Hội thẩm nhân dân trong các phiên tòa: Vai trò quan trọng, trách nhiệm cao
Ðội ngũ hội thẩm nhân dân đã và đang phát huy vai trò khi tham gia tố tụng tại các phiên tòa, thể hiện qua việc tích cực tuyên truyền, đấu tranh, phòng chống tội phạm, phổ biến, giáo dục pháp luật cho bị cáo và những người tham dự phiên tòa.
Quang cảnh một phiên tòa có đầy đủ Hội đồng xét xử.
Theo quy định, tại các phiên tòa, thành phần Hội đồng xét xử (HĐXX) gồm 1 thẩm phán và 2 Hội thẩm nhân dân (HTND). Đối với những vụ án có tính chất phức tạp, nghiêm trọng, HTND chiếm 3/5 thành viên của HĐXX. Trong quá trình tham gia xét xử, HTND ngang quyền với thẩm phán, có tư cách pháp lý độc lập, không phụ thuộc vào thẩm phán, có quan điểm rõ ràng, độc lập.
Thành phần không thể thiếu
Hiện, toàn tỉnh có trên 280 HTND, đa số các vị HTND có trình độ cử nhân luật và hoạt động kiêm nhiệm trong các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể của tỉnh, huyện như: MTTQ, LĐLĐ, Hội Nông dân, Hội LHPN... Theo luật định, HTND có địa vị pháp lý và vai trò quan trọng trong công tác xét xử. Cụ thể, khi xét xử, nếu ý kiến biểu quyết của các HTND giống nhau nhưng khác ý kiến của thẩm phán thì quyết định của HĐXX phải theo ý kiến của đa số các HTND. Chính vì quan trọng như vậy nên trách nhiệm của mỗi HTND cũng hết sức nặng nề. Để làm tốt nhiệm vụ của mình, trong từng vụ việc, đòi hỏi các vị HTND không chỉ nắm rõ luật mà cần phải nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án trước ngày mở phiên tòa, nắm bắt đầy đủ nội dung, chứng cứ của vụ án, khi phát hiện những vấn đề vướng mắc thì trao đổi, phản ánh với thẩm phán chủ tọa.
Tham gia HTND gần 20 năm, bà Huỳnh Thị Kim Xuyên, Phó Chủ tịch Hội Luật gia tỉnh, cho biết: Trong quá trình tham gia xét xử, tôi thường ghi chép lại những điều chưa rõ, sau đó sẽ đặt vấn đề trực tiếp với bị cáo, vừa không trùng lắp với thẩm phán vừa góp phần làm rõ thêm các tình tiết. Đơn cử như vụ xét xử một bị cáo phạm tội giết người mới đây, mặc dù trong quá trình điều tra, bị cáo đã thừa nhận hành vi sai trái của mình, nhưng khi tranh tụng tại tòa bị cáo lại chối tội. Sau phần tranh tụng của thẩm phán, tôi đã chủ động thẩm vấn lại những điểm quanh co và cuối cùng bị cáo cũng đã thừa nhận nạn nhân chết là do bị cáo gây ra.
Ngoài việc làm sáng tỏ nội dung vụ án, HTND còn thông qua việc thẩm vấn để giáo dục, cảm hóa bị cáo, bị hại và người có nghĩa vụ liên quan, nhân chứng trong vụ án hình sự; giúp người khởi kiện và bị khởi kiện trong vụ án dân sự nhận thức đúng đắn hơn về những quy định của pháp luật. Ông Nguyễn Hoàng Long, thành viên đoàn HTND TP Quy Nhơn, người có hơn 15 năm tham gia công tác HTND, chia sẻ: “Trước khi tham gia xét xử các vụ án, tôi đều nghiên cứu kỹ các hồ sơ để xử đúng người, đúng tội. Khi xét xử các loại tội phạm, cần có HTND hoạt động trong ngành đó để làm rõ ý đồ, mục đích gây án của bị cáo”.
Khắc phục hạn chế, nâng cao kỹ năng
Với trách nhiệm của ngành, thời gian qua, TAND 2 cấp trong tỉnh đã thực hiện đầy đủ chức năng quản lý, hỗ trợ hội thẩm và các đoàn hội thẩm. TAND thường xuyên tổ chức tập huấn nghiệp vụ và cung cấp cho HTND những tài liệu, văn bản pháp luật cần thiết để tham gia công tác xét xử. Theo thống kê của TAND tỉnh, từ đầu năm đến nay, các vị hội thẩm TAND 2 cấp đã tham gia xét xử 2.976 vụ án các loại với trên 5.950 lượt HTND tham gia.
Theo Chánh án TAND tỉnh Đặng Công Lý, các vị hội thẩm đều nêu cao tinh thần trách nhiệm, tích cực tham gia xét xử có hiệu quả các vụ án được TAND 2 cấp đưa ra xét xử. Hầu hết các bản án được HĐXX ban hành đều đúng pháp luật, khách quan, dân chủ, thấu tình, đạt lý.
Tuy nhiên, do điều kiện khách quan, vai trò HTND vẫn có lúc chưa thể hiện hết, như một số HTND tuy có tham gia xét xử nhưng việc nghiên cứu hồ sơ vụ án còn hạn chế, trong quá trình xét xử còn nặng về giải thích pháp luật mà chưa tập trung đi sâu vào tình tiết vụ án để đưa ra phán quyết pháp lý.
Nhằm khắc phục những hạn chế trên và nâng cao nghiệp vụ xét xử cho các HTND, TAND các địa phương sẽ đẩy mạnh tổ chức tập huấn chuyên môn theo từng chuyên đề và triển khai các văn bản pháp luật mới đến các HTND; quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi cho các HTND được tham gia nghiên cứu hồ sơ vụ án, cung cấp đầy đủ các tài liệu... góp phần giúp các HTND hoàn thành tốt hơn nhiệm vụ của mình, giảm oan sai và tuyên truyền pháp luật hiệu quả.
K.ANH