Vị ngọt đầu đông
Năm đầu tiên tôi làm cô giáo ở ngoài đó. Một vùng vừa núi vừa đồng, trời mới lạnh sao. Trúng mấy gian lớp tuềnh toàng và căn nhà tập thể nằm giữa khuôn đất của ủy ban nhân dân xã với bốn bề gió thốc, nên cái lạnh như được tăng lên gấp bội lần. Lạnh, thèm đủ thứ, lại thêm thèm ăn, quái ác nhất vẫn là thèm ngọt. Cũng là điều dễ hiểu vì tuổi của tất cả chúng tôi mới đôi mươi. Đang sức trẻ, ăn uống lại thiếu thốn thường xuyên.
Tôi ở đó được đúng một tháng thì bắt đầu cho lần “đi chợ ăn hàng” đầu tiên của cả bọn. Và cái lần này sao mà khó quên đến thế! Thật ra, chợ không xa nhà tập thể và nhóm họp vào mỗi buổi chiều nhưng tới đó, mua mấy thứ cần dùng thì được chứ ngồi chồm hổm xúm quanh gánh chè, mẹt bánh thì sao các cô giáo dám? Đó là lý do chúng tôi chọn một điểm đến khá xa dẫu cho có phải xuýt xoa vì lạnh và gió. Vui lắm, đạp xe băng băng qua những con đường quê và cứ hướng thị trấn mà lao tới. Lương bổng ít ỏi nên trước khi đến với buổi chợ, chúng tôi bàn bạc và tính toán rất chi li.
Đến nơi, việc đầu tiên của lũ chúng tôi là kiếm ngay hàng bánh đúc, bánh bèo, bánh xèo vỏ “dằn bụng” cho êm trước đã, rồi mới đi dạo tìm mua mấy thứ thức ăn để dành. Bỗng cả bọn hít hít mũi. Hình như thoang thoảng đâu đây có mùi gì… ngòn ngọt. Cùng với làn hương thoảng ấy, gió đủ phía tấp lùa và cái lạnh, xộc tới tận tâm can cả đám. Nỗi thèm thuồng bộc phát dữ dội, ngay tức khắc hoàn toàn chiếm ngự cả bọn - như đã kể, đang tuổi đôi mươi. Hương thơm đậm đặc kinh hoàng ấy hút cả bọn lần tới tận cuối chợ. Và ngạc nhiên chưa? Một xoong chè được đặt trên bếp, có ủ lửa, bốc hơi ngào ngạt, hiện ra như trong mơ. Chúng tôi lật đật kéo đòn ngồi xuống và háo hức chờ đợi. Người bán nhanh nhảu múc rồi đưa cho từng đứa một, từng đứa. Cũng với thao tác như thế, ai nấy vội vã đón lấy phần của mình.
Tôi ấp cả chén chè trong hai tay và cái nóng, tức khắc, lan tỏa khắp người. Mùi của đường sênh hòa trộn với mùi gừng, liền ập tới khiến cánh mũi của tôi động cựa, khi hít hà. Đè nén cái sự thèm muốn, ham hố lại và ăn chậm chừng một giây, để khứu giác nhận cho bằng hết hương vị rồi hãy lấy muỗng khuấy, nhè nhẹ. Chén đầu thăm chừng, chén sau đã biết ngon nhưng phải tới chén thứ ba, mới thỏa. Phải trọn vẹn ba chén, mới tạm qua khỏi cơn thèm để đủ bình tĩnh mà bình khẩu và có đủ sự tỉnh táo, để hỏi người bán về cái món mình vừa được ăn.
Đó là chè ỉ. Một cái tên và một loại chè, rất lạ đối với bọn thị dân chúng tôi. Viên chè ỉ, nhìn giống những viên bi với những hột đậu phụng rang nằm giữa một lớp áo bột lọc. Đường phải là loại đường muỗng màu vàng đậm, nấu với nước cho tới rồi thả vào vài củ gừng tươi đã được giã nhuyễn. Múc ra chén nhớ bỏ một nhúm mè rang. Thứ chè này coi bộ đơn giản mà thật là ngon. Nhai hết lớp bột lọc deo dẻo, trúng ngay hột đậu phụng rang giòn thơm, húp thêm chút nước nóng hôi hổi mang vị ngọt chân chất, thoảng mùi hương của gừng của mè, hỏi sao không thích thú?
Buổi chợ mùa đông trong lần đi ăn hàng đầu tiên của cuộc đời cô giáo, ghim chặt vào ký ức tôi. Chỉ duy nhất lần ấy mọi cảm xúc trong tôi mới no nê, căng tràn. Bởi, chúng tôi còn trở lại nơi này thêm rất nhiều lần nữa trong suốt bốn năm giảng dạy ở vùng đất ấy. Và không ít lần tôi được ăn lại món chè ỉ, cả ở ngoài vùng quê đó lẫn trong thành phố này. Những chén chè ỉ tôi và đám bạn được háo hức thưởng thức lần đầu đã thuộc về cái gọi là ngày xưa, thuộc về mùa đông ấy buổi chợ ấy. Thuộc về những tháng năm mà cuộc sống nông thôn dẫu còn nhiều khó khăn nhưng hết sức thanh bình.
NGUYỄN MỸ NỮ