TRÊN DIỄN ĐÀN QUỐC HỘI
Góp ý về quyết toán ngân sách nhà nước năm 2015
Tiếp tục chương trình làm việc kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XIV, sáng 12.6 Quốc hội thảo luận về quyết toán ngân sách nhà nước (NSNN) năm 2015. Dưới đây là phát biểu của đại biểu Nguyễn Hữu Đức (Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Định) về vấn đề này.
Báo cáo quyết toán NSNN năm 2015 trình Quốc hội được tổng hợp đầy đủ từ báo cáo quyết toán của ngân sách trung ương và báo cáo quyết toán của 63 tỉnh, thành phố. Bức tranh tổng thể quyết toán NSNN năm 2015 cũng được Kiểm toán Nhà nước (KTNN) đánh giá qua gần 280 báo cáo kiểm toán niên độ ngân sách 2015. Điều này đặt niềm tin có căn cứ cho việc Quốc hội xem xét phê chuẩn bản quyết toán này. Cùng với những kết quả tích cực là chủ yếu, tôi xin tham gia một số ý kiến:
Về công tác quản lý thu, chấp hành nghĩa vụ thu nộp NSNN
Nổi lên trong thu NSNN năm 2015 là tăng 9,6% so với dự toán. Yếu tố động đóng góp gần 2/3 thu cân đối ngân sách là thu nội địa từ hoạt động sản xuất kinh doanh, còn thu từ hoạt động xuất nhập khẩu không đạt dự toán, chỉ bằng 16,9% thu cân đối ngân sách. Nếu loại trừ yếu tố khách quan do các mặt hàng nhập khẩu thuế suất cao tăng lên, thì số hoàn thuế GTGT phát sinh thực tế sẽ cao hơn nhiều dự toán và số thực phải giảm thu tương ứng, cũng không phải nhỏ; đó là chưa kể số thuế tiếp tục phải hoàn năm 2015 chuyển sang 2016 do thiếu nguồn hơn 5.800 tỉ đồng. Năm 2015, môi trường kinh doanh được cải thiện nhiều song nhiều khoản thu lại không đạt dự toán là rất đáng suy nghĩ.
Những điều trên cho thấy sự thiếu vững chắc của nguồn thu không được cải thiện nhiều.
Về nợ đọng thuế nội địa tăng so với các năm trước. Nhiều ý kiến băn khoăn là công tác hành thu được cải tiến, chống thất thu được quan tâm, hiện đại hóa, đơn giản hóa thủ tục nhiều song thất thu chưa giảm tương xứng. Nhiều năm lại đây, báo cáo chỉ nêu nguyên nhân không mới, chủ yếu là sản xuất kinh doanh còn nhiều khó khăn, sức cầu yếu, nhiều doanh nghiệp phá sản, thua lỗ… mà chưa phân tích đầy đủ và sâu sắc nguyên nhân chủ quan.
Về thực hiện chi NSNN, có mấy điểm cần quan tâm: Hai khoản chi quan trọng tác động đến nguồn lực tăng trưởng đều không đạt dự toán là chi giáo dục, đào tạo, dạy nghề và chi khoa học, công nghệ. Nguyên nhân cứu cánh là chậm thủ tục thanh quyết toán trong nhiều năm vẫn chưa được khắc phục.
Tình trạng ứng trước kế hoạch vốn, tạm ứng từ ngân sách trung ương tiếp tục kéo dài, số ứng đến cuối năm 2015 chưa hoàn trả không phải là nhỏ (hơn 2500 tỉ đồng) song cũng chưa có giải pháp thu hồi các khoản ứng này.
Chi khác ngân sách tăng quá cao, vượt dự toán, chủ yếu dùng hoàn trả tiền thuế thu thừa của doanh nghiệp. Xét ở tính sát thực của dự toán thì rất đáng suy nghĩ; đó là chưa biết trong khoản chi này có bao nhiêu tỷ lệ lạm thu, ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp.
Điều đáng quan tâm nữa là chi chuyển nguồn sang năm sau vẫn còn quá cao, so với năm 2014 tăng hơn 1.000 tỉ đồng, nếu loại trừ các nhiệm vụ chi coi là đúng luật thì số chuyển nguồn do nguyên nhân thường được đưa ra mà chưa có phân tích thấu đáo về trách nhiệm là triển khai chậm hơn 14 ngàn tỷ đồng. Mặt khác, nhiều khoản nợ, trong đó có nợ đọng XDCB chưa xác định chính xác số nợ và nguồn xử lý tiếp tục đặt ra. Đành rằng, có đầu tư là có vay nợ và kế hoạch vốn thường không theo tiến độ dự án. Song, với cách thức này thì hệ lụy nguồn lực tài chính bị phân tán tiếp tục xảy ra là điều dễ hiểu.
Nhiều cử tri và chuyên gia cho rằng, những hạn chế có tính ổn định lâu dài nêu trên đã phản ánh bức tranh thiếu sát thực về tài chính ngân sách. Đó là chưa kể đến các khoản chi thuộc kế hoạch vốn ngoài nước trong năm 2015 đến cuối tháng 4.2017 mới giao.
Cuối cùng là: Kết quả thực hiện kiến nghị tài chính của các đơn vị được kiểm toán đối với niên độ ngân sách năm 2014 đạt trên 86%, cao trội hơn các năm trước; điều này thể hiện sự nghiêm túc chấp hành của các đơn vị được kiểm toán. Tuy nhiên trên thực tế kết luận, kiến nghị của KTNN trong một số trường hợp còn có ý kiến khác nhau. Gần 14% kiến nghị còn lại không phải là nhỏ, bởi vậy, nhiệm vụ đặt ra là cùng với việc nâng cao chất lượng kiểm toán, cần đặt lên hàng đầu những lý lẽ minh chứng thuyết phục từng con số qua kiểm toán. Cử tri đề nghị, cần triển khai thực hiện nghiêm Luật KTNN sửa đổi. Cân đối hợp lý, công khai, minh bạch kế hoạch kiểm toán với việc mở rộng phạm vi, quy mô kiểm toán ngân sách cả TƯ và địa phương với cả 3 loại hình kiểm toán (kiểm toán báo cáo tài chính, kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hoạt động). Đối với kiểm toán các DNNN, không chỉ đối với doanh nghiệp có vốn chủ sở hữu lớn (trên dưới 5000 tỉ đồng), mà đề nghị mở rộng phạm vi kiểm toán, trong đó có các doanh nghiệp do địa phương quản lý.
SỸ NGUYÊN (ghi)