Nâng cao giá trị gia tăng của cây dừa
Tỉnh ta có diện tích dừa lớn, nhưng nguồn lợi kinh tế từ cây dừa chưa tương xứng tiềm năng. Do vậy, UBND tỉnh đã giao ngành Nông nghiệp tỉnh xây dựng đề án củng cố, cải tạo vườn dừa ở Hoài Nhơn và Phù Mỹ, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp nâng cao giá trị gia tăng của cây dừa. PV Báo Bình Ðịnh đã phỏng vấn tiến sĩ Nguyễn Thị Tố Trân, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh, quanh vấn đề này.
Sản xuất chỉ xơ dừa quy mô hộ gia đình ở Hoài Nhơn. Ảnh: VĂN LƯU
* Từ lâu, cây dừa đã đem lại lợi ích thiết thực cho người dân Hoài Nhơn, Phù Mỹ…, song hiệu quả kinh tế từ cây trồng này cũng lắm thăng trầm. Bà đánh giá như thế nào về thực trạng cây dừa và cơ hội phát triển ngành dừa ở tỉnh ta?
- Bình Định là địa phương có diện tích dừa lớn thứ 3 cả nước, sau Bến Tre và Trà Vinh. Hiện toàn tỉnh có trên 9.000 ha dừa, nhiều nhất là ở Hoài Nhơn, Phù Mỹ, Phù Cát; sản lượng khoảng 97.368 tấn/năm, tương đương 81 triệu quả. Trong đó, dừa phục vụ cho chế biến khoảng 65 triệu quả; dừa tươi uống nước 16 triệu quả. Cây dừa đã góp phần làm đẹp cảnh quan, bảo vệ môi trường, tăng thu nhập và giải quyết việc làm cho nhiều lao động ở các địa phương; song hầu hết diện tích dừa được trồng trên đất nghèo chất dinh dưỡng, nông dân chưa quan tâm đầu tư thâm canh, còn phải chịu đựng bệnh bọ cánh cứng, nên phát triển không đồng đều.
Năng suất dừa bình quân ở Hoài Nhơn hiện chỉ đạt 23 quả/cây/năm, thấp hơn nhiều so với Bến Tre và Trà Vinh. Giá dừa trái không ổn định, thu nhập không cao, nên nhiều hộ dân chặt bỏ hoặc không muốn đầu tư cải tạo vườn dừa. Việc nghiên cứu, lựa chọn các giống dừa mới có năng suất cao để thay thế diện tích dừa đã lâu năm cũng chưa được quan tâm. Do vậy, diện tích dừa ở tỉnh ta ngày càng bị thu hẹp.
Trên địa bàn tỉnh có nhiều cơ sở sản xuất các sản phẩm từ dừa, nhưng quy mô nhỏ lẻ, chủ yếu làm thủ công với các sản phẩm chính là tinh dầu dừa, bánh tráng nước dừa, chỉ xơ dừa, thảm xơ dừa…; sản phẩm chủ yếu bán thô, đầu ra không ổn định, nên nguồn lợi kinh tế của cây dừa mang lại chưa tương xứng với tiềm năng.
Có thể nói rằng, tiềm năng và cơ hội đầu tư phát triển ngành dừa tại tỉnh ta là rất lớn, bởi ta có nguồn nguyên liệu dồi dào; thị trường tiêu thụ các sản phẩm từ dừa lớn. Hơn nữa, công nghệ sản xuất các sản phẩm từ dừa ngày càng nhiều và hiện đại, giúp các DN giảm giá thành, tăng hiệu quả sản xuất.
* Thời gian qua, có nhiều nghiên cứu, giải pháp duy trì và phát triển cây dừa đã được tỉnh ta triển khai, nhưng vẫn chưa mang lại hiệu quả như mong đợi?
- Năm 2005, Viện Nghiên cứu dầu và cây có dầu (Bộ NN&PTNT) đã nghiên cứu, điều tra và bình tuyển các cây dừa đầu dòng khu vực Nam Trung bộ, trong đó có Bình Định, để làm cơ sở cho công tác nhân giống phục vụ công nghiệp chế biến; xây dựng công thức bón phân hiệu quả cho cây dừa và đề xuất một số giải pháp về giống, khuyến nông, cải tạo vườn tạp… nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế cây dừa. Các đơn vị trực thuộc Sở NN&PTNT cũng đã xây dựng một số mô hình thâm canh vườn dừa; một số biện pháp diệt trừ bọ cánh cứng hại dừa để chuyển giao cho nông dân. Tỉnh ta cũng đã tranh thủ nguồn vốn từ các chương trình, dự án để hỗ trợ các DN, hộ gia đình tại Hoài Nhơn, Phù Mỹ phát triển các ngành nghề sản xuất, chế biến các sản phẩm từ dừa.
Tuy vậy, việc đầu tư cho cây dừa không thường xuyên liên tục; nông dân áp dụng các giải pháp kỹ thuật chăm sóc, bảo vệ dừa vào thực tế theo kiểu tùy hứng, nên việc duy trì diện tích và nâng cao sản lượng dừa chưa đảm bảo yêu cầu. Các cơ sở sản xuất, chế biến sản phẩm từ dừa cũng gặp khó khăn về đầu ra sản phẩm.
* UBND tỉnh đã giao ngành Nông nghiệp tỉnh xây dựng đề án củng cố và cải tạo vườn dừa ở Hoài Nhơn và Phù Mỹ. Công tác này đã được thực hiện như thế nào, thưa bà?
- Theo Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp tỉnh đối với cây dừa đến năm 2020, tỉnh ta phát triển 10.000 ha, trong đó có 80% diện tích dừa phục vụ cho công nghiệp chế biến, 20% diện tích dừa trồng lấy nước. Để đảm bảo mục tiêu trên, năm 2017, Sở NN&PTNT đã kiến nghị UBND tỉnh cho phép xây dựng đề án củng cố và cải tạo vườn dừa tại Hoài Nhơn, Phù Mỹ và đã được tỉnh chấp thuận.
Đề án này sẽ được ngành Nông nghiệp thực hiện trong năm 2018 với các nội dung: Điều tra, rà soát lại diện tích dừa hiện có, xác định cụ thể độ tuổi, đặc tính của từng loại dừa; đánh giá thực trạng cây dừa và đề xuất các giải pháp nâng giá trị gia tăng của cây dừa, như tuyển chọn các giống dừa thích nghi với điều kiện sinh thái của tỉnh, có khả năng kháng sâu bệnh, cho năng suất và chất lượng cao để trồng mới hoặc trồng thay thế các vườn dừa đã già cỗi. Đầu tư thâm canh, phát triển các vườn dừa cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp chế biến; xây dựng chuỗi giá trị ngành hàng cây dừa; hình thành HTX sản xuất, kinh doanh, chế biến dừa ở các địa bàn sản xuất liền vùng, liên vùng. Hỗ trợ các DN, hộ gia đình đầu tư công nghệ, mở rộng quy mô phát triển sản xuất; xây dựng nhãn hiệu, thương hiệu cho các sản phẩm đặc sản và hàng thủ công mỹ nghệ đã có thị trường, đồng thời hướng dẫn các đơn vị tận dụng phế phẩm của dừa để sản xuất than thiêu kết, than hoạt tính, phân hữu cơ... nhằm tăng hiệu quả sản xuất, giải quyết việc làm cho lao động ở khu vực nông thôn.
Sở NN&PTNT cũng sẽ tranh thủ sự hỗ trợ của Tổ chức Phát triển Hà Lan để xây dựng mô hình nâng cao chất lượng giá trị của sản phẩm từ dừa tại huyện Hoài Nhơn thông qua các hoạt động: Hỗ trợ HTX Ngọc An xây dựng tiêu chuẩn hệ thống quản lý an toàn thực phẩm (HACCP) cho sản phẩm dầu dừa tinh khiết; hỗ trợ cải tiến mẫu mã, bao bì, nhãn mác, xây dựng và quảng bá thương hiệu dầu dừa tinh khiết và sản phẩm bánh tráng nước dừa của HTX.
* Xin cảm ơn bà!
PHẠM TIẾN SỸ (Thực hiện)