dân ứng trước phân bón, thuốc bảo vệ thực vật…