Những nhà khoa học ở Khu đô thị khoa học và giáo dục Quy Hòa
Ðó là vợ chồng tiến sĩ (TS) Lê Ðức Ninh và Ðào Thị Nhung, từ bỏ công việc ở Ðức về làm “hạt nhân” của nhóm nghiên cứu Vật lý lý thuyết tại Viện Nghiên cứu Khoa học và Giáo dục liên ngành; đó là những nhà khoa học cộng tác với Trung tâm Khám phá khoa học - đơn vị quản lý, vận hành, khai thác và sử dụng các công trình của Tổ hợp Không gian khoa học... Với họ, Quy Nhơn như là bến đậu, để từ đó họ sống hết mình cho đam mê, yên tâm cống hiến cho khoa học.
Đi theo tiếng gọi của trái tim…
Hết cấp 3 chuyên Toán, Trần Trung Quân rời Hà Nội đi Pháp học chuyên ngành năng lượng và môi trường. Sau 5 năm học, anh ra làm tư vấn cho Ðiện lực Pháp, rồi làm cho một công ty khởi nghiệp cũng tại Pháp.
Chủ tịch UBND tỉnh Hồ Quốc Dũng (bìa phải), GS Trần Thanh Vân (giữa) cùng trao đổi với TS Đào Thị Nhung về hoạt động của nhóm Vật lý lý thuyết.
Cơ duyên đến với Quân vào năm 2005, khi anh được chọn trao học bổng Odon Vallet và lần đầu gặp GS Trần Thanh Vân - Chủ tịch Hội Gặp gỡ Việt Nam. 9 năm sau, Quân gặp lại GS Vân và biết đến ý tưởng thành lập Tổ hợp không gian khoa học tại Bình Ðịnh. Giai đoạn đầu của dự án liên quan khá nhiều đến mảng thiên văn học - là niềm đam mê của Quân, nên ngay khi đó anh đã xác định phải tham gia dự án này. 2 năm làm tình nguyện cho GS Vân, đầu tháng 5.2017, Quân quyết định về Việt Nam chính thức làm Giám đốc kỹ thuật Trung tâm Khám phá khoa học (thuộc Sở KH&CN).
Bây giờ, không chỉ Quân mà cả gia đình nhỏ của anh cũng đã vào định cư ở Quy Nhơn. “Lãnh đạo tỉnh, cũng như các sở, ngành của Bình Ðịnh rất nhiệt tình và quan tâm đến khoa học, có vướng mắc nào cũng được tháo gỡ ngay. Ðó là một may mắn mà không phải nơi nào cũng có được. Còn môi trường sống ở Quy Nhơn thật sự tuyệt vời. Tôi xác định gắn bó với mảnh đất này cho đến khi nào tỉnh không cần mình nữa” - Quân chia sẻ.
Ngoài Quân, trong năm 2017 này Trung tâm Khám phá khoa học cũng đồng thời đón hai chuyên gia từ TP Hồ Chí Minh - Lê Quang Thủy và Dương Tuấn Anh. Học ngành Vật lý hạt nhân, nhưng Lê Quang Thủy lại có đam mê đặc biệt với Vật lý thiên văn. Khi còn làm giám đốc kỹ thuật cho một công ty tư nhân ở TP Hồ Chí Minh, ngoài giờ làm anh vẫn thích tìm tòi nghiên cứu khoa học, chế tạo kính thiên văn, làm các mô hình khoa học tại nhà để thỏa niềm đam mê và phục vụ anh em trong Câu lạc bộ thiên văn học TP Hồ Chí Minh.
Anh Trần Trung Quân (bìa trái) giới thiệu mô hình của Tổ hợp Không gian khoa học với giáo sư người Hà Lan - Gerardus ‘t Hooft (Nobel Vật lý 1999) và Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Châu tại Gặp gỡ Việt Nam 2017.
Tháng 10.2016, anh gặp GS Trần Thanh Vân, và chỉ vài tháng sau anh đã về Bình Ðịnh làm việc với 2 chuyên gia người Pháp. “Tôi quyết định về Bình Ðịnh trước hết hoàn toàn là vì niềm yêu thích. Thứ hai là tôi được học hỏi thêm những cái mới, cái lạ ở một môi trường học hỏi về khoa học rất tốt. Tôi được thường xuyên gặp gỡ các nhà khoa học quốc tế - những con người với bộ óc đáng nể, điều đó không dễ dàng có ở TP Hồ Chí Minh” - anh Thủy tâm sự.
Còn nhớ, tháng 10.2016, nhóm nghiên cứu Vật lý lý thuyết ra đời, do TS Lê Ðức Ninh và TS Ðào Thị Nhung phụ trách. Ðôi vợ chồng khoa học này đã bỏ cuộc sống cùng cơ hội lớn ở trời Âu để trở về Việt Nam, đến Quy Nhơn làm công tác nghiên cứu. TS Lê Ðức Ninh quê ở Thanh Hóa, còn Ninh Bình là gốc gác của TS Ðào Thị Nhung. Họ mang theo 2 con nhỏ và niềm đam mê khoa học đến với Quy Nhơn yên bình để dành toàn bộ thời gian, tâm huyết cho công việc.
Truyền lửa đam mê nghiên cứu khoa học
Làm việc ở Trung tâm Khám phá khoa học, bước đầu anh Lê Quang Thủy và các đồng nghiệp đang chú tâm sản xuất ra các thiết bị để các em nhỏ tự chơi, tự khám phá về thế giới, vạn vật xung quanh. Ðể qua đó, các em có thể đặt ra các câu hỏi và tự giải đáp được.
Các chuyên gia đưa ra mô hình và vài dòng mô tả, còn anh Thủy và đồng nghiệp tự lên bản vẽ, thiết kế và lắp ráp cho hoàn chỉnh. Có những cái đơn giản, nhưng cũng có những cái rất phức tạp, mất cả tháng trời mới xong như mô hình thang lửa, xoáy lửa điện, xe tự hành trên sao hỏa... Hay như mô hình ion, chỉ có ống và chong chóng để tạo ra luồng gió ion, các anh nghĩ đến chuyện lắp thêm mô hình tàu con thoi cho trẻ con nhìn vui mắt và hơn thế gắn với thực tiễn ứng dụng khám phá thế giới.
“Ðây không chỉ là nơi làm ra mô hình, trưng bày mà còn như một “cái xưởng” để các em vừa học, vừa chơi, vừa tự tay làm ra các mô hình. 10 đứa trẻ chỉ cần có 1 bé quan tâm và thích thú; còn những bé khác thấy vui và không sợ khoa học nữa là được rồi. Nghĩ lại, chỉ có thể nói rằng mình “già mà ham chơi”, xưa mê món này nhưng không có điều kiện để làm thì giờ truyền lại cho các em nhỏ” – anh Thủy vui vẻ nói.
Cùng quan điểm, anh Trần Trung Quân chia sẻ hy vọng rằng, nếu không có điều kiện đến thường xuyên thì các bạn trẻ trong cuộc đời chỉ cần đến với Tổ hợp Không gian khoa học một hai lần, để có được một ấn tượng tốt về khoa học, để thấy rằng khoa học không phải cái gì quá cao xa mà rất gần gũi; từ đó, các bạn trẻ sẽ có lựa chọn cho con đường tương lai. “Ðầu tư cho khoa học là một đầu tư lâu dài. Mỗi người trong chúng ta góp một ít để làm nên chuyện. Dù là nhà khoa học hay không, nếu có đam mê chúng ta đều có thể đóng góp vào đó để truyền cảm hứng cho các bạn trẻ” - anh Quân nói.
Trong khi đó, nhóm nghiên cứu Vật lý lý thuyết cũng đã có những gặt hái bước đầu. 4 đề tài nghiên cứu về khoa học Vật lý lý thuyết đã lần lượt hình thành. Nhóm còn thu hút nhiều nhà khoa học, nghiên cứu cùng đồng hành. Ðó là TS Trương Xuân Nhựt từ Pháp về làm việc sau tiến sĩ; là 3 nhà khoa học: TS Lê Thọ Huệ (Viện Vật lý), GS Margarete Muehlleitner (Ðức) và TS Julien Baglio (Pháp). “Nghiên cứu khoa học là tìm cái mới, giống như đi vào sa mạc tìm vàng. Càng nhiều người giỏi đi tìm sẽ càng tìm được nhiều cái mới” - TS Lê Ðức Ninh tâm sự.
Cùng với nghiên cứu, một hoạt động song song khác của nhóm Vật lý lý thuyết là đào tạo cho sinh viên các trường ÐH trong nước. “Ðây là công việc rất quan trọng để gầy dựng thế hệ nghiên cứu tiếp theo. Làm khoa học cũng giống như người luyện võ vậy, không có người kế nghiệp thì cũng không làm được gì, không phát huy được tinh hoa của khoa học” - anh Ninh bộc bạch.
THU HIỀN