Bộ gõ “chữ đồng bào” của Ðinh Triệu Vy
Ứng dụng bộ gõ WinVnKey xây dựng kiểu gõ chữ của một số dân tộc thiểu số ở Bình Ðịnh là sáng tạo của Ðinh Triệu Vy - học sinh lớp 12A3, Trường Phổ thông DTNT tỉnh.
Đinh Triệu Vy (thứ 2, từ phải sang) nhận giải ba Cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên, nhi đồng toàn quốc năm 2017.
Ông Đinh Văn Thành, ở xã An Trung, huyện An Lão, một người nặng lòng với việc sưu tầm, gìn giữ những nét đẹp văn hóa của người H’rê, cũng là một trong những người trực tiếp biên soạn cuốn sách “Bộ chữ H’rê Bình Định” đã được Viện Ngôn ngữ học (Viện Khoa học xã hội Việt Nam) công nhận và dùng làm tài liệu dạy cho cán bộ, viên chức. Từ viết sách cho đến các bộ từ điển tiếng đồng bào mình, ông Thành bảo khổ nhất là việc soạn thảo văn bản tiếng H’rê chưa được “số hóa”.
}Tôi vui lắm khi hay tin có bộ gõ chữ của một số DTTS. Đây là công cụ hỗ trợ rất nhiều trong học tập, công việc nghiên cứu và bảo tồn chữ viết của các DTTS ở Bình Định~
Ông ÐINH VĂN THÀNH
Vẫn thường hỗ trợ khâu soạn thảo văn bản cho cha, chị Đinh Thị Mai My - con gái ông Đinh Văn Thành, cho hay: “Không có kiểu gõ chữ riêng nên soạn thảo 1 trang văn bản khổ A4 đơn giản thì mất một buổi, còn phức tạp hơn phải cả ngày. Giờ có bộ gõ này, thời gian rút ngắn xuống chỉ chừng 20 phút, sướng nhất là làm dấu cho các ký tự không phải mò mẫm tìm từng cái chèn vào như trước”.
Đó cũng chính là hiệu quả của ứng dụng bộ gõ WinVnKey xây dựng kiểu gõ chữ của một số dân tộc thiểu số (DTTS) ở Bình Định. Ý tưởng đưa Đinh Triệu Vy đến với sáng tạo bộ gõ trên bắt nguồn từ những trăn trở trong hoạt động soạn thảo văn bản - công việc vốn hỗ trợ rất nhiều cho học tập, giảng dạy, công việc văn phòng… Tại Việt Nam, đã có nhiều bộ gõ được xây dựng và ứng dụng rộng rãi như bộ gõ chữ Việt Unikey, VietKey; bộ gõ TNKey, TayNguyenKey hỗ trợ gõ chữ Ê-đê và một số chữ của các DTTS ở Tây Nguyên. Nhưng, nhiều chữ viết của các DTTS khác vẫn chưa có bộ gõ hỗ trợ soạn thảo văn bản, trong đó có chữ của các DTTS ở Bình Định.
“Em muốn làm ra một bộ gõ chữ của dân tộc mình, kết hợp cùng bộ gõ WinVnKey để cung cấp cho người soạn thảo văn bản chữ một công cụ hỗ trợ đắc lực và hiệu quả. Nhưng trước tiên là hỗ trợ em cùng các bạn học sinh ở Trường Phổ thông DTNT tỉnh thực hành gõ chữ trong quá trình học chữ viết của chính ngôn ngữ này”, Vy chia sẻ.
Bất ngờ với giải ba sáng tạo trẻ toàn quốc
“Ra mắt” với Cuộc thi KHKT cấp tỉnh dành cho học sinh trung học năm học 2016-2017 do Sở GD&ÐT tổ chức, sáng tạo của học sinh Trường Phổ thông DTNT tỉnh đạt giải khuyến khích. Niềm vui đến bất ngờ khi giải pháp này đoạt “cú đúp” giải nhì ở Cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên, nhi đồng (STTTNNÐ) tỉnh Bình Ðịnh năm 2017- giải cao nhất lĩnh vực phần mềm tin học, và giải ba ở “sân chơi” STTTNNÐ cấp quốc gia. Ðồng thời lọt vào danh sách lựa chọn gửi tham dự chương trình Festival “Sáng tạo trẻ” toàn quốc do Trung ương Ðoàn TNCS Hồ Chí Minh tổ chức.
Vẹn nguyên cảm xúc từ lễ trao giải Cuộc thi STTTNNÐ toàn quốc (diễn ra cuối tháng 10.2017), Vy bộc bạch: “Ðó là niềm vui rất bất ngờ, bởi so với sáng tạo quy mô của các bạn thì mức độ phổ biến của sản phẩm bộ gõ mới chỉ ứng dụng phạm vi trong tỉnh”.
Ý tưởng làm bộ gõ chữ H’rê được thầy cô Trường Phổ thông DTNT tỉnh ủng hộ, cùng sự động viên, khích lệ của gia đình. Đặc biệt, với sự hướng dẫn của thầy Bùi Công Phúc- giáo viên bộ môn Tin học, bộ gõ được gợi ý mở rộng ra 3 kiểu chữ của người H’rê, Bana Kriêm và Chăm Hroi. Nhưng, cái khó nảy sinh khi Vy là người dân tộc H’rê (xã An Quang, An Lão), nói tiếng H’rê tốt nhưng không viết được chữ H’rê. Thầy và trò phải tìm đến các nhà nghiên cứu Yang Danh, Đinh Văn Thành để nhờ tư vấn, rồi tìm hiểu 3 bộ từ vựng dày cộp.
Sau cả năm “vắt óc” mày mò tìm hiểu các loại ký tự và mã hóa, thiết kế các font chữ và xây dựng bộ gõ hiển thị, bộ gõ chữ của người Bana Kriêm, Chăm Hroi và H’rê Bình Định cũng được xây dựng hoàn thiện trên nền mã nguồn mở của bộ gõ WinVnKey. “Phần mềm là một bộ gõ giống như bộ gõ tiếng Việt Vietkey, chỉ khác là nó được tạo ra để các dân tộc ít người trong tỉnh đánh chữ của dân tộc mình lên máy tính. Với sáng tạo này, người dùng ngoài việc soạn thảo văn bản chữ thuận tiện, hiệu quả, chính xác, còn khắc phục được hạn chế hiện tại là phải chèn từng ký tự, rất mất công và tốn thời gian”, thầy Phúc cho biết.
Đến nay, bộ gõ chữ này đã được cung cấp cho một số nhà nghiên cứu và người dùng chuyên môn như các ông Đinh Văn Thành, Yang Danh, Yang Huân sử dụng thử nghiệm.
THU HIỀN