Võ Bình Định nhìn từ tâm thức dân gian
Tác giả Trần Thị Huyền Trang hiện đang sống và làm việc tại Bình Ðịnh. Tên tuổi chị đã từng được bạn đọc cả nước biết đến với những tập thơ, truyện giàu chất trữ tình, những tập nghiên cứu biên khảo lịch sử có giá trị khoa học. Mới đây, Nhà xuất bản Ðại học Quốc gia Hà Nội đã cho ra mắt tập sách Võ Bình Ðịnh nhìn từ tâm thức dân gian, một công trình khoa học mới mẻ, có giá trị về mặt tinh thần và thực tiễn.
Trong lời mở đầu sách, chị viết: “Nỗi niềm trăn trở đau đáu của người đất võ… đã dẫn dắt tôi về với những làng xóm hiền hòa để đọc lại trong từng vầng trán, từng ánh mắt, từng dáng đi của người Bình Định chất võ lắng sâu; lắng nghe, góp nhặt từng câu chuyện lấm lem bùn đất, từng giai thoại về các cô gái áo đỏ giỏi cưỡi ngựa đi quyền, về những đấng mày râu đầu đội trời chân đạp đất lấy võ làm túi càn khôn gây dựng cơ đồ. Sau bao kiếm tìm và chắt lọc, những trang sách dẫu còn thô vụng này sẽ là đường dẫn để bạn đọc tiếp cận các làng võ nổi tiếng, các dòng võ lâu đời, các võ sư lừng danh, một số môn phái có xuất phát điểm là võ Bình Định, là người Bình Định”.
Sách dày 375 trang, tất cả 7 chương đều tập trung tìm hiểu, nghiên cứu Võ Bình Định dưới góc nhìn từ tâm thức dân gian. Nếu như ở chương I, tác giả giới thiệu về những khái niệm liên quan đến võ, võ Tây Sơn, võ Bình Định, văn hóa võ, văn hóa dân gian, tâm thức dân gian, bản sắc và kiến tạo bản sắc, thì đến chương II, chị đi sâu tìm hiểu quá trình hình thành và phát triển của võ Bình Định trên các phương diện địa lí tự nhiên, dân cư, lịch sử; địa chính trị, địa kinh tế, địa văn hóa qua các thời kỳ quy tụ và tích hợp (1471 - 1558), thời kỳ phát triển (1558 - 1771), thời kỳ cực thịnh (1771 - 1802), thời kỳ hậu Tây Sơn (1802 - 1858), thời kỳ phục hưng (1858- -1930), thời kỳ chuyên môn hóa võ thuật (1930 - 1975) và thời kỳ độc lập giao lưu hội nhập (từ 1975 đến nay). Sang chương III, tác giả nghiên cứu, tìm hiểu các yếu tố làm nên diện mạo võ Bình Định gồm các môn võ, võ khí tiêu biểu như võ tay không (quyền thuật), võ có vũ khí, trống, kỳ, y võ; các đặc điểm võ Bình Định như đặc điểm của quyền pháp (túc bất li địa), đặc điểm của cách thức trao truyền (những bài thiệu võ), đặc điểm tổ chức (dòng võ, lò võ, làng võ) và đặc điểm về chủ thể (sự đa dạng về phong cách).
Ở chương IV, chị đi sâu tìm hiểu một số dòng võ và làng võ Bình Định như dòng võ họ Đinh, họ Trương, họ Diệp, họ Lâm ở An Thái, họ Trương ở Phù Mỹ, họ Nguyễn ở An Vinh, họ Hồ ở Thuận Truyền, họ Lý ở An Nhơn, họ Hà ở An Hòa; một số làng võ nổi tiếng ở Bình Định như làng võ An Thái, làng võ An Vinh, làng võ Thuận Truyền; các xu thế biến đổi của võ Bình Định qua tương quan giữa dòng võ và làng võ.
Tiếp theo, chương V, chị đi sâu tìm hiểu nghiên cứu những phong tục trong làng võ như võ đạo, mối quan hệ thầy trò, quan hệ hôn nhân làng võ, các lễ giỗ tổ võ, tục tỉ võ và đấu võ đài. Tiếp theo hai chương VI, VII, tác giả đề cập đến võ Bình Định với nghệ thuật và lễ hội dân gian qua các bộ môn nghệ thuật như trống võ và nhạc võ, võ và hát bội Bình Định; võ trong các lễ hội tiêu biểu, trong đời sống dân gian ở Bình Định; võ Bình Định trong sự kiến tạo bản sắc văn hóa nhìn từ truyền thống thượng võ, sự đóng góp quan trọng của nữ giới, các biểu tượng võ Bình Định, các phương thức tồn tại, võ trong mối quan hệ với chính trị, những biến đổi và chuyển dịch, sự nhận diện xác lập và củng cố, bảo tồn và phát huy bản sắc.
Tất cả các chương sách đều được tác giả viết công phu, kỹ lưỡng, khoa học, nhất là những chương nghiên cứu sâu võ Bình Định trong mối quan hệ với văn hóa, để từ đó tác giả có một cái nhìn toàn diện, đa chiều và đánh giá đúng bản chất, bản sắc của võ Bình Định từ trước đến nay. Nhìn nhận ở góc độ này, chị viết: “Sự phối chuyển giữa võ và văn trong từng vi mạch đời sống đã kết tinh những thành tựu đến tầm mà ta gọi chung là văn hóa, và đỉnh cao của nó là tinh thần thượng võ, một giá trị văn hóa vùng đặc sắc”. Theo chị, văn hóa võ Bình Định còn “ẩn chứa ý chí, lương tri và tâm hồn của mỗi con người, linh hồn của vùng đất và linh hồn của dân tộc. Trên mọi nẻo đường Đông - Tây, dù trong phạm vi một vùng nhỏ bé hay bước vào một thế giới rộng lớn, võ không chỉ để chống trả mà còn để cứu giúp, không chỉ để chiến thắng mà còn để nhận diện và còn để kết giao bè bạn”, đó là thông điệp mà chị đã đọc được qua võ Bình Định.
Được biết, cuốn sách này chính là bản luận án tiến sĩ, một công trình được Trần Thị Huyền Trang nghiên cứu công phu nhiều năm liền và vừa bảo vệ thành công. Theo đánh giá của nhiều nhà khoa học, đây là công trình đầu tiên nghiên cứu về võ Bình Định từ góc nhìn văn hóa.
ÐÀO TẤN TRỰC
Nhà văn Trần Thị Huyền Trang
Sinh năm 1964 tại huyện Phù Cát, tỉnh Bình Ðịnh
Tốt nghiệp Ðại học Tổng hợp Huế
Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam
Tác phẩm
Thơ: Những đêm da trời xanh, Muối ngày qua, Trong tĩnh lặng.
Truyện ngắn: Một lứa bên trời.
Khảo cứu: Nhạn thần cô, Huyền tích Kinh xưa - Văn hóa dân gian vùng thành Hoàng Ðế (viết chung với Nguyễn Thanh Mừng, NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội xuất bản 2004, tái bản 2005).
Giải thưởng:
Giải A giải thưởng Xuân Diệu - Ðào Tấn lần thứ I. Hai giải A giải thưởng Xuân Diệu - Ðào Tấn lần thứ II. Giải Nhì cuộc thi truyện ngắn tuần báo Văn nghệ 2000. Giải A của Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam 2000.
Cho mình hỏi cuốn sách này đã xuất bản chưa? Và giá tiền là bao nhiêu?
Kính thưa cô! Con là người Bến Tre, nhưng có gốc tổ người Bình Định. Con học võ cổ truyền Bình Định từ nhỏ do ông nội truyền dạy. Con rất muốn có được quyển sách này để làm tư liệu võ học để nghiên cứu và lưu giữ di sản võ học này.