Quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học Bình Định: Kết hợp hài hòa giữa bảo tồn với khai thác
Từ lâu, Bình Định được đánh giá là một trong những địa phương có tiềm năng lớn về đa dạng sinh học (ĐDSH). Tuy nhiên, tình trạng ô nhiễm môi trường, tác động của biến đổi khí hậu (BĐKH) cùng với vấn nạn khai thác, đánh bắt, mua bán trái phép động vật hoang dã, hủy diệt hệ sinh thái (HST) đã gây nên nguy cơ suy giảm ĐDSH.
Nhiều tiềm năng về ĐDSH
Theo tiến sĩ Lại Minh Hiền, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn ĐDSH Việt Nam, trên địa bàn tỉnh Bình Định có 8 HST cơ bản, như: HST rừng tự nhiên, rừng thứ sinh; rừng tre nứa, trảng cỏ, cây bụi; HST nông nghiệp; HST thủy vực nước ngọt; HST đầm phá; HST rạn san hô… Trong đó, hầu hết các HST đều có tính ĐDSH cao, chưa bị tác động nhiều bởi các hoạt động phát triển kinh tế và sự can thiệp trực tiếp của con người. HST nông nghiệp mặc dù không bằng HST tự nhiên, song HST nông nghiệp ở Bình Định có vai trò hết sức quan trọng đối với đời sống.
Rừng ngập mặn đầm Thị Nại từng bước được phục hồi.
Bình Định có hệ thống đầm phá đặc trưng của khu vực duyên hải Nam Trung bộ, bao gồm 3 đầm lớn: Thị Nại, Trà Ổ, Đề Gi. Nguồn lợi thủy sản trong đầm khá phong phú, nhiều loài có giá trị kinh tế cao như cua xanh, tôm đất, cá dìa, cá mú, hàu, sìa… Đặc biệt ở HST đầm có loài chình mun có tên trong Sách Đỏ Việt Nam.
Theo ông Trần Đình Chương, Phó giám đốc Sở TN-MT, qua khảo sát, các nhà khoa học đã ghi nhận trên địa bàn tỉnh, các loài thực vật bậc cao có mạch phân bố trong 8 HST khác nhau với 2.269 loài thuộc 989 chi, 219 họ và 6 ngành. Trong đó, đã xác định được 222 loài thực vật bậc cao quý hiếm và 215 loài chim, 92 loài thú có nguồn gen quý hiếm có tên trong danh lục đỏ của Liên minh Quốc tế bảo tồn thiên nhiên và tài nguyên thiên nhiên và Sách Đỏ Việt Nam.
Quy hoạch để bảo tồn và phát triển
Tiềm năng ĐDSH trên địa bàn tỉnh là vậy, song thời gian qua tình trạng ô nhiễm môi trường, tác động của BĐKH, cùng với vấn nạn khai thác, đánh bắt, mua bán trái phép động vật hoang dã, hủy diệt HST… đã gây nên nguy cơ suy giảm ĐDSH.
Theo tiến sĩ Lại Minh Hiền, trước năm 1975 khu vực đầm Thị Nại có hơn 1.000 ha rừng ngập mặn và 200 ha thảm cỏ biển. Sự tàn phá của thiên nhiên và con người đã làm cho diện tích rừng ngập mặn ở đây có lúc chỉ còn trên 95 ha. So với cách đây 10 năm, năng suất khai thác tự nhiên của đầm cũng giảm sút nghiêm trọng, nhuyễn thể giảm 67%; tôm giảm trên 65%; cá giảm 47%; ghẹ - cua giảm 25%… Bình Định có 159 loài thực vật bị đe dọa ở mức quốc gia; quần thể các loài thực vật trên địa bàn đang bị suy giảm, nhiều loài đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng.
Nhằm khắc phục tình trạng nói trên, UBND tỉnh đã giao Sở TN-MT phối hợp với Trung tâm bảo tồn ĐDSH Việt Nam tiến hành nghiên cứu, xây dựng “Quy hoạch bảo tồn ĐDSH tỉnh Bình Định giai đoạn 2015-2025 định hướng đến 2030”. Thời gian qua, nhóm nghiên cứu đã cơ bản hoàn thành báo cáo quy hoạch, với quan điểm kết hợp hài hòa giữa bảo tồn với khai thác, sử dụng hợp lý tài nguyên sinh vật, chú trọng duy trì và phát triển các dịch vụ HST, môi trường, cảnh quan ĐDSH; giảm nhẹ mức độ suy thoái, cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên, giảm thiểu và thích ứng với BĐKH.
Mục tiêu bảo tồn ĐDSH đến năm 2025 là nâng diện tích độ che phủ rừng đạt 60%; khoảng 90% các khu bảo tồn được điều tra, đánh giá mức độ ĐDSH để làm cơ sở xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu ĐDSH tỉnh; bảo vệ và phát triển bền vững diện tích rừng ngập mặn tự nhiên; bảo vệ HST các rạn san hô, thảm cỏ biển; bảo vệ HST đầm Thị Nại, Trà Ổ, Đề Gi; nâng cấp khu Dự trữ thiên nhiên An Toàn lên cấp Quốc gia.
Về tầm nhìn đến năm 2030, các nhà khoa học xác định: Phát triển rừng bền vững, nâng độ che phủ của rừng đạt trên 57 - 60%; giảm thiểu tối đa các hoạt động khai thác trái phép tài nguyên thiên nhiên và các đe dọa khác đến ĐDSH; tiếp tục bảo vệ các HST tự nhiên có tầm quan trọng, đặc thù của tỉnh; các HST đầm ven biển, rạn san hô, thảm cỏ biển.
Nhóm nghiên cứu cũng kiến nghị Trung ương, UBND tỉnh và các bộ, ngành xem xét, công nhận khu dự trữ thiên nhiên An Toàn thành khu bảo tồn cấp quốc gia; khu bảo tồn biển mới Nam Quy Nhơn đến năm 2030 và xây dựng hệ thống hành lang ĐDSH nối với khu bảo tồn An Toàn với khu bảo tồn Kon Chư Răng (Gia Lai) và khu bảo tồn Tây Ba Tơ (Quảng Ngãi) đến năm 2030…
VIẾT HIỀN