Ứng dụng KH&CN phát triển sản phẩm nông nghiệp chủ lực: Bài toán trong liên kết chuỗi và thị trường
Nghiên cứu khoa học gắn liền với thế mạnh sản phẩm nông nghiệp chủ lực địa phương là cần thiết; nhưng vấn đề quan trọng hơn nằm ở các giải pháp liên kết, làm thế nào để người sản xuất không bị động, chạy theo thị trường.
Theo Sở KH&CN, chỉ riêng giai đoạn 2011-2017, ngành Nông nghiệp đã thực hiện 30 đề tài, dự án nghiên cứu khoa học cấp tỉnh, trong tổng số 10-12 đề tài/năm được UBND tỉnh cấp kinh phí “đặt hàng”, với tỉ lệ sử dụng kinh phí chiếm 30 - 40%.
Các sản phẩm cây, con giống để phát triển thành sản phẩm nông nghiệp chủ lực của tỉnh cần được tính đến yếu tố liên kết thương mại hóa thành công.
- Trong ảnh: Khách hàng tham quan các giống cây, sản phẩm nông nghiệp do Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN tỉnh nghiên cứu.
Nhiều nghiên cứu, vẫn lúng túng!
Khẳng định muốn phát triển nông nghiệp bền vững không còn cách nào khác là phải áp dụng KH&CN vào sản xuất, ông Nguyễn Thanh Toàn, Trưởng phòng Kinh tế - Hạ tầng huyện Phù Mỹ cho hay, 5 năm qua, UBND huyện đã bố trí ngân sách địa phương và huy động các nguồn lực hơn 4,157 tỉ đồng để đầu tư; ban hành nhiều chủ trương, giải pháp phát triển và ứng dụng KH&CN trong nông nghiệp. Điểm nổi bật giúp các sản phẩm nông nghiệp chủ lực của địa phương được phát triển ổn định, một số sản phẩm được xuất khẩu là nhờ vào việc quảng bá, xây dựng nhãn hiệu, tạo liên kết chặt chẽ theo chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ giữa nông dân với doanh nghiệp (DN).
“Chuyến tham quan, học tập tại khu nông nghiệp công nghệ cao tại Củ Chi (TP Hồ Chí Minh), tôi ấn tượng với mô hình khép kín của họ là kết hợp vừa sản xuất, vừa đưa các DN ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao, thậm chí hỗ trợ ươm tạo cho cả DN để gắn kết “thương mại hóa” sản phẩm nông nghiệp. Sở KH&CN sẽ phối hợp Sở NN&PTNT nghiên cứu về mô hình này. Ngoài ra, liên kết vùng của sở KH&CN các tỉnh khu vực Duyên hải miền Trung do Sở KH&CN TP Ðà Nẵng làm đầu mối sẽ tập hợp tất cả các đề tài nghiên cứu và nhu cầu thực tế phát triển KT-XH của vùng, trong đó có lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao để đề xuất lên Bộ KH&CN” - Ông Nguyễn Hữu Hà, Phó Giám đốc Sở KH&CN
Tuy nhiên, ông Toàn cũng thẳng thắn cho rằng còn rất nhiều rào cản và hạn chế: “Đến nay, chính sách ứng dụng KH&CN vẫn chưa được cụ thể hóa, chưa được thực hiện đầy đủ trên thực tế, nên chưa đủ sức hút các nguồn lực cần thiết trong phát triển sản xuất nông nghiệp. Quan trọng hơn, địa phương vẫn chưa xây dựng được mô hình, vùng sản xuất nông nghiệp mang tính đột phá trong nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất” - ông Toàn cho hay.
Theo Sở KH&CN, nông nghiệp là một trong những ngành có hoạt động nghiên cứu khoa học mạnh mẽ và sôi nổi. Các đề tài, dự án nghiên cứu đã tập trung nghiên cứu tuyển chọn các giống, cây con có năng suất, chất lượng cao, đồng thời ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất, bảo quản các sản phẩm nông nghiệp chủ lực của địa phương nhằm tạo bước đột phá, nâng cao năng suất, chất lượng; tăng sức cạnh tranh của sản phẩm. “Tuy nhiên, sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, trình độ công nghệ lạc hậu, DN đầu tư vào nông nghiệp rất ít khiến việc phát triển sản phẩm nông nghiệp chủ lực, đặc biệt là nông nghiệp công nghệ cao còn rất khó khăn, hạn chế” - ông Nguyễn Hữu Hà, Phó Giám đốc Sở KH&CN, cho hay.
Trong khi đó, dưới góc nhìn của cơ quan quản lý ngành, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Đào Văn Hùng dẫn chứng bằng câu chuyện “giải cứu” đàn heo trong thời gian gần đây. “Vấn đề ở đây chính là chúng ta nghiên cứu phát triển sản xuất mà chưa gắn với nhu cầu thị trường, đương nhiên dẫn tới thừa cung” - ông Hùng nhận định.
Phát triển sản phẩm chủ lực theo hướng liên kết
Trên thực tế, đã có nhiều giải pháp được tỉnh và các ngành liên quan đưa ra trong thời gian qua. Trong đó, tạo cơ chế tài chính và môi trường pháp lý thuận lợi trong hoạt động nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao tiến bộ KH&CN; quan tâm đầu tư, hỗ trợ hình thành các khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Đẩy mạnh công tác chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật và công nghệ, tiếp tục triển khai thực hiện tốt chương trình xây dựng và nhân rộng mô hình ứng dụng, chuyển giao KH&CN phục vụ phát triển KT-XH nông thôn, miền núi; phát triển các đơn vị, trung tâm nhân giống cây, con chất lượng cao, có sức cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài tỉnh...
Đặc biệt, tại hội thảo do Sở KH&CN tổ chức cuối tuần qua, vấn đề đặt ra là sự cần thiết quan tâm đầu tư tăng cường tiềm lực và phát triển có chọn lọc các tổ chức KH&CN của tỉnh; hình thành thị trường và phát triển dịch vụ KH&CN, tạo môi trường gắn kết nghiên cứu với sản xuất, kinh doanh.
“Cần thiết phải phát triển DN hoạt động trên lĩnh vực nông nghiệp có ứng dụng KH&CN, đi đôi với chiến lược đầu tư dài hạn, cơ chế đặc thù và tạo thuận lợi tối đa cho các DN; quy hoạch các vùng sản xuất hàng hóa để thuận lợi cho nghiên cứu KH&CN vào sản xuất hướng đến mục tiêu xuất khẩu” - ông Nguyễn Thanh Toàn chia sẻ.
Đồng quan điểm này, ông Bùi Văn Mỹ - Phó Chủ tịch UBND huyện Tây Sơn, cũng khẳng định: “Đảm bảo cho sự phát triển nông nghiệp cần đi kèm với định hướng thị trường, muốn vậy nhất thiết phải có sự tham gia của lực lượng DN. Ngay tại Tây Sơn, chúng tôi đẩy mạnh kêu gọi các DN đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, hiện đã có 1 DN đang chuẩn bị các thủ tục đầu tư”.
Thực tế, trên địa bàn tỉnh đã có một số DN trong và ngoài tỉnh đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, nhưng còn “dè dặt”. Ông Đào Văn Hùng cho rằng, cần thiết nhanh chóng đưa công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp, nhưng phải chọn lọc thật kỹ. Và nhất thiết phải có cơ chế khuyến khích DN đầu tư, liên kết với nông dân sản xuất chế biến nông sản, đặc biệt là đầu tư vào các sản phẩm chủ lực, sản phẩm đặc thù theo chuỗi giá trị sản phẩm. Muốn phát triển giá trị cần xem chuỗi sản xuất và người nông dân là tác nhân chính, tiếp đến là DN hỗ trợ trong cung cấp đầu vào và đầu ra cho sản phẩm. Các nhà khoa học đưa kết quả nghiên cứu mới nhất, hiệu quả nhất vào sản xuất; còn Nhà nước quản lý chung về chất lượng đầu vào cho sản phẩm.
THU HIỀN