Những bước chân không mỏi
Gần 5 năm qua, Hội Nghĩa tình đồng đội (NTÐÐ) của các cựu chiến binh (CCB) Sư đoàn 3 Sao Vàng tại Bình Ðịnh đã lặng thầm in dấu chân khắp nơi để đưa những đồng đội đã hy sinh “về” với gia đình. Ðó là hành trình lắm gian truân nhưng đầy ý nghĩa với những người lính ở bên kia sườn dốc cuộc đời.
Hội “Nghĩa tình đồng đội” tham gia đưa hài cốt 3 liệt sĩ từ Tây Sơn về an táng tại Phù Mỹ vào ngày 10.6.2012. Một trong số đó là liệt sĩ Nguyễn Văn Năng. Ảnh: THANH TRỌN
Nhân Lễ kỷ niệm 40 năm giải phóng huyện Hoài Ân (19.4.1972 - 19.4.2012), các CCB Sư đoàn 3 tụ họp về đất trung du. Trong một đêm thức trọn cùng nhau, những người lính năm xưa cùng “điểm danh”, và ngậm ngùi khi biết nhiều đồng đội vẫn còn nằm lại đâu đó nơi chiến trường xưa. Lạnh lẽo, quạnh hiu. Hội NTĐĐ được ra đời từ đó, với mục tiêu tìm kiếm và đưa các anh về quê nhà bên người thân.
Vẹn nghĩa trọn tình
Cuối năm 2012, từ thông tin của một CCB ở huyện Hoài Nhơn, Hội NTĐĐ bắt đầu tìm kiếm hài cốt của liệt sĩ Nguyễn Kim (sinh năm 1949, ở xã Mỹ Thọ, huyện Phù Mỹ). Thông tin đơn giản chỉ là liệt sĩ Kim hy sinh năm 1974 trong một lần vượt sông Côn ở huyện Tây Sơn. Gần 6 tháng trời ròng rã, các thành viên của Hội chia thành nhiều tốp thay nhau “rà” khắp các khu dân cư ven sông, tìm gặp từng người lái đò trên sông khi xưa. Đi rồi về, về lại đi, hành trình ấy cuối cùng đã được đền đáp, khi nhân chứng lộ diện. Đó là ông Phan Văn Tải, ở xã Bình Tường.
“ Khó có thể diễn đạt được niềm vui vô bờ bến của người thân khi được đón hài cốt liệt sĩ về quê nhà. Bao mong mỏi, đợi chờ, xót đau bỗng chốc hóa hư không, cũng nhờ những nỗ lực không mệt mỏi của đồng đội các anh ”
Trong thời kỳ chống Mỹ, ông Tải lái đò qua sông Côn ở thôn Phú Lạc, xã Bình Thành. Tháng 11.1974, sông Côn đang mùa lũ, ông đưa 3 chiến sĩ qua sông, nước trôi mất 2 người. Ông vớt được một người, chôn cất ngay ven sông. Khi các thành viên Hội NTĐĐ tìm đến, ông đưa ra bờ sông và chỉ chính xác vị trí chôn cất. Triền cát nghiêng nghiêng, lúc chôn vội vàng sợ địch phát hiện, chân lại cao hơn đầu. “Có hề gì đâu, miễn là đã tìm được, anh ấy không còn phải nằm ở bờ sông lạnh lẽo”, ông Nguyễn Thanh Hùng - em trai của liệt sĩ Nguyễn Kim, chia sẻ.
Khó có thể diễn đạt được niềm vui vô bờ bến của người thân khi được đón hài cốt liệt sĩ về quê nhà. Bao mong mỏi, đợi chờ, xót đau bỗng chốc hóa hư không, cũng nhờ những nỗ lực không mệt mỏi của đồng đội các anh
Chỉ qua nửa năm đầu hoạt động, Hội NTÐÐ đã phát hiện được 1.465 mộ liệt sĩ chưa quy tập; trong đó đã đưa vào nghĩa trang 55 hài cốt, 35 hài cốt được đưa về gia đình. Từ đó đến nay, Hội không thống kê nữa. Ðơn giản, họ thầm lặng tiếp tục hành trình vì “thấy cần phải làm”, chứ không phải để báo cáo thành tích, để được khen thưởng này nọ...
Tối ngày 7.3.1975, thượng úy Nguyễn Văn Năng (Tiểu đoàn phó Tiểu đoàn 1 - Trung đoàn 2 - Sư đoàn 3) cùng nhiều chiến sĩ vượt qua đường 19, chuẩn bị sẵn sàng cho Tiểu đoàn 1 cơ động chốt chặn tiêu diệt Trung đoàn 42 (Sư đoàn 22) của địch. Bất ngờ bị địch phát hiện, thượng úy Năng và 2 chiến sĩ hy sinh. Địch đem xác 3 người đốt và chôn chung ở ven đường thuộc thôn Tả Giang 1, xã Tây Giang, huyện Tây Sơn. Mãi đến năm 2012, Hội NTĐĐ mới tìm thấy ngôi mộ tập thể này và phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức truy điệu, an táng 3 hài cốt liệt sĩ tại Nghĩa trang liệt sĩ xã Mỹ Thắng (Phù Mỹ).
2 ngày sau khi nghe tin ông Năng hy sinh, bà Lê Thị Tầm sinh nở và một mình nuôi con từ đó đến giờ. Nay, bà Tầm đã 61 tuổi. “Chút an ủi cuối đời là mỗi lần nhớ ổng, tui có thể ra thăm ở nghĩa trang gần nhà”, bà tâm sự.
Hành trình thầm lặng
Khi mới thành lập, Hội NTĐĐ chỉ có 18 thành viên. Tuổi cao sức yếu, có người thương tật đến 71% nhưng vẫn nhiệt tình với công việc đi tìm đồng đội, không ngại ngày nắng đêm mưa, lên núi xuống đèo. Hội còn mời tiến sĩ Vũ Văn Bằng (Hà Nội) với máy dò tìm hài cốt để hỗ trợ hiệu quả trong quá trình tìm kiếm.
Nay, Hội đã có hơn 80 thành viên rải khắp tỉnh để tiện nắm địa bàn, hạn chế di chuyển khi sức khỏe không còn như xưa.
Những ngày đầu thành lập Hội, Hội phó, CCB Hồ Thanh Nhàn (hiện ở thị trấn Phù Mỹ, huyện Phù Mỹ), xông xáo trên từng cây số. Được giao phụ trách địa bàn Phù Mỹ, ông ra Bắc xin được danh sách liệt sĩ Sư đoàn 3 quê ở Phù Mỹ để rà soát, qua đó tìm thêm nhiều người còn “lưu lạc” trên chiến trường xưa.
Hạnh phúc vì làm được việc nghĩa, ấm lòng khi xoa dịu được nỗi đau mất mát của gia đình đồng đội, nhưng cũng không ít lần các thành viên Hội NTĐĐ phải chạnh lòng. Năm 2013, khi ra xã Phổ Cường (huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi) tìm hài cốt đồng đội, các cựu binh không nhận được sự hợp tác của chính quyền nơi đây, bởi cái “giấy thông hành” do lãnh đạo tỉnh ký chỉ có tác dụng trong tỉnh. Phải mất nhiều thời gian thuyết phục, cuộc tìm kiếm mới được thực hiện.
Hay, ngay khi khởi đầu cuộc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ Nguyễn Kim, ông Nhàn đã bị người nhà liệt sĩ thẳng thừng từ chối qua điện thoại. Sau này, ông Nhàn mới biết gia đình liệt sĩ Kim đã mất hơn trăm triệu đồng cho các nhóm tìm kiếm hài cốt liệt sĩ giả mạo.
“Dù đã cố gắng, nhưng vẫn còn nhiều đồng đội chúng tôi chưa tìm ra. Rất đau lòng là còn có người lợi dụng danh nghĩa chúng tôi để “ra giá” với gia đình các liệt sĩ muốn tìm mộ người thân. Chúng tôi hoạt động công khai, hoàn toàn tự nguyện, không đòi hỏi gì. Mong rằng các gia đình hãy thật sự cảnh giác!”, ông Nhàn tâm sự.
NGUYỄN VĂN TRANG