Xây dựng đời sống văn hóa và bảo tồn di sản thông qua lễ hội VHTT: An Lão tiên phong và duy trì hiệu quả
Năm 1995, huyện An Lão bắt đầu tổ chức theo định kỳ lễ hội (LH) văn hóa thể thao (VHTT) cấp xã và cấp huyện. Hơn 20 năm qua, các kỳ LH được duy trì và đầu tư nâng cấp tổ chức. Thực tế cho thấy, trong xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở và bảo tồn di sản, cách làm này đạt hiệu quả cao.
Không đi theo mô-típ chung
Theo ông Hoàng Ngọc Thành, Trưởng Phòng VH-TT huyện An Lão, để LH VHTT cấp xã, cấp huyện hoạt động ổn định, phát huy ý nghĩa như hiện nay, huyện đã khảo sát, xây dựng, điều chỉnh và hoàn thiện dần trong quá trình chỉ đạo, triển khai thực hiện. Đơn cử như việc không tổ chức đại trà liên hoan, hội diễn văn nghệ quần chúng (cấp xã, huyện) như nhiều nơi khác trong tỉnh. Thay vào đó, An Lão tìm phương thức riêng phù hợp với một huyện miền núi có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, sở hữu nhiều loại hình văn hóa truyền thống có nguy cơ mai một nếu không có biện pháp bảo tồn kịp thời, hữu hiệu…
Người dân hào hứng với nội dung thi kéo co tại LH VHTT xã An Nghĩa lần thứ VI - 2017.
Năm 1989, An Lão tổ chức Hội thi văn nghệ và trang phục dân tộc - một phần nhằm thí điểm, phần nữa là để khảo sát sự quan tâm của người dân. Kết quả, ngay cả nơi cách trở nhất là xã An Toàn, muốn về trung tâm huyện chỉ có cách đi bộ 40 km, vậy mà người dân vẫn hăng hái về tham gia lễ hội!
Phát huy hiệu quả từ lần tổ chức thăm dò này, An Lão quyết định đầu tư kinh phí để tổ chức định kỳ, mở rộng lĩnh vực, bổ sung nội dung…, chuyển tên gọi thành LH VHTT.
Dấu ấn địa phương
Ở cấp huyện, LH lần thứ I được tổ chức năm 1995, từ đó duy trì định kỳ 5 năm/lần. Nếu lần thứ nhất chỉ có hai nội dung văn nghệ và trang phục dân tộc thì những lần sau, LH phong phú và sôi nổi với 2 lĩnh vực văn hóa và thể thao. Văn hóa thường gồm: thi dựng làng - trại đẹp (mô phỏng không gian sống của từng dân tộc), thi văn nghệ - diễn tấu cồng chiêng, thi người đẹp, thi giã gạo - nấu cơm…; các môn thi thể thao thường là bóng đá, bóng chuyền, cầu lông, chạy vượt dốc, bắn nỏ, phóng lao, đẩy gậy…
Cũng với hai nội dung thi trên, bên cạnh quy mô cấp huyện, cũng từ năm 1995, huyện An Lão quyết định đầu tư kinh phí và cùng với ngân sách địa phương, tổ chức LH cấp xã. Trước năm 2010, tùy khả năng của huyện, mỗi năm tổ chức 3 - 4 lần LH cấp xã. Từ năm 2011 đến nay, LH cấp xã được thống nhất tổ chức luân phiên mỗi năm 2 điểm. Theo đó, một chu kỳ 5 năm, LH đi qua hết 10 xã, thị trấn của huyện - bước chuẩn bị chu đáo cho LH cấp huyện diễn ra sau đó.
Có thể nói, thông qua tổ chức LH ở cấp xã, huyện với tần suất khá dày và thời gian định kỳ, thường xuyên như vậy, An Lão hầu như lúc nào cũng chủ động, thong thả và sẵn sàng cho ngày hội VHTT các dân tộc thiểu số miền núi tỉnh (2 năm/lần).
Hiệu quả bền vững, rộng khắp
Tối 20.6, LH VHTT lần thứ VI của xã An Nghĩa đã bế mạc, với kết quả toàn đoàn, giải nhất thuộc về thôn 1, giải nhì - thôn 4 và giải ba - thôn 2. Hai ngày diễn ra LH là hai ngày toàn dân 5 thôn của xã An Nghĩa và các thôn lân cận thuộc xã bạn sống trong bầu không khí hội hè. Đây là LH cấp xã thứ 2 trong năm 2017, sau An Vinh tổ chức dịp 19.5.
Ông Đinh Văn Dĩa, một nghệ nhân cao tuổi ở thôn 1, cho biết ông rất vui khi thấy LH năm nay, ở nội dung tấu cồng chiêng, nhiều thanh niên thực hành đúng và hay, mỗi năm mỗi khá hơn…
Ông Đinh Văn Liên, Chủ tịch UBND xã An Nghĩa, khẳng định, qua 6 lần tổ chức, LH của địa phương đã trở thành một ngày hội quen thuộc, người dân ai cũng đều mong chờ và tích cực tham gia. LH góp phần nâng cao nhận thức, tăng cường khả năng gìn giữ những nét văn hóa truyền thống đặc sắc của người Hre, Bana ở địa phương.
Nói về hiệu quả của LH, ông Hoàng Ngọc Thành nhấn mạnh: “Lợi ích rõ ràng nhất là LH tạo ra cơ hội, điều kiện để người dân thực hành, biểu diễn. Từ đó, mức thành thạo, độ am hiểu về di sản của họ ngày càng được nâng cao. Chúng tôi tin đây là môi trường, phương thức bảo tồn hiệu quả nhất - bảo tồn trong lòng dân. Điều đáng mừng là bên cạnh ngân sách nhà nước, mấy năm gần đây, LH cấp huyện và những xã gần trung tâm huyện đã có thêm nguồn xã hội hóa, một nỗ lực rất đáng ghi nhận của các cấp chính quyền và người dân địa phương”.
SAO LY