Chăm sóc trẻ mồ côi, trẻ bị bỏ rơi, không nơi nương tựa: Chữa lành vết thương bằng tình yêu gia đình
Chăm sóc trẻ mồ côi, trẻ bị bỏ rơi, không nơi nương tựa ngay tại gia đình, họ hàng hoặc các gia đình nhận nuôi được xem là mô hình hiệu quả, giúp trẻ có cơ hội tái hòa nhập dễ dàng. Bằng tình yêu thương, những gia đình chăm sóc thay thế đã chữa lành vết thương, giúp trẻ phát triển toàn diện.
Bà là số 1!
Từ khi còn rất nhỏ, chị em bé Đoàn Thuận Ánh (12 tuổi) và Đoàn Thuận An (10 tuổi) cùng ở tổ 5, khu vực 8, phường Nhơn Phú, TP Quy Nhơn, đã phải trải qua những mất mát lớn. Ba bỏ đi biền biệt khi An còn trong bụng mẹ. Vì cú sốc ấy, mẹ An cũng đổ bệnh, rồi qua đời sau khi hạ sinh em chưa đầy một năm.
Chị em Ánh, An đùa nghịch vui vẻ bên bà ngoại giữa vườn rau - kế sinh nhai của 3 bà cháu.
Bà ngoại Trần Thị Hạnh (54 tuổi) là chỗ dựa duy nhất của hai đứa trẻ. Bà bảo: “Cứ như số trời định sẵn là ba bà cháu phải côi cút. Mẹ hai đứa nhỏ là đứa con duy nhất của tôi. Cha tụi nhỏ và phía nhà nội không chút tin tức, thăm hỏi. Tôi, dù đông anh em, cũng không thể nương tựa, tới lui vì những xích mích, mâu thuẫn trong gia đình”.
Thương cháu thiếu thốn tình cảm, bà Hạnh dồn mọi tâm sức cho cháu. Có người khuyên bà đem trả hai đứa nhỏ về phía nội, chứ cứ giữ chúng bên cạnh, vướng víu, không làm lụng được gì nhưng bà Hạnh nhất quyết không chịu. Bởi, bà cho rằng: “Nếu phía nội thương cháu thì đã tự tìm đến chứ chẳng đợi bà mang đến gửi. Cháu cứ ở với bà ngoại, đói no, rau cháo có nhau”.
Tấm lòng của người bà gần 10 năm quần quật làm việc, tạo mọi điều kiện tốt nhất nuôi cho cháu ngoại lớn khôn tưới mát tâm hồn hai đứa trẻ. Cả Ánh và An hồn nhiên theo đúng lứa tuổi. Cả hai còn ham học và năm học nào cũng là học sinh khá, giỏi.
Hai đứa trẻ đều bảo: “Bà là số 1. Tụi con ở với bà ngoại suốt đời. Tối nào, con cũng xoa dầu, đấm bóp cho bà bớt mỏi mệt. Tụi con sợ nhất là bà đau ốm. Dạo này, bà hay đau khớp gối lắm”.
Dốc trọn yêu thương
4 năm sau thời điểm bị bỏ rơi, được gia đình ông Nguyễn Tự Quý (66 tuổi, ở thôn Háo Đức, xã Nhơn An, TX An Nhơn) nhận nuôi, bé Nguyễn Hữu Phước Lộc đã lớn khôn và đi học mẫu giáo làng. Khi chúng tôi đến thăm, cậu bé đang một mình xem phim hoạt hình ở nhà trên và dạn dĩ hướng dẫn người lạ ra nhà sau để gặp người lớn.
Gian nhà nhỏ đang che chở tuổi thơ Lộc. Trên bức tường đã phai màu sơn và đôi chỗ phủ rêu, bức ảnh cỡ lớn chụp Lộc với bánh kem trong ngày thôi nôi nổi bật. Lộc rạng rỡ như thể tất cả những bất hạnh từng ập đến lúc mới lọt lòng chưa từng tồn tại.
Ông Quý có tất cả 6 người con. Ông cũng đã làm ông nội, ông ngoại của mấy đứa cháu. Đến trong mơ, ông cũng chưa bao giờ nghĩ, gia đình mình lại đón thêm một thành viên, mà lại không máu mủ ruột rà. Vậy mà, điều đó trở thành sự thật khi con gái út ẵm về nhà đứa bé đỏ hỏn mà người ta bỏ rơi. Mặc kệ hàng xóm xì xầm rằng đó chính là con của ông, ông lẳng lặng làm thủ tục nhận nuôi dưỡng đứa bé.
4 năm kể từ lúc đón đứa trẻ đỏ hỏn về nhà, ông Quý luôn dành trọn hết tâm sức để nuôi dưỡng Phước Lộc.
“Ở nhà quê, tôi thức đêm đi bắt cóc về nấu cháo, xay nhuyễn cho cháu ăn, chăm cháu hệt như những đứa con, đứa cháu của mình. Đến đợt đi chích ngừa, mấy người ở trạm xá cứ tấm tắc vì thằng bé khỏe mạnh, đỏ hồng dù thiếu vắng sữa mẹ!”, ông Quý kể lại.
Nhà ông Quý là hộ nghèo của xã. Vợ ông bị bướu ác tính, phải sống chung với bệnh. Ông bà dựa vào nghề tráng bánh để nuôi lớn các con và giờ đây là nuôi Lộc. Thằng bé đến tuổi tập nói gọi ông Quý với đủ “chức danh”. Khi là ông ngoại, lúc là ông nội, lúc là ba. Thời điểm hiện tại, Lộc thường gọi ông là ông ngoại.
Mỗi lần nghe Lộc gọi, thủ thỉ, làm nũng, ông Quý lại thấy thương vô kể. Ông nói: “Sau này, khi tôi già đi, ốm yếu, không biết lúc ấy nó sẽ phải ra sao. Giờ, tôi chỉ biết tận lực chăm sóc, hết lòng yêu thương, cho nó được ăn học như bao người. Xem như, đó là cách tôi trả ơn cuộc đời vì đã cho tôi những đứa con khỏe mạnh”.
Vì lợi ích tốt nhất của trẻ
Thông tin từ Sở LĐ-TB&XH, tỉnh ta hiện có 3 mô hình chăm sóc thay thế trẻ mồ côi, trẻ bị bỏ rơi, không nơi nương tựa: chăm sóc thay thế tại gia đình, họ hàng; nhận trẻ làm con nuôi và chăm sóc, nuôi dưỡng tại các cơ sở bảo trợ xã hội. Tuy nhiên, theo đánh giá, mô hình chăm sóc thay thế cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt ngay tại gia đình, họ hàng hoặc các gia đình không có quan hệ ruột thịt nhưng giàu tình yêu thương được coi là hiệu quả nhất. Bởi với mô hình này, trẻ được chăm sóc về cả thể chất và tinh thần, có cơ hội tái hòa nhập, dễ dàng hơn tiếp cận với cuộc sống như các trẻ bình thường khác trong cộng đồng. Qua đó, bảo đảm nguyên tắc “Vì lợi ích tốt nhất cho trẻ em”.
Theo số liệu báo cáo của các địa phương, toàn tỉnh hiện có 345 trẻ mồ côi đang được chăm sóc nuôi dưỡng tại cộng đồng. Mô hình chăm sóc thay thế trẻ mồ côi tại cộng đồng cũng được định hướng nhân rộng.
Phụ trách công tác giám sát, hỗ trợ các trường hợp chăm sóc thay thế tại cộng đồng hiện nay là đội ngũ làm công tác LĐ-TB&XH cấp xã. Tuy nhiên, vì kiêm nhiệm nhiều việc nên đội ngũ này chưa quan tâm đúng mức đến việc chăm sóc, bảo vệ trẻ có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Cho đến nay, vẫn chưa có nhiều lớp tập huấn, hỗ trợ kỹ năng cho những người nhận nuôi dưỡng, chăm sóc thay thế.
Để các mô hình chăm sóc thay thế tại cộng đồng phát huy hiệu quả hơn nữa, thời gian tới, Sở LĐ-TB&XH sẽ tăng cường công tác truyền thông, nâng cao năng lực cho đội ngũ làm công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em cấp huyện, xã và 1.606 cộng tác viên làm công tác trẻ em tại các thôn, làng, khu phố. Đồng thời, quan tâm tập huấn nghiệp vụ chăm sóc trẻ cho những người chăm sóc, thay thế và đội ngũ tư vấn viên của các điểm tư vấn tại cộng đồng; tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện Luật trẻ em trong các gia đình chăm sóc thay thế.
NGUYỄN MUỘI