Nghe thèm nùi cá trủ kho

Đã mùa thu và có mưa, đôi khi. Vậy là những tháng ngày hanh hao, ráo rảnh đã thật sự kết thúc. Chiều sẫm này, lại bất chợt một cơn mưa rất lớn đổ về. Bỗng thèm lạ những chén cơm nóng được ăn cùng với cá trủ kho. Rất tiếc là loại cá này chỉ có trong mùa khô, khi nước sông chưa kịp dâng cao. Kêu theo tiếng địa phương là cá trủ, chắc do người ta đã dùng tấm lưới trủ để đón đầu cho cá tuôn vô. Sau khi đã dùng trang kéo cát be thành bờ tạo ra một con mương nhỏ với nước xâm xấp. Và đó, cũng là lý do trong danh mục cá trủ sẽ bao gồm rất nhiều loại cá như: cá ngạnh, cá thài bai (cá bống nhỏ), cá trắng, cá niên, cá lúi, cá bạc đầu, cá sóc... Ngon nhất là khi các loại cá ấy thuộc về sông Côn.

Vẫn là cách kho thông thường dành cho họ hàng nhà cá với gia vị là hành khô, ớt, nước mắm, tiêu... Chỉ khác chăng cá sông, nhất thiết, phải có nghệ và nếu là nghệ tươi thì rất hợp. Ở quê, nhà nào cũng ép được dầu phụng vậy mắc gì không khử cho tới để kho. Có dầu phụng, sự ngon lành và tính hấp dẫn của món kho đây sẽ tăng lên rất nhiều lần. Cá trủ vốn rất nhỏ nên kho không khéo sẽ bị nát bấy, ăn vẫn vậy nhưng nhìn con mắt có hơi... nhồn nhột. Và đó, khác nào phơi bày ra cái sự vụng về của quý bà quý cô trong gia đình.

Không những phải có đủ gia vị mà còn cần cả thời gian dành cho việc ướp nữa kìa. Lửa kho bắt buộc phải liu riu để cho cá thấm tháp từ từ. Cá trủ nhỏ xíu nên kho trong cái nồi đất hoặc cái trẹt nhỏ xíu mới phù hợp. Khi ăn cũng đâu cần gắp ra đĩa, cứ thế, bưng từ dưới bếp lên và đặt giữa mâm.

Ăn cá trủ là phải gắp từng nùi, vì sao có thể gắp được từng con và sự độc đáo của loại cá này ở chính ngay điều đó.  Đâu như hương cá trủ kho đã bốc mùi thơm lựng từ gian bếp nhà... người, nhưng khi món ăn đã yên vị nơi miệng, hương gần như phải gác qua một bên để dành trọn vẹn cho vị bởi sự lấn lướt và áp đảo của nó. Có cảm giác đặc điểm của từng loại cá đã không hề bị mất đi, khi được chung cùng mà chỉ cộng hưởng. Khi xen lẫn và hòa trộn trong nhau với những thài bai, sóc, ngạnh... Không gì có thể tả hết cái mặn mòi khác thường của hết thảy những loại cá trong món này. Một hỗn hợp quả là độc đáo với vị bùi bùi của lúi, cái đăng đắng của niên, cái beo béo của cá trắng... Món cá trủ kho như được thăng hoa vì hết thảy những cảm giác đó. 

Trời đã chuyển mùa. Sông ắp đầy và nước sẽ tràn bờ. Nên những nùi cá trủ kho mằn mặn hao tốn cơm vô ngần, đành phải hẹn lại mùa khô năm tới...

HUYỀN MINH