Nghề dệt chiếu cói ở Cát Chánh:
Ngày càng thu hẹp vì khó khăn
Dệt chiếu là nghề truyền thống ở Cát Chánh (huyện Phù Cát), tập trung chủ yếu ở các thôn: Phú Hậu, Chánh Hữu và Chánh Hội. Làng nghề chiếu cói Cát Chánh đã được tỉnh công nhận làng nghề truyền thống, song nghề dệt chiếu ở đây đang thu hẹp dần.
Là nghề truyền thống góp phần tích cực trong việc giải quyết việc làm cho lao động lúc nông nhàn, tạo thêm nguồn thu nhập ổn định cuộc sống người dân, song làng nghề truyền thống dệt chiếu cói Cát Chánh đang đứng trước nhiều khó khăn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Nguyên nhân chủ yếu là thiếu vốn đầu tư, nguyên liệu tại chỗ không đáp ứng đủ, sản xuất còn thủ công, sản phẩm tiêu thụ chậm, giá cả thấp…
Ông Võ Thành Hải, Chủ tịch UBND xã Cát Chánh, cho biết: Thời gian qua, tỉnh và huyện đã hỗ trợ tổ chức 2 lớp đào tạo nghề dệt chiếu cho hơn 60 lao động, nhằm cải tiến mẫu mã, nâng cao chất lượng, đa dạng hóa sản phẩm. Tỉnh và huyện cũng đầu tư nâng cấp hạ tầng, nhất là giao thông đi lại, góp phần phát triển nghề dệt chiếu cói, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho người dân làng nghề. Trong năm 2012, toàn xã sản xuất và tiêu thụ 92.400 đôi chiếu, doanh thu 9,24 tỉ đồng; 6 tháng đầu năm nay sản xuất trên 52.200 đôi chiếu, đạt giá trị trên 5,22 tỉ đồng.
Tuy nhiên, trước sự cạnh tranh khốc liệt của các sản phẩm chiếu khác, nhiều hộ dệt chiếu cói ở Cát Chánh đã phải bỏ nghề, diện tích cói cũng dần bị thu hẹp, nay chỉ còn 6 ha, giảm 7 ha so với trước. Nguồn nguyên liệu tại chỗ bị thiếu, phải đi mua từ nơi khác về, giá thành sản phẩm tăng lên, trong khi giá bán không tăng nên thu nhập giảm sút. Hiện nay, làng nghề chiếu cói Cát Chánh chỉ còn 290 hộ làm chiếu, giảm trên 110 hộ.
Ở thôn Chánh Hội - nơi có sản phẩm chiếu cói chất lượng cao, mẫu mã đẹp, giá bán luôn cao hơn hẳn chiếu ở các nơi khác, cả thôn trước đây có trên 90 hộ dệt chiếu, nay chỉ còn 44 hộ. Bà Đỗ Thị Hường, người dân địa phương, gắn bó với nghề dệt chiếu từ nhỏ, cho biết: Để có một chiếc chiếu hoàn chỉnh phải qua nhiều công đoạn, như chọn cói phơi khô, nhuộm màu, se sợi trân, lên khung và dệt… Làm chiếu không đòi hỏi sức lao động nhiều, tất cả lao động phụ từ trẻ em đến người già đều làm được, nhưng giá sản phẩm thấp kéo theo công lao động cũng rất thấp, làm cật lực cũng chỉ khoảng 30.000 đồng/ngày.
Theo tính toán của các hộ làm chiếu ở Cát Chánh, 2 lao động chính trong gia đình làm được khoảng 200 đôi chiếu/năm, với giá bán hiện nay thu được 20 triệu đồng, sau khi trừ chi phí còn khoảng 8 triệu đồng, mỗi lao động thu nhập 4 triệu đồng/năm, chỉ đủ đắp đổi qua ngày.
Làm thế nào để duy trì và phát triển làng nghề truyền thống dệt chiếu cói Cát Chánh? Ông Võ Thành Hải cho biết: Địa phương được sự hỗ trợ của Trường Đại học Nông Lâm Huế, đang tiến hành trồng thí điểm 4 ha cói có chất lượng cao, trên cơ sở đó xã tiến hành quy hoạch, hình thành vùng chuyên canh trồng cói, nhằm chủ động nguồn nguyên liệu tại chỗ phục vụ sản xuất. Đồng thời, tranh thủ sự hỗ trợ của cấp trên và các ngành chức năng, tạo điều kiện về vốn, kỹ thuật để đầu tư đa dạng hóa các sản phẩm từ cây cói; tổ chức dịch vụ thu mua, tiêu thụ sản phẩm với giá cả ổn định. Từng bước đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông tạo thuận lợi cho việc lưu thông hàng hóa, nhằm tránh tình trạng thương lái chèn ép giá, để ổn định và phát triển nghề dệt chiếu cói của địa phương, góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập, thực hiện các mục tiêu xây dựng nông thôn mới.
HOÀI TRUNG