Nhà hát tuồng Ðào Tấn: Phục hồi, nâng cao nhiều vở tuồng của NSƯT Hoàng Chinh
Với những tích truyện có nội dung gần gũi, cuốn hút, các vở tuồng của tác giả - nghệ sĩ ưu tú (NSƯT) Hoàng Chinh được đông đảo khán giả mộ điệu. Ðể thiết thực bảo tồn, phát huy tác phẩm của tác giả là người của quê hương Bình Ðịnh, nhiều vở tuồng của NSƯT Hoàng Chinh được Nhà hát tuồng Ðào Tấn chú trọng phục hồi, nâng cao…
Không chỉ có vinh dự được dân gian xếp đầu trong “tứ đại danh ca” tuồng Bình Định, NSƯT Hoàng Chinh (1920 - 1989) còn là tác giả của những vở tuồng đặc sắc, mang phong cách riêng. Đó là điều nếu không nói ra, không phải ai cũng biết!
Phong cách đặc trưng
Những năm 50 của thế kỷ XX, chứng kiến giai đoạn thoái trào của tuồng trước sức hút, ảnh hưởng mạnh mẽ của cải lương, NSƯT Hoàng Chinh đã “lấn sân” sang lĩnh vực sáng tác và kịp thời bổ sung nhiều tác phẩm phù hợp với thị hiếu mới.
Theo nghệ sĩ Hoàng Việt - con trai NSƯT Hoàng Chinh, cha ông đã sáng tác và chỉnh lý các vở: “Xử án Bàng Quý Phi”, “Nước và tình”, “Tam hùng kiệt”, “18 năm ly hận”, “Hai cõi biên thùy”, “Oan khúc ly tình”, “Tái sanh kỳ ngộ”, “Tố Đạt phục thù”, “Mồ ai trên núi Nhạn”, “Tiêu Anh Phụng”, “Phạm Công - Cúc Hoa”, “Huê dung lộ”, “Chung Vô Diệm”… Điểm đặc biệt nhất quán trong các sáng tác này là tác giả đã thổi vào tác phẩm của mình chất hào hùng hài hòa với chất lãng mạn, tạo nên phong cách tuồng xuân nữ rất đặc trưng và được khán giả yêu tuồng đón nhận, yêu thích.
“Hào hung và lãng mạn là đặc điểm chung của những vở tuồng do NSƯT Hoàng Chinh sáng tác, chỉnh lý. Hai tính chất tưởng như trái ngược này đã được ông khéo léo dung hòa, tạo phong cách riêng cho tác phẩm của mình và đáp ứng thị hiếu thẩm mỹ của đại trà khan giả”
Theo tác giả Đoàn Thanh Tâm, Trưởng phòng Nghiên cứu Nghệ thuật, thành viên Hội đồng Nghệ thuật - Nhà hát tuồng Đào Tấn, là diễn viên giỏi nên khi sáng tác, NSƯT Hoàng Chinh biết cách khai thác những trò diễn, mảng miếng hấp dẫn, lôi cuốn khán giả, đồng thời tạo đất diễn cho diễn viên thể hiện. Mặt khác, so với tuồng cổ hay tuồng lịch sử, những vở tuồng tiểu thuyết của tác giả Hoàng Chinh có đông đảo khán giả hơn. Bởi sự gần gũi và hấp dẫn về đề tài, nội dung lẫn tình tiết, phong cách thể hiện. Tình huống, tính cách nhân vật rõ nét, không quá khô khan theo mô típ truyền thống “trung quân ái quốc” mà mướt mát, lãng mạn, dễ đi vào lòng người. Bên cạnh đó, hầu như vở tuồng nào của ông cũng có pha chất hài ở một vài màn, lớp nhỏ để tạo tiếng cười, vừa làm giảm sự căng thẳng, kịch tính của chất bi hùng, bạo liệt vốn có của tuồng vừa đáp ứng nhu cầu thư giãn của khán giả bình dân khi thưởng thức nghệ thuật.
Khai thác đề tài tình yêu đôi lứa, tính gần gũi, hài hước là nét thường thấy trong tuồng của tác giả Hoàng Chinh.
- Trong ảnh: Một cảnh trong vở “Tam hùng kiệt”.
“Hào hùng và lãng mạn là đặc điểm chung của những vở tuồng do NSƯT Hoàng Chinh sáng tác, chỉnh lý. Hai tính chất tưởng như trái ngược này đã được ông khéo léo dung hòa, tạo phong cách riêng cho tác phẩm của mình và đáp ứng thị hiếu thẩm mỹ của đại trà khán giả. Có thể nói, cụ là một trong những nghệ sĩ có công đầu và lớn hình thành dòng tuồng xuân nữ, tuồng tiểu thuyết ở Bình Định và góp phần “cứu” tuồng vượt qua một giai đoạn rất khó khăn”, tác giả Đoàn Thanh Tâm cho biết.
Phục hồi, nâng cao và diễn nhiều trong dân
Từ nhiều năm qua, hầu hết các vở tuồng mà NSƯT Hoàng Chinh sáng tác, sưu tầm, chỉnh lý đã được Nhà hát tuồng Đào Tấn dàn dựng, phục hồi, nâng cao và làm kịch mục biểu diễn.
Theo Phó Giám đốc phụ trách Văn Bá Dũng, những vở diễn ăn khách, được khán giả chọn và ký hợp đồng biểu diễn nhiều nhất là “Xử án Bàng Quý Phi”, “Nước và tình” (còn có các tên khác như “Giai nhân trong thời loạn”, “Nợ nước - tình nhà” hay “Hoàng Ngọc, Hoàng Ân”), “Tam hùng kiệt”…
“Nhà hát chọn phục hồi nâng cao và biểu diễn nhiều vở tuồng của NSƯT Hoàng Chinh bởi đó là những vở tuồng đặc sắc, đáp ứng thị hiếu chuộng tuồng tiểu thuyết của khán giả hiện nay.Việc này cũng nhằm giữ gìn, phát huy tác phẩm của tác giả là nghệ sĩ tiền bối của quê hương Bình Định, đồng thời thể hiện tấm lòng hướng về nguồn cội, đến những người có công đóng góp cho dòng tuồng tiểu thuyết được định hình và phát triển trong lòng nghệ thuật tuồng của dân tộc”, Phó Giám đốc Văn Bá Dũng chia sẻ.
Gần đây nhất, năm 2016, Nhà hát tuồng Đào Tấn phục dựng vở “Tam hùng kiệt”. Thực hiện nhiệm vụ phục hồi nâng cao vở cũ năm 2017, Nhà hát đã chọn vở “Phụng Kỳ soán đế”. Khoảng 1 tháng nay, lớp diễn viên trẻ như: Ngọc Nhân, Đức Khanh, Đức Thành, Thái Phiên, Thu Thẳm, Cẩm Nhung, Thanh Vân, Minh Trang, Minh Sáng, Thanh Trực, Quốc Hòa, Tuấn Long... đang được các nghệ sĩ: NSND Xuân Hợi, NSND Minh Ngọc, NSƯT Tuyết Mai… từng thủ vai thành công truyền dạy. Với vở tuồng “Phụng Kỳ soán đế” sắp sửa ra mắt, thêm một vở diễn của tác giả Hoàng Chinh được dịp trở lại với khán giả với một dàn diễn viên hoàn toàn mới…
NSƯT Hoàng Chinh tên thật là Phạm Hoàng Chinh, quê ở Nhơn Hòa, TX An Nhơn, sinh ra trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật. Hoàng Chinh đã theo học nhiều nghệ sĩ nổi tiếng Bình Ðịnh, có thể xem ông thuộc lớp học trò thế hệ thứ 2 của Ðào Tấn.
Năm 1936, ông xuống Quy Nhơn hát cho gánh của ông Chánh Ca Nhì và sớm nổi tiếng là một kép trẻ rộng vai, xuất sắc… Ðương thời, trong số “tam danh ca Bình Ðịnh” là Hoàng Chinh, Tư Cá, Long Trọng thì Hoàng Chinh được coi là “đệ nhất danh ca Bình Ðịnh”.
Năm 1952, Hoàng Chinh tham gia Ðoàn Tuồng Bình Ðịnh phục vụ kháng chiến. Năm 1954, đoàn này sát nhập vào Ðoàn Tuồng Liên khu V tập kết ra Bắc, Hoàng Chinh ở lại hát cho các gánh của ông Cửu Vị ở Tây Sơn, Thập Quan ở Tuy Phước, bầu Chưu ở Nhơn Hòa, Phó Ca Bảy ở Phù Cát, Thống Nhất ở Quy Nhơn.
Hoàng Chinh là một nghệ sĩ xuất sắc toàn diện, ông thông thạo chữ quốc ngữ, chữ Hán. Ðó là điều kiện quan trọng để Hoàng Chinh đi sâu vào kịch bản văn học và tìm hiểu ý nghĩa của từng điển tích, từng câu hát, để lột tả cho hết cái thần của nhân vật. Chính vì vậy mà ông rất rộng vai. Hoàng Chinh thành công ở hàng trăm vai diễn khác nhau.
Ngoài việc biểu diễn, Hoàng Chinh còn là một soạn giả. Ông vừa sáng tác, vừa chỉnh lý nhiều vở tuồng từ tuồng truyền thống đến tuồng tiểu thuyết. Ông cùng với vợ là nghệ sĩ Hồng Thu đào tạo được nhiều nghệ sĩ có tài cho nghệ thuật tuồng Bình Ðịnh.
THU HẰNG - SAO LY