Giải “bài toán” trật tự vỉa hè ở đô thị
Giống như nhiều địa phương khác, vỉa hè ở TP Quy Nhơn không chỉ là nơi đi bộ mà còn là nơi mưu sinh của nhiều người buôn bán nhỏ. Việc lập lại trật tự vỉa hè nhằm tạo bộ mặt đô thị văn minh là cần thiết, song trong quá trình thực hiện đã phát sinh mâu thuẫn với thực tế đời sống đô thị.
“Bệnh trầm kha” của đô thị
Một buổi sáng, tại vỉa hè góc đường Mai Xuân Thưởng - Lê Duẩn, bà Đinh Thị Ánh Nguyệt vừa nhanh tay làm bánh mỳ bán cho khách, vừa nhắc khéo khách dắt xe để gọn gàng nhằm tránh bị phạt. Bà bộc bạch: “Hồi tháng 4 (thời điểm thành phố đồng loạt ra quân lập lại trật tự đô thị), tôi nghỉ bán mất 1 tuần, rồi sau đó chỉ dám bày một chiếc tủ nhỏ bán ở sâu phía trong góc đường. Mất khách dữ lắm. Hồi trước, mỗi ngày bán được 70-80 ổ bánh mỳ. Giờ chỉ bán được 20-30 ổ. Tôi bán ở đây 4-5 năm nay rồi. Mình chấp hành xếp bàn ghế, xe cộ gọn gàng; dọn dẹp trả lại mặt bằng sạch sẽ sau khi bán xong, đóng tiền thu gom rác 46.000 đồng/tháng. Chỉ mong nhà nước cho mua bán để kiếm sống”.
Vỉa hè, lòng đường trên đường nội bộ Xuân Diệu, kể cả dải công viên cây xanh bên ngoài cũng bị lấn chiếm để kinh doanh ăn uống. Ảnh: TỐ UYÊN
Bà Nguyệt chỉ là một trong số rất nhiều người dân lao động sống dựa vào vỉa hè. Dù chưa có số liệu thống kê chính thức nhưng theo lãnh đạo một số phường như Lê Hồng Phong, Lê Lợi, Lý Thường Kiệt, Thị Nại, gần như toàn bộ khoảng 20 tuyến đường trên địa bàn mỗi phường đều có hoạt động buôn bán nhỏ trên vỉa hè, tập trung nhiều ở các tuyến đường lớn, có nhiều người qua lại. Và đây cũng là những điểm nóng lấn chiếm vỉa hè mà các địa phương giải quyết suốt nhiều năm qua nhưng hầu như không có kết quả; đặt ra bài toán khó cho công tác quy hoạch, quản lý đô thị.
Qua trao đổi với phóng viên Báo Bình Định, nhiều vị lãnh đạo các phường nội thành Quy Nhơn đều có chung nhận định nguyên nhân trước hết do lực lượng làm công tác trật tự đô thị mỏng; tâm lý thích mua ở vỉa hè cho nhanh, cho tiện cũng đã trở thành nếp nghĩ, thói quen khó bỏ của nhiều người dân. Trong điều kiện hiện nay, cần phải nhìn nhận hoạt động buôn bán dựa vào vỉa hè là một thực tế. Ông Đặng Nhật Nam, Chủ tịch UBND phường Lý Thường Kiệt, cho biết: “Chợ Sân bay trên địa bàn phường còn nhiều ki-ốt trống. Phường đã vận động các tiểu thương vô chợ bán nhưng nhiều người không muốn vì sợ không có bạn hàng”.
Đa số lãnh đạo phường đều cho rằng, chừng nào khu vực kinh tế chính thức vẫn chưa phát triển đủ lớn để tạo nhiều công ăn việc làm, thu hút bớt nhân lực khỏi khu vực kinh tế hàng rong thì vỉa hè sẽ vẫn tiếp tục là nơi dân nghèo thành thị bám vào để kiếm sống. “Hoạt động mua gánh bán bưng ít nhiều góp phần xóa đói giảm nghèo, giải quyết việc làm. Đây là thực tế không thể phủ nhận. Vì những lý do này, lấn chiếm vỉa hè là “căn bệnh trầm kha” của đô thị, rất khó trị triệt để trong điều kiện hiện nay”, ông Hoàng Xuân Hải, Phó Chủ tịch UBND phường Lê Hồng Phong, ví von.
Cần giải pháp hài hòa
Theo ông Phạm Văn Tuấn, Chủ tịch UBND phường Lê Lợi: Đẩy đuổi người buôn bán trên vỉa hè chỉ giải quyết được phần ngọn. Cần có giải pháp căn cơ hơn, như tạo công ăn việc làm, hỗ trợ cho người nghèo chuyển đổi công việc, nhưng điều này đòi hỏi phải có thời gian dài. Trước mắt, có thể sắp xếp chỗ mua bán ổn định cho họ; tổ chức, quản lý buôn bán trật tự, sạch sẽ, gọn gàng đi đôi với tiếp tục tuyên truyền tích cực. Đồng thời, phải quy hoạch hợp lý để trưng dụng, quản lý vỉa hè hiệu quả. Chẳng hạn, đối với những tuyến đường đã hình thành khu mua bán ăn vặt được nhiều khách du lịch biết đến và ưa thích như là một nét văn hóa ẩm thực vỉa hè, thành phố nên cho thuê vỉa hè như trước khi mở chiến dịch đồng loạt ra quân lập lại trật tự đô thị vào tháng 4 vừa qua.
Đồng quan điểm, ông Hoàng Xuân Hải đề nghị, thành phố nên quy hoạch một khu vực kinh doanh buôn bán tập trung, ví dụ như phố ẩm thực, để tạo điều kiện cho người dân làm ăn và cũng để thu hút khách du lịch. Nhiều khách du lịch thích “phong cách” lê la vỉa hè. Về việc cho thuê vỉa hè, chỉ chọn những tuyến đường có lộ giới lớn, hoạt động dịch vụ - thương mại sầm uất, kẻ vạch phân chia chỉ giới phần đường nào được phép bày bán, phần đường nào dành để xe và phần đường nào dành cho người đi bộ. Thực tế, trước đây, qua 1 tháng triển khai ở 3 tuyến đường Lê Hồng Phong, Trần Hưng Đạo và Nguyễn Thái Học, các hộ kinh doanh rất đồng tình và sẵn sàng đóng tiền.
Theo ông Đặng Nhật Nam, chỉ khi nào nhà nước quản lý tốt, người dân chấp hành tốt thì mới nên cho thuê vỉa hè. Có thể dành một phần vỉa hè tạo điều kiện cho những người có hoàn cảnh khó khăn nhưng có ý thức tốt buôn bán vào giờ nhất định trong ngày. Đối với hộ kinh doanh có nhà ở mặt tiền không chấp hành tốt, cần có chế tài nặng tay hơn, như đánh vào thuế hay giấy phép kinh doanh. Mức phạt tiền hiện nay là quá nhẹ, chưa đủ sức răn đe.
Ông Phan Tuấn, Trưởng phòng Kinh tế TP Quy Nhơn, cho biết, UBND thành phố đã chỉ đạo điều tra các trường hợp thực sự khó khăn sống dựa vào vỉa hè để có kế hoạch sắp xếp giải quyết nơi buôn bán ổn định. Đến nay, đã có 7/16 phường lập xong danh sách những trường hợp này. Phòng Kinh tế đang khảo sát một số tuyến đường nội thị để sắp tới chọn 1-2 tuyến thí điểm cho kinh doanh trên vỉa hè một cách có quản lý, kiểm soát.
TỐ UYÊN
Xin hỏi mấy vị đã đi kiểm tra hết chưa? Những người buôn bán nhõ trên vỉa hè, chỉ là số nhỏ, chủ yếu là những hộ gia đình có nhà mặt tiền chiếm dụng lề đường vỉa hè là chính, như tiệm sửa xe máy, bán vật liệu xây dựng trên đường Ngô mây, Hoàng Văn Thụ.