Như cây có cội, như sông có nguồn
Năm nay đã 84 tuổi, nhưng sáng nào ông Phạm Văn Ba - ở thôn Trà Thung, xã Mỹ Châu, huyện Phù Mỹ - cũng có mặt ở khu văn hóa báo hiếu do chính tay ông lập nên. “Cây có cội, sông có nguồn, con người phải biết tôn kính tổ tiên” là tâm nguyện của ông.
Con đường vào thôn Trà Thung kéo dài từ quốc lộ 1A về phía biển. Hỏi thăm ông Ba, bà con trong vùng đều khẳng định: “Ngày mưa hay ngày nắng, cứ sáng sớm là ông đã có mặt ở khu văn hóa báo hiếu”. Đem chuyện đó hỏi ông, ông cười bảo, sáng nào cũng ở đây để hương khói, để nơi này luôn ấm hơi người.
Có một khu văn hóa báo hiếu
Cánh cổng mở toang. Ông bảo, khu văn hóa báo hiếu luôn rộng cửa với mọi người. Ở đó có hẳn bàn đá để tiếp khách. Bên ấm trà nghi ngút trong buổi sớm, ông kể về mấy chục năm tâm huyết với công trình này, giải thích cặn kẽ tiểu sử của từng người nằm dưới mộ. Khu văn hóa báo hiếu của ông Ba được “khởi công” từ tháng 4.1998. Khoảng lương hưu hằng tháng của ông phần lớn “đổ” vào công trình này. Một mình cặm cụi, mãi đến năm 2010 ông mới hoàn thành tâm nguyện của đời mình.
Chính giữa khuôn viên khu văn hóa báo hiếu là tháp tưởng niệm. Xung quanh đó là 22 ngôi mộ, có ngôi mộ đá rêu phong của tổ tiên họ Phạm, có những ngôi mộ mới xây còn tươi màu vôi. Trong đó có 2 ngôi “mộ gió” của liệt sĩ, còn lại là mộ của những người có công với cách mạng. “Tôi “rước” các anh em về đây để cùng đoàn tụ”, ông giải thích.
Cùng với những gian thờ ông bà, tổ tiên, ông Ba còn lập một bàn thờ Bác Hồ nằm ở trung tâm khuôn viên khu văn hóa báo hiếu. Ngay bên trái là bàn thờ cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng. Và, bên phải là một gian thờ còn để trống - nơi dành để thờ Đại tướng Võ Nguyên Giáp khi ông qua đời. “Đó là những người mà tôi vô cùng kính phục và mong muốn con cháu đời đời tạc ghi công ơn”, ông Ba chia sẻ.
Trong khuôn viên tâm linh, một diện tích khiêm tốn khoảng vài chục mét vuông, ông Ba đã bài trí những tấm bia khắc ghi Tông chi đồ, lược đồ họ tộc và những câu đối ý, đối vần với những xúc cảm và gửi gắm những tình cảm cho dòng họ, con cháu. Khu văn hóa báo hiếu ra đời là một nghĩa cử cao đẹp của ông Ba, để bày tỏ tấm lòng tôn kính đối với ông bà, tổ tiên. Ông đã hoàn thành 2 tâm niệm là tri ân, báo ân, phụng tự và giáo dục con cái noi gương. Ông bảo ấy là cách để ông giáo dục cho con cái giữ gìn văn hóa, đạo đức con người. Ông tâm sự: “Đi nhiều nơi, tìm hiểu nhiều điều trong cuộc sống, điều mà tôi quan tâm nhiều nhất là lịch sử, cội nguồn, những giá trị tinh hoa văn hóa dân tộc. Gắn bó cả đời cho sự nghiệp giáo dục, tôi mong muốn khu văn hóa báo hiếu này sẽ là một mô hình giáo dục đạo đức cho học sinh”.
“Tôi mong sao các cháu học sinh đến đây ngày càng nhiều, qua đó các cháu sẽ có một cách suy nghĩ theo hướng tích cực”, thương binh Võ Thị Hòa - vợ ông Ba đồng tâm niệm.
Gìn giữ cho đời sau
Ông Ba xuất thân trong một gia đình có truyền thống cách mạng, luôn kiên cường, phấn đấu vì lý tưởng độc lập dân tộc, thống nhất đất nước. Gia đình ông có 7 anh chị em thì đều tham gia cách mạng, trong đó có 1 liệt sĩ. Riêng ông 84 tuổi đời thì đã 63 tuổi Đảng; trải suốt quãng thời gian dài vào Nam - ra Bắc cống hiến cho cách mạng, cống hiến sức trẻ qua nhiều nhiệm vụ khác nhau. Về quê hương, ông làm Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Mỹ Châu, rồi về hưu được tín nhiệm bầu làm Bí thư Chi bộ, Chi hội trưởng Chi hội Người cao tuổi thôn Trà Thung.
“Khu văn hóa báo hiếu của ông Ba thể hiện tấm lòng hướng về tổ tiên, nguồn cội. Chúng tôi nghĩ đó là việc nên làm, để giáo dục truyền thống cho con cháu sau này. Nhiều người cũng muốn làm khu mộ gia đình như ông Ba, nhưng không có điều kiện”.
Ông NGUYỄN CHÍ NHANH, Bí thư Chi bộ thôn Trà Thung
Những ngày cuối đời, ông góp công góp sức để giữ gìn truyền thống quê hương. Ông chính là người “ra mặt” phản đối quyết liệt chuyện chính quyền địa phương định di dời cây sộp ở Trà Thung vào năm 2005. Theo ông Nguyễn Chí Nhanh, Bí thư Chi bộ thôn Trà Thung, cây sộp cổ thụ đó đã hơn 500 năm tuổi, gắn chặt với đời sống tinh thần của người dân địa phương. Khi xã đã xén cành, chuẩn bị bứng gốc, ông Ba cùng nhiều cụ cao tuổi đã đứng ra ngăn cản. Nhờ đó, cây sộp vẫn còn đến ngày nay, nằm ngay cạnh nơi sinh hoạt của người cao tuổi.
Ông Phan Lâm Thuận - 47 tuổi, ở xóm 3, thôn Trà Thung - cho biết: “Ở Trà Thung, ai cũng quý ông Ba, bởi ông gần gũi với bà con, gương mẫu, luôn hết lòng giữ gìn truyền thống dòng họ”.
Ngoài ra, ông còn là thành viên tích cực của Hội đồng họ Phạm huyện Phù Mỹ - một dòng họ nổi tiếng với bề dày truyền thống từ thời Đô hồ Đại vương Phạm Tu, Thượng thủy tổ họ Phạm Việt Nam. Ông là người đứng ra kết nối dòng họ và tổ chức thành công Đại hội thành lập Hội đồng họ Phạm xã Mỹ Châu. Đó là tâm niệm của ông Ba để nhắc nhở các thế hệ sau phải luôn nhớ đến cội gốc của mình.
LÊ KIỂU - BÌNH PHƯƠNG