Thanh toán không dùng tiền mặt: Những rào cản cần được gỡ
Thói quen thanh toán bằng tiền mặt đã “ăn sâu” vào người dân, cùng với cơ sở hạ tầng cho các giao dịch không dùng tiền mặt còn hạn chế, chưa tạo được niềm tin bảo mật và an toàn… là những rào cản cho sự phát triển của các kênh thanh toán không dùng tiền mặt tại Bình Ðịnh.
Hơn 80% giao dịch thẻ ATM là... rút tiền
Theo Ngân hàng Nhà nước - Chi nhánh Bình Định, tính đến 30.6.2017, trên địa bàn có 25 đơn vị cung ứng dịch vụ thanh toán; hoạt động thanh toán thẻ qua POS (máy chấp nhận thanh toán thẻ) tiếp tục phát triển mạnh cả về số lượng POS được lắp đặt và giao dịch. Cụ thể, đến nay toàn tỉnh đã có 198 máy ATM và 644 máy POS được lắp đặt. Số đơn vị chấp nhận thanh toán thẻ đạt 407 đơn vị, phát hành gần 747 ngàn thẻ giao dịch; số lượng và giá trị thanh toán qua POS tiếp tục tăng nhanh, đạt khoảng 240 ngàn giao dịch với hơn 650 tỉ đồng/năm.
Dù đã tạo được một sự khác biệt về việc thanh toán không tiền mặt so với vài năm trước, nhưng ông Phan Phú Hải, Giám đốc Ngân hàng Nhà nước - Chi nhánh Bình Định thừa nhận: “Đối với các giao dịch qua ATM, chủ yếu vẫn là giao dịch rút tiền mặt - chiếm hơn 80%, là minh chứng cho thói quen sử dụng tiền mặt của người tiêu dùng vẫn chưa thể thay đổi được. Việc người dân thanh toán bằng tiền mặt khi mua sắm ở các siêu thị, cửa hàng không phải là điều lạ lẫm, dù ở những nơi này đều đã trang bị máy POS”.
Tìm hiểu tại nhiều đơn vị cả khối nhà nước lẫn tư nhân trên địa bàn TP Quy Nhơn đã áp dụng dịch vụ này, phóng viên đều nhận được câu trả lời số lượng giao dịch không dùng tiền mặt rất hạn chế. Trong khi đó, ở khu vực nông thôn, hầu như chỉ những người làm việc tại các cơ quan nhà nước hay tại một số doanh nghiệp mới có tài khoản ngân hàng khi tiền lương được trả qua ATM, nhưng tiền trong thẻ ATM cùng lắm cũng chỉ trả tiền điện, nước qua ngân hàng, còn phần lớn là... rút tiền mặt để chi dùng.
Có thể thấy rõ nhất với ngành Điện lực, dù triển khai dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt từ rất lâu với cơ chế hỗ trợ đắc lực từ Nhà nước, nhưng đến nay vẫn khá “ì ạch”. Tính trên số tiền được trả qua hệ thống ngân hàng thì khá khả quan, khoảng 1.100 tỉ đồng (tỉ lệ 41,91%), với khoảng 40% là thanh toán không dùng tiền mặt. Nhưng, xét về số lượng thì chưa đến 10% khách hàng trả tiền điện qua thẻ, phần lớn số này cũng chỉ tập trung trong nhóm doanh nghiệp.
“Ngành Điện hiện có đến 400 ngàn khách hàng, nhưng doanh nghiệp chỉ khoảng 3.000. Nói vậy để thấy, số khách hàng thanh toán dịch vụ không dùng tiền mặt là cực ít, dù chúng tôi đã tích cực tuyên truyền, vận động và khuyến khích”, Giám đốc Điện lực Bình Định Huỳnh Ngọc Việt cho hay.
Tăng cường lòng tin và đồng bộ hệ thống
Có một nghịch lý, phương thức thanh toán trực tuyến không phát triển như kỳ vọng, giao dịch không dùng tiền mặt trong tổng số giao dịch của người dân chỉ đạt ở mức thấp, trong khi đó việc mua bán, trao đổi sản phẩm, dịch vụ qua mạng khá phát triển. Ông Phan Phú Hải lý giải: “Thói quen sử dụng tiền mặt vẫn đang phổ biến trong hầu hết người dân cả thành thị lẫn nông thôn. Trong khi đó, hệ thống máy ATM tuy phát triển nhanh, nhưng phân bố chưa đều, tập trung chủ yếu ở thành phố, thị trấn, máy POS thì hầu hết đều được đặt tại TP Quy Nhơn và một số trung tâm huyện (do ở khu vực nông thôn chỉ một số ít người dân có thẻ ATM), nên chưa thể đáp ứng tốt nhu cầu thanh toán không dùng tiền mặt của khách hàng”.
Cùng với rào cản từ thói quen và hạn chế về hạ tầng kỹ thuật thanh toán điện tử, một vấn đề cũng được đặt ra là mức độ an toàn trong thanh toán điện tử, cũng như “hậu” xử lý của đơn vị cung cấp dịch vụ chưa tạo được niềm tin với khách hàng.
Mới đây, Chính phủ đã đưa ra Đề án Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt với mục tiêu đến cuối năm 2020, tỉ trọng tiền mặt trên tổng phương tiện thanh toán ở mức thấp hơn 10%; 100% các siêu thị, trung tâm mua sắm và cơ sở phân phối hiện đại có thiết bị chấp nhận thẻ và cho phép người tiêu dùng thanh toán không dùng tiền mặt; 70% các đơn vị cung cấp dịch vụ điện, nước, viễn thông và truyền thông chấp nhận thanh toán hóa đơn không dùng tiền mặt; 50% cá nhân, hộ gia đình ở các thành phố lớn sử dụng phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt trong mua sắm, tiêu dùng…
Tuy nhiên, nếu chưa để người dân thấy được rõ những lợi ích thiết thực, trực tiếp thì sẽ rất khó để khuyến khích sử dụng thẻ thanh toán thay tiền mặt. “Chính sách ban hành phải làm sao thu hút được khách hàng lẻ có tài khoản cá nhân và giao dịch, khi đó thanh toán không dùng tiền mặt mới thật sự có hiệu quả. Và, chính cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị cung cấp dịch vụ cũng phải bỏ bớt những rào cản trong giải quyết những “trục trặc” liên quan đến thanh toán không dùng tiền mặt, có vậy mới tăng được niềm tin, kích thích người dân sử dụng”, ông Việt đặt vấn đề.
Đồng quan điểm này, ông Hải cho rằng, bên cạnh việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người tiêu dùng, cần nhiều giải pháp đồng bộ hơn nữa bao gồm cả các yếu tố về thói quen tiêu dùng, trình độ, văn hóa, môi trường… Đi kèm với thay đổi tư duy, thói quen của người tiêu dùng, các ngân hàng cũng phải mở rộng, nâng cấp chất lượng phục vụ của hệ thống thanh toán điện tử cũng như về bảo mật thông tin; tập trung đầu tư phát triển hạ tầng mạng lưới chấp nhận thẻ, bố trí hợp lý mạng lưới ATM, POS. Trước mắt, Ngân hàng Nhà nước - Chi nhánh tỉnh Bình Định sẽ tham mưu UBND tỉnh đề nghị các đơn vị giáo dục, y tế, cơ quan hành chính công đi đầu trong công tác thanh toán không dùng tiền mặt khi cung cấp dịch vụ.
Thanh toán không dùng tiền mặt chắc chắn sẽ mang lại nhiều lợi ích cho cả người tiêu dùng và cơ quan quản lý nhà nước; nhưng điều cần thiết nhất hiện nay là phải có hành lang pháp lý chặt chẽ và cơ chế chính sách phù hợp để khuyến khích người dân thực hiện
Ông PHAN PHÚ HẢI, Giám đốc Ngân hàng Nhà nước – Chi nhánh tỉnh Bình Định
THU HIỀN