Lễ cúng bến nước của đồng bào Hrê ở Hoài Ân: Giàu chất nhân văn, thân thiện với môi trường
Lễ cúng bến nước của người Hrê (còn gọi là Tết giọt nước, Tết bến nước) thường diễn ra vào dịp đầu xuân. Lễ nhằm tạ ơn trời đất, các thần linh đã phù hộ dân làng sau một năm vất vả với cuộc mưu sinh; cầu mong cho mọi người luôn sức khỏe, dân làng được bình an và luôn mong cho nguồn nước dồi dào để dân làng ăn uống, sinh hoạt, mọi người không ốm đau, bệnh tật, mùa màng tươi tốt, súc vật lớn nhanh, bản làng trù phú.
Phục dựng lễ cúng bến nước của đồng bào Hrê, một hoạt động trong khuôn khổ Ngày hội VH-TT các dân tộc miền núi Bình Định năm 2015. Ảnh: VÕ CHÍ HÀ
Lễ cúng bến nước diễn ra rất long trọng và linh thiêng, gồm có hai phần: cúng tại bến nước và cúng rượu cần tại nhà già làng. Theo cụ Đinh Văn Móp, người dân tộc Hrê ở thôn 1, xã Ân Sơn, khi thực hiện lễ cúng, người làng có mặt tại buổi cúng đeo sợi chỉ vào cổ tay và cùng đưa tay về phía trước nơi có khói hương nghi ngút cầu mong thần nước, thần sông, thần núi về chứng giám và nhận cúng dâng lễ vật. Cúng xong thầy cúng cùng một số người đưa sợi dây, mang theo trầu cau làm lễ vật xuống nước tạ ơn thần nước và xin các thần tiếp tục phù hộ những điều tốt lành đến cho dân làng.
Giây phút chờ đợi linh thiêng nhất của lễ cúng là lúc thầy cúng rải gạo, đổ rượu quanh bến nước và hỏi thần linh đã chấp nhận lễ vật và tấm lòng của dân làng chưa bằng cách cầm hai thanh cây đã vát sẵn thảy lên mâm xin keo, nếu hai thanh cây mà một úp, một ngửa tức là thần linh đã nhận lễ. Xin được keo, dân làng vui sướng tiếp tục mời rượu các thần linh bằng cách đổ rượu xung quanh bến nước, đưa tay về phía trước cầu mong những điều tốt lành đến trong năm tới.
Cúng xong, dân làng được phép lấy nước về nhà, những ống nước này người Hrê vô cùng trân quý, nước này chỉ dùng để đổ vào rượu cần cúng Yàng, đãi khách...
Lễ cúng tại nhà già làng thì chủ yếu là cúng rượu. Lúc này những ống nước được dân làng lấy tại bến nước đã đưa về nhà già làng, già làng chọn ống đổ vào ghè rượu cúng và mời thấy cúng cúng rượu. Bài cúng cũng mang những lời cảm ơn, cầu mong mọi điều tốt đẹp sẽ đến. Kết thúc cúng rượu, là vui hội của dân làng.
Cụ Đinh Văn Móp cho biết: “Từ xa xưa, đồng bào Hrê đã biết coi trọng nguồn nước! Người xưa tin rằng nguồn nước là nơi bắt đầu sự sống và có nước ngự trị, chẳng những là nơi giữ hồn người, mà nước còn là nguồn nuôi sống mùa màng, súc vật của bản làng. Cho nên cùng với việc bảo vệ nguồn nước, lễ cúng thần nước tại các bến nước là việc phải làm hàng năm, nhằm tri ân thần linh đã giúp người dân có cuộc sống no đủ! Lễ cúng bến nước phổ biến ở tất cả các bản làng Hrê.
Từ quan niệm cổ xưa này có thể thấy ngay rằng, từ xa xưa, người Hrê đã ghi nhớ giá trị và truyền nhau việc xem trọng nguồn nước và mở rộng ra là thân thiện với môi trường. Vì lẽ bảo vệ nguồn nước tức là bảo vệ rừng, đất đai, là bảo vệ hệ sinh thái.
Anh Đinh Văn Thanh- Chủ tịch UBND xã Ân Sơn - cho biết: “Lễ cúng bến nước là nghi lễ truyền thống mang đậm nét văn hóa đặc trưng của đồng bào Hrê. Từ quan niệm đến việc hành lễ, tất cả các quy định, nghi thức đều đậm đà tinh thần nhân văn; xem trọng môi trường sinh thái, ý thức được sự liên quan mật thiết giữa đời sống con người với tự nhiên.
VÕ CHÍ HÀ