Xu xoa ngày nắng nóng

Ở xứ miền Trung, vào những ngày nắng nóng, nhiều người không muốn ăn cơm. Cứ hễ chạy ra đường về tới nhà là lại uống bao nhiêu là nước. Gia đình tôi thì tranh thủ làm nước mơ, nước sấu ngâm hoặc pha chanh đường mà uống. Đủ loại nước uống để giải nhiệt cho ngày nắng nóng, thế mà mỗi lần đi làm về, mấy nhóc ở nhà lại réo lên “Mẹ có mua xu xoa không?”. Dù xa xưa hay hiện tại, ai sinh ra và lớn lên ở quê tôi nói riêng và miền Trung nói chung, đều nhớ và thích món xu xoa.

Khi còn nhỏ, món xu xoa với tôi, chỉ đơn giản là xu xoa và đường thắng chút gừng, cho chút đá vẫn đủ ngon. Các cô, các bà bán xu xoa dạo đi khắp mọi ngõ ngách với tiếng rao ngọt lịm “Ai xu xoa không?”.  Một ly xu xoa đường, đá có 200 đồng là đủ cho trẻ con xuýt xoa vì “đã” giữa tiết trời nắng nóng bức.

Món xu xoa được chế biến từ thứ rau câu mọc nhiều ở vùng nước lợ, nước biển. Khi thủy triều rút nước, những nhánh rau câu bám trên mặt bùn hoặc tảng đá được người dân cào về.  Muốn có một bát xu xoa ngon mát, phải trải qua nhiều công đoạn chế biến. Rau câu hái về, loại bỏ các loại rong tảo khác lẫn vào, rửa sạch đất cát, đem ngâm nước nhiều lần, phơi nắng cho khô để dùng dần, vì rau câu mọc theo mùa. Sử dụng rau câu khô thì ngâm nước lã cả đêm cho nở ra và lọc bỏ hết chất cặn, bẩn mới đem đi nấu. Khi nấu, người ta cho vài giọt chanh vào để rau câu nhanh mềm và dễ đông cứng. Khi rau câu đã chín nhừ thì cho vào bao vải, ép lấy nước rồi đổ vào thau, chờ vài giờ là rau câu đông đặc và có màu trắng đục.

Từ những thau đựng đầy xu xoa, người bán cắt ra từng mảng nằm gọn trong lòng bàn tay, loáng cái miếng xu xoa lại được cắt nhỏ thành những miếng hình vuông, chữ nhật cho vào ly, rưới đường lên rồi cho đá vào, ăn có cảm giác mát lạnh nơi đầu lưỡi. Món xu xoa có lẽ là loại thức ăn rẻ nhất với giá chỉ 3.000 - 5.000 đồng/ly. 

HẢI YẾN