Giáo sư Ngô Bảo Châu, Giám đốc khoa học Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán:
Nỗ lực không mệt mỏi luôn được đền đáp xứng đáng
Sau bao háo hức mong chờ, cuối cùng sinh viên và học sinh Bình Định cũng được trực tiếp giao lưu với nhà Toán học hàng đầu của Việt Nam - giáo sư (GS) Ngô Bảo Châu. Chương trình giao lưu được tổ chức tại Trường ĐH Quy Nhơn vào chiều 12.8 và Trung tâm Văn hóa tỉnh vào sáng 13.8. Ở đó, có những câu hỏi thẳng thắn, trả lời chân thành trong không khí rất cởi mở, ấm áp.
Chia sẻ cảm xúc trong lần thứ hai đến với TP Quy Nhơn, GS Ngô Bảo Châu cho biết, ông thấy Quy Nhơn “thay da đổi thịt” rất nhiều. Thành phố có nhiều mảng xanh, mát mẻ và dễ chịu. Đường phố rộng rãi, nhà cửa khang trang hơn nhiều. Và, con người Quy Nhơn vẫn dễ thương, thân thiện như ngày nào...
Thất bại sẽ mở ra những chân trời mới
Mở đầu cả hai buổi giao lưu với sinh viên Trường ĐH Quy Nhơn và học sinh THPT của tỉnh, GS Ngô Bảo Châu đã kể những mẩu chuyện liên quan đến quá trình tìm tòi, nghiên cứu và cả những trăn trở của các nhà khoa học như Thalès de Milet (Hy Lạp cổ đại), Frederique Gauss (Đức), Évariste Galois (Pháp)... GS Ngô Bảo Châu đúc kết: “Ông cha ta có câu: “Thất bại là mẹ thành công”. Nguyên nhân của thất bại thực ra là sai lầm trong nhận thức, nên khi có sự cố gắng không mệt mỏi để làm việc, kể cả đoán biết sẽ thất bại, chúng ta vẫn có được một điều gì đó. Nếu sau mỗi thất bại, ta không nhận ra đâu là nguyên nhân, cần phải thay đổi gì thì lúc ấy ta đã hoàn toàn thất bại. Còn nếu nhận ra cần phải điều chỉnh, bổ sung gì và biết thay đổi để tiếp tục theo đuổi thì chính sự chuyển biến trong nhận thức sẽ giúp mở ra những con đường đến với chân trời mới”.
Chia sẻ về thất bại của bản thân, Giáo sư cho biết, năm 2003 ông có dự định nghiên cứu một bổ đề cơ bản, với niềm tin sẽ giải quyết nhanh chóng. Nhưng đến hè năm 2007, ông mới nhận ra có thể mình không đủ sức với việc này, vì mọi con đường đều đi vào ngõ cụt. Một cơ may đã giúp ông gặp được hai nhà toán học nước ngoài tại một hội thảo quốc tế, họ đã trao cho ông “bí kíp” giải quyết bổ đề. “Giống như mấy năm trời tôi ghép một bức tranh nhưng thiếu một mảnh, bây giờ lại có được. Nhưng chừng ấy năm vật lộn với nó, tôi đã rút ra được nhiều điều và hiểu rất rõ những mảnh ghép kia”, ông nhớ lại.
Tương tự, với bổ đề cơ bản mang lại Huy chương Fields cao quý năm 2010, GS Ngô Bảo Châu kể: “Khi tôi làm luận án tiến sĩ, thầy hướng dẫn giao cho tôi đề tài rất gần với bổ đề mang lại Huy chương Fields. Vậy mà sau 3 năm ròng, tôi đã không làm được gì vì không có bất cứ một ý tưởng nào. Nhưng tôi vẫn quyết tâm và nuôi hy vọng. Thật kỳ lạ là đến đầu năm thứ 4, tôi lại giải quyết rốt ráo đề tài này, làm thầy tràn trề hy vọng về khả năng tiến xa của tôi. Chính từ nền tảng đó, sau gần 16 năm, tôi giải hết được bổ đề cơ bản và nhận được Huy chương Fields”.
* CISE sẽ giúp nuôi dưỡng ước mơ khoa học
Trả lời câu hỏi của Đinh Lê Công - huy chương Bạc Olympic Toán Quốc tế 2013 - về những thuận lợi và khó khăn của học sinh Việt Nam khi du học và theo đuổi giấc mơ nghiên cứu khoa học, GS Ngô Bảo Châu cho rằng, thế hệ học sinh hôm nay không còn gặp khó khăn về rào cản giao tiếp, văn hóa với các bạn nước ngoài như thế hệ ông. Tuy nhiên, học sinh Việt Nam hôm nay vẫn còn bị thiệt thòi trong tiếp cận với các thông tin mang tính định hướng cho tương lai.
“Tôi cho rằng, cản trở lớn nhất trong sự phát triển của giáo dục nước nhà là tâm lý chuộng bằng cấp, lấy bằng cấp làm thước đo mọi thứ. Đây cũng là tâm lý chung của xã hội, trước hết là của nhiều phụ huynh”
Giáo sư NGÔ BẢO CHÂU - Giám đốc khoa học Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán
Nhà Toán học hàng đầu Việt Nam đánh giá cao sự ra đời của Trung tâm Quốc tế Khoa học và Giáo dục liên ngành (ICISE) tại TP Quy Nhơn. Ông phân tích: “Các bạn đến ICISE không chỉ để tham dự các hội nghị, qua đó lĩnh hội, tìm hiểu những kiến thức về khoa học, mà ở đó, các bạn sẽ được gặp gỡ, tiếp xúc, trao đổi một cách thân tình với các nhà khoa học, các giáo sư, nhà bác học về ước mơ của mình. Từ đó, các bạn sẽ được giúp đỡ nhiều trong việc xác định, định hướng, tìm kiếm thông tin, cơ hội cho con đường tương lai”.
Một số sinh viên và học sinh đã đề nghị GS nêu rõ quan điểm qua câu nói của ông: “Đến một lúc nào đó bạn sẽ làm toán vì sự yêu thích chứ không phải là vì vật chất hay những danh lợi bạn mong muốn”. Vị GS thẳng thắn bày tỏ: “Tôi cho rằng, cản trở lớn nhất trong sự phát triển của giáo dục nước nhà là tâm lý chuộng bằng cấp, lấy bằng cấp làm thước đo mọi thứ. Đây cũng là tâm lý chung của xã hội, trước hết là của nhiều phụ huynh”.
GS Ngô Bảo Châu phân tích, tất nhiên học là để thi, nhưng đó không phải là mục đích tối thượng. Một bạn trẻ muốn đi xa trên con đường học vấn, trước hết phải giải phóng được mình khỏi tâm lý chuộng bằng cấp, phải nghĩ rằng, học trước hết là do thích. Ông rất tâm đắc câu nói của một nhà bác học đoạt giải Nobel rằng: Khoa học cơ bản phải được thúc đẩy bởi sự tò mò, ham mê khám phá, đó chính là động cơ cơ bản tồn tại vĩnh viễn, đảm bảo việc muốn học gì sẽ học tốt, có kết quả. Nếu xem việc học là một phương tiện để đạt bằng cấp hoặc mục đích gì khác, vô hình chung đặt việc học thấp hơn những thứ kia, và mình làm nó không phải vì nó mà là vì một cái gì khác. Chỉ riêng cách đặt vấn đề đó đã đánh thấp giá trị việc học, trong khi việc học rất cao quý.
Rất nhiều cánh tay liên tục giơ lên xin đặt câu hỏi với GS Ngô Bảo Châu. Trong khuôn khổ chương trình, vị GS cũng đã nỗ lực cung cấp thật nhiều thông tin về cơ hội tìm kiếm học bổng cho sinh viên, kinh nghiệm đạt kết quả tốt trong các kỳ thi học sinh giỏi cho học sinh... Dù có chút nuối tiếc vì thời gian có hạn, nhưng tất cả sinh viên, học sinh đều tỏ ra hài lòng, thỏa mãn khi được gặp “thần tượng” của mình.
Kết thúc buổi giao lưu với học sinh THPT, GS Ngô Bảo Châu đã gây ấn tượng bằng một bài thơ Pháp do ông dịch, kể về tinh thần lạc quan hướng tới tương lai tươi sáng. “Ngoài niềm đam mê nghiên cứu khoa học, tôi còn niềm đam mê đọc sách. Về hưu, có thể tôi sẽ dịch sách và... bán sách”, ông vui vẻ thổ lộ.
NGỌC TÚ - NGUYỄN MUỘI
* Khán giả nhí
Trong hội trường Trung tâm Văn hóa tỉnh sáng 13.8, giữa rất nhiều anh chị học sinh THPT, một cậu bé đã rất chăm chú lắng nghe những câu chuyện của GS Ngô Bảo Châu. Đó là Nguyễn Tuấn Phong - 9 tuổi, học sinh Trường Tiểu học Lê Hồng Phong (TP Quy Nhơn). Chị Nguyễn Thị Minh Nguyệt - dì của Tuấn Phong - cho biết, từ nhỏ Phong đã rất mê Toán, dù gia đình không định hướng gì. Năm học vừa rồi, Phong đạt giải Nhất cấp thành phố và giải Ba cấp tỉnh trong Kỳ thi giải Toán qua mạng. Tuấn Phong cho biết rất vui khi được nhìn thấy GS Ngô Bảo Châu ngoài đời chứ không qua tivi như mọi lần. “Chưa thể hiểu nhiều về những câu chuyện, những nhân vật mà GS nhắc đến, nhưng cháu sẽ cố gắng học tập để lần sau có thể nêu “thắc mắc” với GS như các anh chị”, Phong cười tươi.
* Hay tin GS Ngô Bảo Châu về giao lưu tại Quy Nhơn, cháu nhất định đòi đưa đến nghe. Chúng tôi cũng mong cuộc gặp gỡ lần này với GS Ngô Bảo Châu sẽ tiếp thêm cho cháu động lực để nỗ lực học tập. Bản thân tôi cũng học được rất nhiều trong những câu chuyện và tâm đắc với quan điểm học phải xuất phát từ niềm say mê, yêu thích của GS”, chị Nguyệt chia sẻ.
* Thêm động lực cho cuộc sống
Bận rộn với việc buôn bán tại cửa hàng nhỏ, nhưng anh Trần Văn Tuấn - 31 tuổi, ở TP Quy Nhơn - vẫn thu xếp thời gian để không bỏ lỡ cơ hội đến nghe GS Ngô Bảo Châu trò chuyện. Khi nghe chúng tôi thắc mắc rằng, anh tìm kiếm điều gì trong cuộc trò chuyện với một GS Toán học khi công việc hiện tại không liên quan đến học thuật, nghiên cứu, anh Tuấn “bỏ nhỏ”: chỉ đơn giản là muốn được hiểu thêm về chân dung của GS Ngô Bảo Châu, về những câu chuyện đằng sau vinh quang mà ông gặt hái được. “Đó là một con người giản dị nhưng uyên bác, sâu sắc. Nghe ông chia sẻ về thành công, thất bại, tôi mới nghiệm ra những khó khăn mà mình đang phải đối mặt mỗi ngày vẫn nhỏ bé, tầm thường lắm, để từ đó thêm động lực vươn đến những điều tốt đẹp hơn trong cuộc sống”, anh Tuấn chia sẻ.
N.T - N.M