Phục hồi 3 trích đoạn tuồng kinh điển
Chiều 11.11, Nhà hát Tuồng Đào Tấn tổ chức biểu diễn báo cáo phục hồi, truyền vai 3 trích đoạn tuồng kinh điển: “Cáp Tô Văn nằm ghềnh”, “Thủy Định Minh câu cá”, “Phương Cơ qua ải” - vốn được cho là đã vắng bóng trên sân khấu tuồng Bình Định hàng chục năm nay.
Diễn viên Đức Khanh (trái) trong vai Cáp Tô Văn.
Theo NSƯT Nguyễn Gia Thiện, Phó Giám đốc phụ trách Nhà hát Tuồng Đào Tấn, 3 trích đoạn tuồng trên là trích đoạn tuồng kinh điển; tuy nhiên, gần như thất truyền, mai một vì ngay cả những nghệ sĩ lớn tuổi hiện tại của Nhà hát cũng rất ít người biết.
“Khai thác, sưu tầm, phục hồi các trích đoạn tuồng bị thất truyền, mai một là việc làm hết sức khó khăn nhưng cũng rất ý nghĩa. Bạn nghề cả nước xem Bình Ðịnh là cái nôi của tuồng. Nếu chính trên cái nôi này, những tác phẩm, những tinh hoa nghề nghiệp của ông cha để lại không được thế hệ sau giữ gìn, tiếp nối thì thật có lỗi với tổ nghiệp” - NSND Xuân Hợi
Chẳng hạn, trích đoạn “Cáp Tô Văn nằm ghềnh” (trích trong vở tuồng “Tiết Nhơn Quý chinh Đông”), ngay cả người truyền vai là NSND Xuân Hợi cũng chỉ được xem và nghe chứ chưa từng làm vai.
NSND Xuân Hợi kể: “Tôi một lần được xem trích đoạn này năm 1976 (không nhớ do đoàn nào biểu diễn), sau đó được nghe nghệ nhân Thọ “khùng” - một diễn viên tuồng nghiệp dư ở Quy Nhơn đóng kép xéo rất giỏi, đóng vai Cáp Tô Văn - phân tích sâu, kỹ về trích đoạn. Kết hợp lần “thấy” và “nghe” ấy, hồi tưởng lại để dàn dựng, phục hồi trích đoạn”.
Tương tự, hai trích đoạn còn lại - “Thủy Định Minh câu cá” (trích trong vở “An Trào kiếm”) và “Phương Cơ qua ải” (trích trong vở “Tam nữ đồ vương”) lần lượt do 2 NSND Minh Ngọc và Phương Thảo truyền vai, cũng vắng bóng lâu nay vì ít người biết diễn.
Không chỉ phục hồi được vốn cổ quý bị mai một, dựng lại 3 trích đoạn tuồng đậm tính chuyên môn này cũng là cơ hội nâng cao nghề cho các diễn viên trẻ được truyền vai. Thủy Định Minh là mô hình kép câu - kép xéo. Ở trích đoạn này, cách câu cá đã được nghệ thuật hóa vào sân khấu tuồng, với những động tác đẹp, khéo léo, tái hiện cuộc sống đời thường sinh động, tạo hấp dẫn, lôi cuốn, nhiều cảm xúc thẩm mỹ ở người xem.
Hay trích đoạn “Phương Cơ qua ải” sử dụng nhiều làn điệu bài bản và những trình thức biểu diễn nghệ thuật của mô hình đào điên. Các diễn viên trẻ như Đức Khanh (vai Cáp Tô Văn), Mai Ngọc Nhân (vai Thủy Định Minh) và 3 nàng Phương Cơ: Minh Trang, Mai Vân, Thu Thiện đã trải qua những ngày tập vai gian khổ nhưng bổ ích cho nghiệp tuồng vốn cần thử thách ở những dạng vai khó, để bứt phá hoặc tích lũy kinh nghiệm biểu diễn.
Dự buổi biểu diễn báo cáo, Phó Giám đốc Sở VH-TT Trương Đông Hải một mặt ghi nhận nỗ lực vượt khó và trách nhiệm nghề nghiệp cao của Nhà hát Tuồng Đào Tấn trong công tác bảo tồn nghệ thuật tuồng; đồng thời, đề xuất nên ghi hình ở những lần biểu diễn phục hồi sau để lưu giữ và làm tư liệu.
KHẢI THƯ